Ас туралы 236
Ас - адамның арқауы.
As - adamnyń arqaýy.
Асы бар аяқ әдемі.
Asy bar aıaq ádemi.
Ас иесімен тәтті, табағымен жақсы.
As ıesimen tátti, tabaǵymen jaqsy.
Ас тұрган жерде ауру болмайды.
As turgan jerde aýrý bolmaıdy.
Ас үстінен аттама,
Астан үлкен емессің. As ústinen attama,
Astan úlken emessiń. Ас - тамағым, тыныш - құлағым. As - tamaǵym, tynysh - qulaǵym. Асы жоқ алтын аяқты,
Алтынын ал да, отқа жақ. Asy joq altyn aıaqty,
Altynyn al da, otqa jaq. Ас ішсең, атауыңдай іш,
Ауырсаң, мұрттай ұш. As ishseń, ataýyńdaı ish,
Aýyrsań, murttaı ush. Айға жетпес асыңды,
Ауылдастан аяма. Aıǵa jetpes asyńdy,
Aýyldastan aıama. Ас та төк. As ta tók. Асты қуыс ішер, не туыс ішер. Asty qýys isher, ne týys isher. Асқа талау түссе,
Иттің құдайы береді. Asqa talaý tússe,
Ittiń qudaıy beredi. Асың болмаса қалбырағың қайда? Asyń bolmasa qalbyraǵyń qaıda? Аз асын аяған көп астан құр қалады. Az asyn aıaǵan kóp astan qur qalady. Аты бардың тынысы бар,
Асы бардың ырысы бар. Aty bardyń tynysy bar,
Asy bardyń yrysy bar. Атың барда жер таны,
Асың барда ел таны. Atyń barda jer tany,
Asyń barda el tany. Арпа, бидай ас екен,
Алтын, күміс тас екен. Arpa, bıdaı as eken,
Altyn, kúmis tas eken. Аз асқа жасауыл болма,
Көп асқа бөгеуіл болма. Az asqa jasaýyl bolma,
Kóp asqa bógeýil bolma. Алдыңа ас қойдым,
Екі қолыңды бос қойдым. Aldyńa as qoıdym,
Eki qolyńdy bos qoıdym. Піскен астың күйігі жаман. Pisken astyń kúıigi jaman. Тас, тасты жібітер - ас. Tas, tasty jibiter - as. Жер асыңнан жемес асың көп болсын. Jer asyńnan jemes asyń kóp bolsyn. Өзіңде асың болса,
Біреуде қасың бар ма? Ózińde asyń bolsa,
Bireýde qasyń bar ma? Ертеңгі асты тастама,
Кешкі асқа қарама. Erteńgi asty tastama,
Keshki asqa qarama. Түскі асқа түстік жерден келеді,
Кешкі асқа күндік жерден келеді. Túski asqa tústik jerden keledi,
Keshki asqa kúndik jerden keledi. Ескерген ескі асынан сақтар. Eskergen eski asynan saqtar. Піскен асқа тік қасық. Pisken asqa tik qasyq. Сіңбес астың бөгеуі көп. Sińbes astyń bógeýi kóp. Жақсы ас қалғанша,
Жаман қарын жарылсын. Jaqsy as qalǵansha,
Jaman qaryn jarylsyn. Тоймай ішкен асың құрысын. Toımaı ishken asyń qurysyn. Жаманнан жарты аяқ ас қалады. Jamannan jarty aıaq as qalady. Жат асыңа қарайды,
Дос басыңа қарайды. Jat asyńa qaraıdy,
Dos basyńa qaraıdy.
Байғұстың асын «біссіміллә» құртады.
