Туған - туыс туралы 46
Өзімде болмаса, ағайында болсын,
Ағайында болмаса, алғанымда болсын. Ózimde bolmasa, aǵaıynda bolsyn,
Aǵaıynda bolmasa, alǵanymda bolsyn. Ат сатсаң, ауылыңмен ақылдас,
Ауылың жоқ болса, бөркіңмен ақылдас. At satsań, aýylyńmen aqyldas,
Aýylyń joq bolsa, bórkińmen aqyldas. Өткелді саяз деме,
Таяқ салып бойлат.
Ісіңді мақұл деме,
Ағайынға салып ойлат. Ótkeldi saıaz deme,
Taıaq salyp boılat.
Isińdi maqul deme,
Aǵaıynǵa salyp oılat. Қарына тартпағанның қары сынсын. Qaryna tartpaǵannyń qary synsyn. Алыста жүрсе кісінескен,
Жақында жүрсе тебіскен. Alysta júrse kisinesken,
Jaqynda júrse tebisken. Жақынды жат етсең,
Жатқа күлкі боларсың. Jaqyndy jat etseń,
Jatqa kúlki bolarsyń. Аталастан ауылдас жақын. Atalastan aýyldas jaqyn. Қарыстан сүйем жақын. Qarystan súıem jaqyn. У ішсең - руыңмен. Ý ishseń - rýyńmen. Пышақ қанша өткір болса да,
Өз сабын жона алмайды. Pyshaq qansha ótkir bolsa da,
Óz sabyn jona almaıdy. Жаттан жеген майлы астан,
Жақынның жұдырығы артық. Jattan jegen maıly astan,
Jaqynnyń judyryǵy artyq. Адасқан қаздай, руы аздай. Adasqan qazdaı, rýy azdaı. Жар басына үй тікпе,
Жар құласа үй кетер.
Ала болса ағайын,
Рулы елден күй кетер. Jar basyna úı tikpe,
Jar qulasa úı keter.
Ala bolsa aǵaıyn,
Rýly elden kúı keter. Ағайын ала болғанда,
Ауыздағы ас кетер.
Аңдыған дұшпан көбейіп,
Жау қолында бас кетер. Aǵaıyn ala bolǵanda,
Aýyzdaǵy as keter.
Ańdyǵan dushpan kóbeıip,
Jaý qolynda bas keter. Асу-асу белдер бар,
Аса алмаса ат өлсін.
Ағайынмен тату бол,
Айыра алмай жат өлсін. Asý-asý belder bar,
Asa almasa at ólsin.
Aǵaıynmen tatý bol,
Aıyra almaı jat ólsin. Ауылдастың ауызы сасық. Aýyldastyń aýyzy sasyq. Ағайынға қадірім жоқ, бетімді көреді.
Әйеліме қадірім жоқ, етімді көреді. Aǵaıynǵa qadirim joq, betimdi kóredi.
Áıelime qadirim joq, etimdi kóredi. Артқы айылдың батқанын,
Иесі емес, ат білер;
Ағайынның азғанын,
Жақыны емес, жат білер. Artqy aıyldyń batqanyn,
Iesi emes, at biler;
Aǵaıynnyń azǵanyn,
Jaqyny emes, jat biler. Арғымақты жамандап,
Кәне, тұлпар тапқаның?
Ағайынды жамандап,
Кәне, туған тапқаның? Arǵymaqty jamandap,
Káne, tulpar tapqanyń?
Aǵaıyndy jamandap,
Káne, týǵan tapqanyń? Жаман ағайын күншіл,
Жақсы ағайын сыншыл. Jaman aǵaıyn kúnshil,
Jaqsy aǵaıyn synshyl. Жақын таласса, жатқа жем. Jaqyn talassa, jatqa jem. Төбелеске бергісіз араша бар,
Ағайынға бергісіз жаңаша бар. Tóbeleske bergisiz arasha bar,
Aǵaıynǵa bergisiz jańasha bar. Ауылдасың жақсы болса,
Ағайының не керек?
Алған жарың жақсы болса,
Айтың-тойың не керек? Aýyldasyń jaqsy bolsa,
Aǵaıynyń ne kerek?
Alǵan jaryń jaqsy bolsa,
Aıtyń-toıyń ne kerek? Жарлы болар жігіт,
Байталын атқа сатады.
Жалғыз болар жігіт,
Ағайынын жатқа сатады. Jarly bolar jigit,
Baıtalyn atqa satady.
