Ақша, алтын, қарыз туралы 54
Ақша ашпайтын құлып жоқ.
Aqsha ashpaıtyn qulyp joq.
Ақшада көз жоқ.
Aqshada kóz joq.
Дауыл - құйыннан, ақша - тиыннан.
Daýyl - quıynnan, aqsha - tıynnan.
Теңге - тиыннан, тұлпар - құлыннан.
Teńge - tıynnan, tulpar - qulynnan.
Алтынды тот баспайды.
Altyndy tot baspaıdy.
Алтынның қолда барда қадірі жоқ.
Altynnyń qolda barda qadiri joq.
Алтын алсаң, санап ал.
Altyn alsań, sanap al.
Алтынды адал қол да,
арам қол да ұстайды. Altyndy adal qol da,
aram qol da ustaıdy. Алтынды ала білген бөле де біледі. Altyndy ala bilgen bóle de biledi. Ақша болса, алақанда сорпа қайнатады. Aqsha bolsa, alaqanda sorpa qaınatady. Ақшаның көзі қызыл. Aqshanyń kózi qyzyl. Ақша бар жерде албасты бар. Aqsha bar jerde albasty bar. Ақша кетуге тырысады,
Есеп ұстауға тырысады. Aqsha ketýge tyrysady,
Esep ustaýǵa tyrysady. Есепсіз дүние жоқ. Esepsiz dúnıe joq. Есеп түбі - егес. Esep túbi - eges. Есеп білмеген - есек. Esep bilmegen - esek. Есепсіздің есесі кетеді. Esepsizdiń esesi ketedi. Есептемегенге бәрі түгел. Eseptemegenge bári túgel. Пісте қабығы шөңге болмайды,
Сары шақа теңге болмайды. Piste qabyǵy shóńge bolmaıdy,
Sary shaqa teńge bolmaıdy. Ақшасыз базарға барғанша,
Кетпен алып мазарға бар. Aqshasyz bazarǵa barǵansha,
Ketpen alyp mazarǵa bar. Атанның артқаны ас болса да,
ақша болмас. Atannyń artqany as bolsa da,
aqsha bolmas. Жылтырағанның бәрі алтын емес. Jyltyraǵannyń bári altyn emes. Сом алтынды басып отыру
үшін де көтен керек. Som altyndy basyp otyrý
úshin de kóten kerek. Күміс азса, күл болады. Kúmis azsa, kúl bolady. Тесік моншақ жерде қалмас. Tesik monshaq jerde qalmas. Талтаңдасаң талтаңда,
Ақшаң болса қалтаңда. Taltańdasań taltańda,
Aqshań bolsa qaltańda. Ақшасыз қалаға шықпа,
Қарусыз далаға шықпа. Aqshasyz qalaǵa shyqpa,
Qarýsyz dalaǵa shyqpa. Бір теңге бие болмайды,
Екі теңге түйе болмайды. Bir teńge bıe bolmaıdy,
Eki teńge túıe bolmaıdy. Теңгелі жерде теңдік жоқ. Teńgeli jerde teńdik joq. Ақыл болса, бақыр табылар. Aqyl bolsa, baqyr tabylar. Бақыр іздеген тақыр табады. Baqyr izdegen taqyr tabady. Мың ділдә;
бардың қалтасында,
жоқтың ауызында. Myń dildá;
bardyń qaltasynda,
joqtyń aýyzynda. Ер белгісі - құнында,
Зер белгісі - пұлында. Er belgisi - qunynda,
Zer belgisi - pulynda. Кедейге қарыз бер де, амандығын тіле. Kedeıge qaryz ber de, amandyǵyn tile. Жаңа байдан қарыз алма. Jańa baıdan qaryz alma. Қарыздыда иман жоқ. Qaryzdyda ıman joq. Қарыз, қарызды беру - парыз. Qaryz, qaryzdy berý - paryz. Төлерде төредей бол. Tólerde tóredeı bol. Бұрынғы несием - бүгінгі несібем. Burynǵy nesıem - búgingi nesibem. Біреудің тауығын жесең, қаз байла,
Біреудің малын жесең, қыз байла. Bireýdiń taýyǵyn jeseń, qaz baıla,
Bireýdiń malyn jeseń, qyz baıla. Жалақордан қарыз алсаң,
Әкесінің құнын сұрар. Jalaqordan qaryz alsań,
Ákesiniń qunyn surar. Несиеге ет жесең,
Сүйегі ішіңді жыртар. Nesıege et jeseń,
Súıegi ishińdi jyrtar. Несиеге дуана да бата бермейді. Nesıege dýana da bata bermeıdi. Алты аласы, бес бересі жоқ. Alty alasy, bes beresi joq. Борыш көркі - төлеген. Borysh kórki - tólegen. Жаманнан қарыз алсаң,
Тар жерде жаныңды қысар. Jamannan qaryz alsań,
Tar jerde janyńdy qysar. Арқан үзіледі, борыш үзілмейді. Arqan úziledi, borysh úzilmeıdi. Жарлының ақшасын жаман тауар құртады Jarlynyń aqshasyn jaman taýar qurtady Құмалақтың есебін Құдай біледі. Qumalaqtyń esebin Qudaı biledi. Қарыз күліп кіріп, жылап шығады. Qaryz kúlip kirip, jylap shyǵady. Пайда да бір, аққан су да бір. Paıda da bir, aqqan sý da bir. Телміріп алған теңгеден,
Тер төгіп тапқан теңге жұғымды. Telmirip alǵan teńgeden,
Ter tógip tapqan teńge juǵymdy. Пайда көздеген - жалғанның құлы. Paıda kózdegen - jalǵannyń quly. Мінгені есек,
Айтқаны өсек,
Тұла бойы есеп. Mingeni esek,
Aıtqany ósek,
Tula boıy esep.