Baıǵustyń asyn «bissimillá» qurtady. Байдың асын байғүс қызғанады. Baıdyń asyn baıǵús qyzǵanady. Үркер туса, сорпа да ас. Úrker týsa, sorpa da as. Дүниеде тас қатты,
Тасты еріткен ас тәтті. Dúnıede tas qatty,
Tasty eritken as tátti. Ат - адамның қанаты,
Ас - адамның қуаты. At - adamnyń qanaty,
As - adamnyń qýaty. Екі бас, екі басқа малта да ас. Eki bas, eki basqa malta da as. Кісі кірмеген үй көрмен тең,
Ішілмеген ас умен тең. Kisi kirmegen úı kórmen teń,
Ishilmegen as ýmen teń. Бауыр шырын, бас тәтті,
Ағайынмен ішкен ас тәтті. Baýyr shyryn, bas tátti,
Aǵaıynmen ishken as tátti. Ұшқан құс , жүгірген аң - бәрі тамақ. Ushqan qus , júgirgen ań - bári tamaq. Тас қадақ болғанмен, тамақ болмайды. Tas qadaq bolǵanmen, tamaq bolmaıdy. Нан - тамақтың атасы. Nan - tamaqtyń atasy. Нан мен тұздан үлкен тағам жоқ. Nan men tuzdan úlken taǵam joq. Дастарқанында наны жоқтың,
Тағамының дәмі жоқ. Dastarqanynda nany joqtyń,
Taǵamynyń dámi joq. Жан - денеге қонақ,
Денені демеген - тамақ. Jan - denege qonaq,
Deneni demegen - tamaq. Қазан асылса, тамақ пісер,
Әйтеуір бір ошақтан түсер. Qazan asylsa, tamaq piser,
Áıteýir bir oshaqtan túser. Үлкен қазанда қайнағанның шикісі жоқ. Úlken qazanda qaınaǵannyń shıkisi joq. Қазан ботқаға тоймас. Qazan botqaǵa toımas. Қазан қайнап тұрса,
Ақыл сайрап тұрады. Qazan qaınap tursa,
Aqyl saırap turady. Қазанға не салсаң,
Шөмішіңе сол ілінер. Qazanǵa ne salsań,
Shómishińe sol iliner. Қазанға түссе - ауыздікі,
Қапқа түссе - қатындікі. Qazanǵa tússe - aýyzdiki,
Qapqa tússe - qatyndiki. Бақыр қазан қайнаса,
Бәріміздің ырысымыз. Baqyr qazan qaınasa,
Bárimizdiń yrysymyz. Қарның ашса, қазан ас,
Ет болмаса, сазан ас.
Сазан тамақ емес пе,
Сазан тамақ жемес пе? Qarnyń ashsa, qazan as,
Et bolmasa, sazan as.
Sazan tamaq emes pe,
Sazan tamaq jemes pe? Ет дегенде бет бар ма? Et degende bet bar ma? Ет - етке, сорпа - бетке. Et - etke, sorpa - betke. Етке тойғанның емі табылмайды. Etke toıǵannyń emi tabylmaıdy. Еттің соры - қуырдақ,
Ұнның соры - бауырсақ. Ettiń sory - qýyrdaq,
Unnyń sory - baýyrsaq. Деңгене жесең етті,
Сүйегі жыртар бетті. Deńgene jeseń etti,
Súıegi jyrtar betti. Ет дәмділігін қойса,
Мен ұрлығымды қояр едім. Et dámdiligin qoısa,
Men urlyǵymdy qoıar edim. Күн аязға айналды,
Ет азға айналды. Kún aıazǵa aınaldy,
Et azǵa aınaldy. Тойсаң, тоқтының еті қи сасиды. Toısań, toqtynyń eti qı sasıdy. Ет сасыса, тұз себер,
Тұз сасыса, не себер? Et sasysa, tuz seber,
Tuz sasysa, ne seber? Етке тойсам ,сорпаға иттігім жоқ. Etke toısam ,sorpaǵa ıttigim joq. Ет жемей жатып тұздық,
Асатпай жатып құлдық. Et jemeı jatyp tuzdyq,
Asatpaı jatyp quldyq. Қомағайдың сыбағасы - бір шөкім ет. Qomaǵaıdyń sybaǵasy - bir shókim et. Жеп еті, ішіп сорпасы жоқ. Jep eti, iship sorpasy joq. Есек мінген ат сұрамайды,
Балық жеген ет сұрамайды. Esek mingen at suramaıdy,
Balyq jegen et suramaıdy. Жазғы етте жасық жоқ,
Қымыз аста қасық жоқ. Jazǵy ette jasyq joq,