Jalǵyz bolar jigit,
Aǵaıynyn jatqa satady. Қара наннан қалаш жақсы,
Жаман ағайыннан Алаш жақсы. Qara nannan qalash jaqsy,
Jaman aǵaıynnan Alash jaqsy. Жақының үшін жақсының жағасынан алма. Jaqynyń úshin jaqsynyń jaǵasynan alma. Ай көрмесе, ағайын жат,
Жыл көрмесе, жекжат жат. Aı kórmese, aǵaıyn jat,
Jyl kórmese, jekjat jat. Адам өз қолын өзі кесе алмайды. Adam óz qolyn ózi kese almaıdy. Жаман ағайын
бар болса, көре алмайды,
жоқ болса, бере алмайды. Jaman aǵaıyn
bar bolsa, kóre almaıdy,
joq bolsa, bere almaıdy. Алты Алашқа қорланба, ағайынға қорлан. Alty Alashqa qorlanba, aǵaıynǵa qorlan. Үйдің жылы, суығын,
Қыс түскенде білерсің.
Кімнің алыс, жақынын,
Іс түскенде білерсің. Úıdiń jyly, sýyǵyn,
Qys túskende bilersiń.
Kimniń alys, jaqynyn,
Is túskende bilersiń. Жаман жақыннан алыс артық,
Атасы басқа арыс артық. Jaman jaqynnan alys artyq,
Atasy basqa arys artyq. Жыласуға жақын жақсы,
Сыйласуға жат жақсы. Jylasýǵa jaqyn jaqsy,
Syılasýǵa jat jaqsy. Тураушыда да жақының болсын. Týraýshyda da jaqynyń bolsyn. Арық деген жаман тай,
Жазға шығып ат болар.
Жамандығы сезілсе,
Жақын кісі жат болар. Aryq degen jaman taı,
Jazǵa shyǵyp at bolar.
Jamandyǵy sezilse,
Jaqyn kisi jat bolar. Күнде жем тілеген атыңнан без,
Күнде сый сұраған жақыннан без. Kúnde jem tilegen atyńnan bez,
Kúnde syı suraǵan jaqynnan bez. Ат арқасына ер батса,
Аяңшыл келеді.
Ерге жаттың тізесі батса,
Ағайыншыл келеді. At arqasyna er batsa,
Aıańshyl keledi.
Erge jattyń tizesi batsa,
Aǵaıynshyl keledi. Ауыл аралас, қой қоралас. Aýyl aralas, qoı qoralas. Ағайын
бар болсаң, көре алмайды,
жоқ болсаң, бөліп бере алмайды.
жақсы болсаң, күндейді,
жаман болсаң, жүндейді. Aǵaıyn
bar bolsań, kóre almaıdy,
joq bolsań, bólip bere almaıdy.
jaqsy bolsań, kúndeıdi,
jaman bolsań, júndeıdi. Қайын жұрт
қолыңның ұзындығына қарайды,
жағаңның қызылдығына қарайды.
берсең, жағасың,
бермесең, дауға қаласың. Qaıyn jurt
qolyńnyń uzyndyǵyna qaraıdy,
jaǵańnyń qyzyldyǵyna qaraıdy.
berseń, jaǵasyń,
bermeseń, daýǵa qalasyń. Нағашы жұрт
жақсылығыңа сүйінеді,
жамандығыңа күйінеді.
әрқашан тілеуіңді тілейді,
тілеуқорлық ниеті билейді. Naǵashy jurt
jaqsylyǵyńa súıinedi,
jamandyǵyńa kúıinedi.
árqashan tileýińdi tileıdi,
tileýqorlyq nıeti bıleıdi. Ағайынның көңілі сәл нәрседен қалады. Aǵaıynnyń kóńili sál nárseden qalady. Абысынның аразы,
Ағайынның сәнін кетірер.
Ағайынның аразы
Елдің сәнін кетірер. Abysynnyń arazy,
Aǵaıynnyń sánin ketirer.
Aǵaıynnyń arazy
Eldiń sánin ketirer. Үш ағайынды жігіттің,
Отарында малы бар.
Екі ағайынды жігіттің
Қотанында талы бар. Úsh aǵaıyndy jigittiń,
Otarynda maly bar.
Eki aǵaıyndy jigittiń
Qotanynda taly bar. Азамат жолы - ар жолы. Azamat joly - ar joly. Ата-ананың ақылы
Сайрап жатқан жолмен тең.
Ақылдының ақылы,
Сарқылмайтын көлмен тең. Ata-ananyń aqyly
Saırap jatqan jolmen teń.
Aqyldynyń aqyly,
Sarqylmaıtyn kólmen teń.