арам қол да ұстайды. Altyndy adal qol da,
aram qol da ustaıdy. Алтынды ала білген бөле де біледі. Altyndy ala bilgen bóle de biledi. Ақша болса, алақанда сорпа қайнатады. Aqsha bolsa, alaqanda sorpa qaınatady. Ақшаның көзі қызыл. Aqshanyń kózi qyzyl. Ақша бар жерде албасты бар. Aqsha bar jerde albasty bar. Ақша кетуге тырысады,
Есеп ұстауға тырысады. Aqsha ketýge tyrysady,
Esep ustaýǵa tyrysady. Есепсіз дүние жоқ. Esepsiz dúnıe joq. Есеп түбі - егес. Esep túbi - eges. Есеп білмеген - есек. Esep bilmegen - esek. Есепсіздің есесі кетеді. Esepsizdiń esesi ketedi. Есептемегенге бәрі түгел. Eseptemegenge bári túgel. Пісте қабығы шөңге болмайды,
Сары шақа теңге болмайды. Piste qabyǵy shóńge bolmaıdy,
Sary shaqa teńge bolmaıdy. Ақшасыз базарға барғанша,
Кетпен алып мазарға бар. Aqshasyz bazarǵa barǵansha,
Ketpen alyp mazarǵa bar. Атанның артқаны ас болса да,
ақша болмас. Atannyń artqany as bolsa da,
aqsha bolmas. Жылтырағанның бәрі алтын емес. Jyltyraǵannyń bári altyn emes. Сом алтынды басып отыру
үшін де көтен керек. Som altyndy basyp otyrý
úshin de kóten kerek. Күміс азса, күл болады. Kúmis azsa, kúl bolady. Тесік моншақ жерде қалмас. Tesik monshaq jerde qalmas. Талтаңдасаң талтаңда,
Ақшаң болса қалтаңда. Taltańdasań taltańda,
Aqshań bolsa qaltańda. Ақшасыз қалаға шықпа,
Қарусыз далаға шықпа. Aqshasyz qalaǵa shyqpa,
Qarýsyz dalaǵa shyqpa. Бір теңге бие болмайды,
Екі теңге түйе болмайды. Bir teńge bıe bolmaıdy,
Eki teńge túıe bolmaıdy. Теңгелі жерде теңдік жоқ. Teńgeli jerde teńdik joq. Ақыл болса, бақыр табылар. Aqyl bolsa, baqyr tabylar. Бақыр іздеген тақыр табады. Baqyr izdegen taqyr tabady. Мың ділдә;
бардың қалтасында,
жоқтың ауызында. Myń dildá;
bardyń qaltasynda,
joqtyń aýyzynda. Ер белгісі - құнында,
Зер белгісі - пұлында. Er belgisi - qunynda,
Zer belgisi - pulynda. Кедейге қарыз бер де, амандығын тіле. Kedeıge qaryz ber de, amandyǵyn tile. Жаңа байдан қарыз алма. Jańa baıdan qaryz alma. Қарыздыда иман жоқ. Qaryzdyda ıman joq. Қарыз, қарызды беру - парыз. Qaryz, qaryzdy berý - paryz. Төлерде төредей бол. Tólerde tóredeı bol. Бұрынғы несием - бүгінгі несібем. Burynǵy nesıem - búgingi nesibem. Біреудің тауығын жесең, қаз байла,
Біреудің малын жесең, қыз байла. Bireýdiń taýyǵyn jeseń, qaz baıla,
Bireýdiń malyn jeseń, qyz baıla. Жалақордан қарыз алсаң,
Әкесінің құнын сұрар. Jalaqordan qaryz alsań,
Ákesiniń qunyn surar. Несиеге ет жесең,
Сүйегі ішіңді жыртар. Nesıege et jeseń,
Súıegi ishińdi jyrtar. Несиеге дуана да бата бермейді. Nesıege dýana da bata bermeıdi. Алты аласы, бес бересі жоқ. Alty alasy, bes beresi joq. Борыш көркі - төлеген. Borysh kórki - tólegen. Жаманнан қарыз алсаң,
Тар жерде жаныңды қысар. Jamannan qaryz alsań,
Tar jerde janyńdy qysar. Арқан үзіледі, борыш үзілмейді. Arqan úziledi, borysh úzilmeıdi. Жарлының ақшасын жаман тауар құртады Jarlynyń aqshasyn jaman taýar qurtady Құмалақтың есебін Құдай біледі. Qumalaqtyń esebin Qudaı biledi. Қарыз күліп кіріп, жылап шығады. Qaryz kúlip kirip, jylap shyǵady. Пайда да бір, аққан су да бір. Paıda da bir, aqqan sý da bir. Телміріп алған теңгеден,
Тер төгіп тапқан теңге жұғымды. Telmirip alǵan teńgeden,
Ter tógip tapqan teńge juǵymdy. Пайда көздеген - жалғанның құлы. Paıda kózdegen - jalǵannyń quly. Мінгені есек,
Айтқаны өсек,
Тұла бойы есеп. Mingeni esek,
Aıtqany ósek,
Tula boıy esep.