Qymyz asta qasyq joq. Таңдағы таңқы құйрықтан,
Қазіргі өкпе, бауыр артық. Tańdaǵy tańqy quıryqtan,
Qazirgi ókpe, baýyr artyq. Түсіңде жеген қазыдан,
Өңіңде жеген құйқа артық. Túsińde jegen qazydan,
Óńińde jegen quıqa artyq. Таудағы тайдан табақтағы құйрық артық. Taýdaǵy taıdan tabaqtaǵy quıryq artyq. Таңдағы тауықтан,
Сол күнгі жұмыртқа артық. Tańdaǵy taýyqtan,
Sol kúngi jumyrtqa artyq. Жолдағы құйрықтан,
Қолдағы өкпе артық. Joldaǵy quıryqtan,
Qoldaǵy ókpe artyq. Бұл не қылған батпан құйрық,
Тегіннен-тегін жатқан құйрық? Bul ne qylǵan batpan quıryq,
Teginnen-tegin jatqan quıryq? Қазыға тойсаң, қарта әлем сасиды. Qazyǵa toısań, qarta álem sasıdy. Омыртқаны ұстап отырғанша,
Қабырғаны қағып алып, тастай бер. Omyrtqany ustap otyrǵansha,
Qabyrǵany qaǵyp alyp, tastaı ber. Тарта жесең, тай қалар,
Қоя жесең, қой қалар,
Қоймай жесең, не қалар? Tarta jeseń, taı qalar,
Qoıa jeseń, qoı qalar,
Qoımaı jeseń, ne qalar? Біреудің төсін жесең,
Өзіңнің ұшаңды сайла. Bireýdiń tósin jeseń,
Ózińniń ushańdy saıla. Құлмен жеген құйқа құстырмай қоймайды. Qulmen jegen quıqa qustyrmaı qoımaıdy. Пышағы бар сүйгенін жер,
Пышағы жоқ тигенін жер. Pyshaǵy bar súıgenin jer,
Pyshaǵy joq tıgenin jer. Балық жеген бағыбас,
Жан-жағымен қағыспас. Balyq jegen baǵybas,
Jan-jaǵymen qaǵyspas. Бал татыған балық сорпасын ішпейтін қарағым,
Қоңырсыған қой сорпасын ішіп қор болды-ау. Bal tatyǵan balyq sorpasyn ishpeıtin qaraǵym,
Qońyrsyǵan qoı sorpasyn iship qor boldy-aý. Түнемел қымыздың ашуы қатты. Túnemel qymyzdyń ashýy qatty. Көженің кенеуі бар,
Қымыздың қызуы бар. Kójeniń keneýi bar,
Qymyzdyń qyzýy bar. Бір аяқ қымыздың екі аяқ желі бар. Bir aıaq qymyzdyń eki aıaq jeli bar. Қырықтан артық жас жоқ,
Қымыздан артық ас жоқ. Qyryqtan artyq jas joq,
Qymyzdan artyq as joq. Көже, көже, көзіңе айтайын,
Сорпадан садаға кет. Kóje, kóje, kózińe aıtaıyn,
Sorpadan sadaǵa ket. Жусансыз жерді от деме,
Көжесіз елді тоқ деме. Jýsansyz jerdi ot deme,
Kójesiz eldi toq deme. Қонаң көже қол жуғанша,
Кеспе көже күн батқанша.
Тары көже таң атқанша,
Бидай көже ел жатқанша. Qonań kóje qol jýǵansha,
Kespe kóje kún batqansha.
Tary kóje tań atqansha,
Bıdaı kóje el jatqansha. Қасық тары ботқа болмас,
Ботқа болса да, жұртқа жетпес. Qasyq tary botqa bolmas,
Botqa bolsa da, jurtqa jetpes. Быламық бетінен суыйды,
Көже түбінен суыйды. Bylamyq betinen sýyıdy,
Kóje túbinen sýyıdy. Жазым болса, быламыққа тіс сынады. Jazym bolsa, bylamyqqa tis synady. Айран сұрай келіп,
Шелегіңді жасырма. Aıran suraı kelip,
Shelegińdi jasyrma. Қыдырып ішкен көженің қиюы жоқ,
Қыдырып айтқан биліктің керегі жоқ. Qydyryp ishken kójeniń qııýy joq,
Qydyryp aıtqan bıliktiń keregi joq. Жүгіріп айтқан сөздің мәні жоқ.
Жүгіріп жүріп жеген тағамның дәмі жоқ. Júgirip aıtqan sózdiń máni joq.
Júgirip júrip jegen taǵamnyń dámi joq. Өзің жатық болсаң,
Ішкенің қатық болар.
Өзің қиық болсаң,
Ішкенің сұйық болар. Óziń jatyq bolsań,
Ishkeniń qatyq bolar.