Ағайында болмаса, алғанымда болсын. Ózimde bolmasa, aǵaıynda bolsyn,
Aǵaıynda bolmasa, alǵanymda bolsyn. Ат сатсаң, ауылыңмен ақылдас,
Ауылың жоқ болса, бөркіңмен ақылдас. At satsań, aýylyńmen aqyldas,
Aýylyń joq bolsa, bórkińmen aqyldas. Өткелді саяз деме,
Таяқ салып бойлат.
Ісіңді мақұл деме,
Ағайынға салып ойлат. Ótkeldi saıaz deme,
Taıaq salyp boılat.
Isińdi maqul deme,
Aǵaıynǵa salyp oılat. Қарына тартпағанның қары сынсын. Qaryna tartpaǵannyń qary synsyn. Алыста жүрсе кісінескен,
Жақында жүрсе тебіскен. Alysta júrse kisinesken,
Jaqynda júrse tebisken. Жақынды жат етсең,
Жатқа күлкі боларсың. Jaqyndy jat etseń,
Jatqa kúlki bolarsyń. Аталастан ауылдас жақын. Atalastan aýyldas jaqyn. Қарыстан сүйем жақын. Qarystan súıem jaqyn. У ішсең - руыңмен. Ý ishseń - rýyńmen. Пышақ қанша өткір болса да,
Өз сабын жона алмайды. Pyshaq qansha ótkir bolsa da,
Óz sabyn jona almaıdy. Жаттан жеген майлы астан,
Жақынның жұдырығы артық. Jattan jegen maıly astan,
Jaqynnyń judyryǵy artyq. Адасқан қаздай, руы аздай. Adasqan qazdaı, rýy azdaı. Жар басына үй тікпе,
Жар құласа үй кетер.
Ала болса ағайын,
Рулы елден күй кетер. Jar basyna úı tikpe,
Jar qulasa úı keter.
Ala bolsa aǵaıyn,
Rýly elden kúı keter. Ағайын ала болғанда,
Ауыздағы ас кетер.
Аңдыған дұшпан көбейіп,
Жау қолында бас кетер. Aǵaıyn ala bolǵanda,
Aýyzdaǵy as keter.
Ańdyǵan dushpan kóbeıip,
Jaý qolynda bas keter. Асу-асу белдер бар,
Аса алмаса ат өлсін.
Ағайынмен тату бол,
Айыра алмай жат өлсін. Asý-asý belder bar,
Asa almasa at ólsin.
Aǵaıynmen tatý bol,
Aıyra almaı jat ólsin. Ауылдастың ауызы сасық. Aýyldastyń aýyzy sasyq. Ағайынға қадірім жоқ, бетімді көреді.
Әйеліме қадірім жоқ, етімді көреді. Aǵaıynǵa qadirim joq, betimdi kóredi.
Áıelime qadirim joq, etimdi kóredi. Артқы айылдың батқанын,
Иесі емес, ат білер;
Ағайынның азғанын,
Жақыны емес, жат білер. Artqy aıyldyń batqanyn,
Iesi emes, at biler;
Aǵaıynnyń azǵanyn,
Jaqyny emes, jat biler. Арғымақты жамандап,
Кәне, тұлпар тапқаның?
Ағайынды жамандап,
Кәне, туған тапқаның? Arǵymaqty jamandap,
Káne, tulpar tapqanyń?
Aǵaıyndy jamandap,
Káne, týǵan tapqanyń? Жаман ағайын күншіл,
Жақсы ағайын сыншыл. Jaman aǵaıyn kúnshil,
Jaqsy aǵaıyn synshyl. Жақын таласса, жатқа жем. Jaqyn talassa, jatqa jem. Төбелеске бергісіз араша бар,
Ағайынға бергісіз жаңаша бар. Tóbeleske bergisiz arasha bar,
Aǵaıynǵa bergisiz jańasha bar. Ауылдасың жақсы болса,
Ағайының не керек?
Алған жарың жақсы болса,
Айтың-тойың не керек? Aýyldasyń jaqsy bolsa,
Aǵaıynyń ne kerek?
Alǵan jaryń jaqsy bolsa,
Aıtyń-toıyń ne kerek? Жарлы болар жігіт,
Байталын атқа сатады.
Жалғыз болар жігіт,
Ағайынын жатқа сатады. Jarly bolar jigit,
Baıtalyn atqa satady.