Óziń qıyq bolsań,
Ishkeniń suıyq bolar. Тар қазан тасқалақ,
Мешкей адам ашқарақ. Tar qazan tasqalaq,
Meshkeı adam ashqaraq. Мешкей деген жақсы атақ емес. Meshkeı degen jaqsy ataq emes. Керсен алдыңда, кездік қолыңда. Kersen aldyńda, kezdik qolyńda. Жуанды жонып же. Jýandy jonyp je. Жеген ауыз жесін. Jegen aýyz jesin. Өле жегенше, бөле же. Óle jegenshe, bóle je. Жетерін білсең, жей тұр, Jeterin bilseń, jeı tur, Жұтқан жұтамас. Jutqan jutamas. Өңештен өткен өзіңдікі. Óńeshten ótken ózińdiki. Салымды ауыз сақтағанды жейді. Salymdy aýyz saqtaǵandy jeıdi. Жейтін ауызды жемейтін ауыз бөгейді. Jeıtin aýyzdy jemeıtin aýyz bógeıdi. Аспаздың қарны асқанына тояды. Aspazdyń qarny asqanyna toıady. Атыңды сат, тоныңды сат,
Жатарыңда тойып жат. Atyńdy sat, tonyńdy sat,
Jataryńda toıyp jat. Шай, шай ішсем, көңілім жай. Shaı, shaı ishsem, kóńilim jaı.
Біреудің палауынан өзімнің көмешім артық.
Bireýdiń palaýynan ózimniń kómeshim artyq. Тал таяқ болады,
Шал қонақ болады,
Нан тамақ болады. Tal taıaq bolady,
Shal qonaq bolady,
Nan tamaq bolady. Өткір пышақ, семіз ет,
Тураушының қолына өт. Ótkir pyshaq, semiz et,
Týraýshynyń qolyna ót. Алтын қайшы пішкенге жақсы,
Алтын қасық ішкенге жақсы. Altyn qaıshy pishkenge jaqsy,
Altyn qasyq ishkenge jaqsy. Батпан құйрық,
Жол үстінде не қылып жатқан құйрық. Batpan quıryq,
Jol ústinde ne qylyp jatqan quıryq. Малды тауысам десең, пұл қыл,
Астықты тауысам десең, ұн қыл. Maldy taýysam deseń, pul qyl,
Astyqty taýysam deseń, un qyl. Маған жоқ майлы омыртқа,
Көзден ұшты-ау томыртқа. Maǵan joq maıly omyrtqa,
Kózden ushty-aý tomyrtqa. Аздың ашпын дегеніне нанба,
Көптің тоқпын дегеніне нанба. Azdyń ashpyn degenine nanba,
Kóptiń toqpyn degenine nanba. Ішер астан жиренбе,
Қарның одан да жаман. Isher astan jırenbe,
Qarnyń odan da jaman. Жерге шыққан жемістен,
Жетіссең де бір аса. Jerge shyqqan jemisten,
Jetisseń de bir asa. Кем жесең, төрге шығарады,
Көп жесең - көрге. Kem jeseń, tórge shyǵarady,
Kóp jeseń - kórge. Ауыз тигенің мынау,
Асағаның қандай? Aýyz tıgeniń mynaý,
Asaǵanyń qandaı? Көмекейің қышыса,
Асаудың бір жолын тап. Kómekeıiń qyshysa,
Asaýdyń bir jolyn tap. Келеді деп көп қойдым,
Келмеген соң жеп қойдым. Keledi dep kóp qoıdym,
Kelmegen soń jep qoıdym. Шай ішіп үйренген,
Қымыз сұрап қыстамайды. Shaı iship úırengen,
Qymyz surap qystamaıdy. Бал ұстаған бармағын жалайды. Bal ustaǵan barmaǵyn jalaıdy. Шыбын да балға қонады. Shybyn da balǵa qonady. Шажырқайда май болмас. Shajyrqaıda maı bolmas. Күріштің дәмін май келтірер. Kúrishtiń dámin maı keltirer. Күбі де май, күбінің түбі де май. Kúbi de maı, kúbiniń túbi de maı. Өгіз қарын майыңды өлгенде бастаймысың. Ógiz qaryn maıyńdy ólgende bastaımysyń. Қамысты жаққанмен шоғы болмас,
Көк суды ішкенмен тоғы болмас. Qamysty jaqqanmen shoǵy bolmas,
Kók sýdy ishkenmen toǵy bolmas. Қайнаған қара суда қасиет бар. Qaınaǵan qara sýda qasıet bar. Тұзсыз ас ауқат болмас ішкенменен,
Май түспес қара суды піскенменен. Tuzsyz as aýqat bolmas ishkenmenen,
Maı túspes qara sýdy piskenmenen. Жаяудың несібесін атты жемес. Jaıaýdyń nesibesin atty jemes. Асқаныма риза болмасаң да,
Сасқаныма риза бол. Asqanyma rıza bolmasań da,
Sasqanyma rıza bol. Қуыс үйден құр шықпа. Qýys úıden qur shyqpa. Дәм айдаса, қалман,
Адам айдаса, барман. Dám aıdasa, qalman,
Adam aıdasa, barman. Бидайдың барар жері - диірмен. Bıdaıdyń barar jeri - dıirmen. Жүгерісі барға жұт жоқ. Júgerisi barǵa jut joq. Жазғы жуынды - қыста қатық. Jazǵy jýyndy - qysta qatyq. Жаяушылық тартқанда,
Жүрмес есек ат болар.