Jalǵyz bolar jigit,
Aǵaıynyn jatqa satady. Қара наннан қалаш жақсы,
Жаман ағайыннан Алаш жақсы. Qara nannan qalash jaqsy,
Jaman aǵaıynnan Alash jaqsy. Жақының үшін жақсының жағасынан алма. Jaqynyń úshin jaqsynyń jaǵasynan alma. Ай көрмесе, ағайын жат,
Жыл көрмесе, жекжат жат. Aı kórmese, aǵaıyn jat,
Jyl kórmese, jekjat jat. Адам өз қолын өзі кесе алмайды. Adam óz qolyn ózi kese almaıdy. Жаман ағайын
бар болса, көре алмайды,
жоқ болса, бере алмайды. Jaman aǵaıyn
bar bolsa, kóre almaıdy,
joq bolsa, bere almaıdy. Алты Алашқа қорланба, ағайынға қорлан. Alty Alashqa qorlanba, aǵaıynǵa qorlan. Үйдің жылы, суығын,
Қыс түскенде білерсің.
Кімнің алыс, жақынын,
Іс түскенде білерсің. Úıdiń jyly, sýyǵyn,
Qys túskende bilersiń.
Kimniń alys, jaqynyn,
Is túskende bilersiń. Жаман жақыннан алыс артық,
Атасы басқа арыс артық. Jaman jaqynnan alys artyq,
Atasy basqa arys artyq. Жыласуға жақын жақсы,
Сыйласуға жат жақсы. Jylasýǵa jaqyn jaqsy,
Syılasýǵa jat jaqsy. Тураушыда да жақының болсын. Týraýshyda da jaqynyń bolsyn. Арық деген жаман тай,
Жазға шығып ат болар.
Жамандығы сезілсе,
Жақын кісі жат болар. Aryq degen jaman taı,
Jazǵa shyǵyp at bolar.
Jamandyǵy sezilse,
Jaqyn kisi jat bolar. Күнде жем тілеген атыңнан без,
Күнде сый сұраған жақыннан без. Kúnde jem tilegen atyńnan bez,
Kúnde syı suraǵan jaqynnan bez. Ат арқасына ер батса,
Аяңшыл келеді.
Ерге жаттың тізесі батса,
Ағайыншыл келеді. At arqasyna er batsa,
Aıańshyl keledi.
Erge jattyń tizesi batsa,
Aǵaıynshyl keledi. Ауыл аралас, қой қоралас. Aýyl aralas, qoı qoralas. Ағайын
бар болсаң, көре алмайды,
жоқ болсаң, бөліп бере алмайды.
жақсы болсаң, күндейді,
жаман болсаң, жүндейді. Aǵaıyn
bar bolsań, kóre almaıdy,
joq bolsań, bólip bere almaıdy.
jaqsy bolsań, kúndeıdi,
jaman bolsań, júndeıdi. Қайын жұрт
қолыңның ұзындығына қарайды,
жағаңның қызылдығына қарайды.
берсең, жағасың,
бермесең, дауға қаласың. Qaıyn jurt
qolyńnyń uzyndyǵyna qaraıdy,
jaǵańnyń qyzyldyǵyna qaraıdy.
berseń, jaǵasyń,
bermeseń, daýǵa qalasyń. Нағашы жұрт
жақсылығыңа сүйінеді,
жамандығыңа күйінеді.
әрқашан тілеуіңді тілейді,
тілеуқорлық ниеті билейді. Naǵashy jurt
jaqsylyǵyńa súıinedi,
jamandyǵyńa kúıinedi.
árqashan tileýińdi tileıdi,
tileýqorlyq nıeti bıleıdi. Ағайынның көңілі сәл нәрседен қалады. Aǵaıynnyń kóńili sál nárseden qalady. Абысынның аразы,
Ағайынның сәнін кетірер.
Ағайынның аразы
Елдің сәнін кетірер. Abysynnyń arazy,
Aǵaıynnyń sánin ketirer.
Aǵaıynnyń arazy
Eldiń sánin ketirer. Үш ағайынды жігіттің,
Отарында малы бар.
Екі ағайынды жігіттің
Қотанында талы бар. Úsh aǵaıyndy jigittiń,
Otarynda maly bar.
Eki aǵaıyndy jigittiń
Qotanynda taly bar. Азамат жолы - ар жолы. Azamat joly - ar joly. Ата-ананың ақылы
Сайрап жатқан жолмен тең.
Ақылдының ақылы,
Сарқылмайтын көлмен тең. Ata-ananyń aqyly
Saırap jatqan jolmen teń.
Aqyldynyń aqyly,
Sarqylmaıtyn kólmen teń.