Қарын қатты ашңанда,
Қара талқан қант болар. Jaıaýshylyq tartqanda,
Júrmes esek at bolar.
Qaryn qatty ashńanda,
Qara talqan qant bolar. Үйінде асы жоқтың,
Түзде досы болмайды. Úıinde asy joqtyń,
Túzde dosy bolmaıdy. Ас та бір несібе. As ta bir nesibe. Аз күйікті ас басады. Az kúıikti as basady. Әр астың өз орны бар. Ár astyń óz orny bar. Орынсыз жылаған жас - шығын,
Арамға берген ас - шығын. Orynsyz jylaǵan jas - shyǵyn,
Aramǵa bergen as - shyǵyn. Бір ас бір асқа орын береді. Bir as bir asqa oryn beredi. Тау белгісі - тас,
Жомарт белгісі - ас. Taý belgisi - tas,
Jomart belgisi - as. Садақаның асын сарқып іш. Sadaqanyń asyn sarqyp ish. Жақсы асын жер,
Жаман басын жер. Jaqsy asyn jer,
Jaman basyn jer. Астың дәмі - тұз. Astyń dámi - tuz. Жеген білмес,
Кескен білер. Jegen bilmes,
Kesken biler. Тамақ тамұққа түсіреді. Tamaq tamuqqa túsiredi. Кимесең де тоның жақсы,
Жемесең де наның жақсы. Kımeseń de tonyń jaqsy,
Jemeseń de nanyń jaqsy. Ұны жоқтың құны жоқ. Uny joqtyń quny joq. Ұнды пәтір құртады. Undy pátir qurtady. Мөлдек атып ішкен ас,
Мерт кетірмей тындырмас. Móldek atyp ishken as,
Mert ketirmeı tyndyrmas. Аш болса, аңдайды,
Тоқ болса, таңдайды. Ash bolsa, ańdaıdy,
Toq bolsa, tańdaıdy. Нанның негізі - дән. Nannyń negizi - dán. Тойған кекіреді, тоңған секіреді. Toıǵan kekiredi, tońǵan sekiredi. Үйінде асы бардың берер батасы бар. Úıinde asy bardyń berer batasy bar. Жаужұмыр жақсы болса, итке тастар ма еді. Jaýjumyr jaqsy bolsa, ıtke tastar ma edi. Көрген асты көргенсіз қызғанады. Kórgen asty kórgensiz qyzǵanady. Қыдырып жеген жамбастан,
Шақырып берген жауырын артық. Qydyryp jegen jambastan,
Shaqyryp bergen jaýyryn artyq. Диірменнің тасы қатты, ұны тәтті. Dıirmenniń tasy qatty, uny tátti. Аталмаған жая таңдар. Atalmaǵan jaıa tańdar. Бас бергенге ас бер. Bas bergenge as ber. Құмаршықты, құмаршықтың ішінен
жылан шықты. Qumarshyqty, qumarshyqtyń ishinen
jylan shyqty. Ет сүйексіз, күріш күрмексіз болмас. Et súıeksiz, kúrish kúrmeksiz bolmas. Ерді қорласаң, састырар,
Асты қорласаң, құстырар. Erdi qorlasań, sastyrar,
Asty qorlasań, qustyrar. Өз қуырдағы өзінде. Óz qýyrdaǵy ózinde. Қам қаймақ құстырмай қоймайды. Qam qaımaq qustyrmaı qoımaıdy. Асығыс істеген жұмыс сәтті болмас,
Шала піскен тамақ тәтті болмас. Asyǵys istegen jumys sátti bolmas,
Shala pisken tamaq tátti bolmas. Барында батып іш, жоғында сатып іш. Barynda batyp ish, joǵynda satyp ish. Тойған үйге тоғыз кел. Toıǵan úıge toǵyz kel. Балмен де болма, балсыз да болма. Balmen de bolma, balsyz da bolma. Тәтті дәмімен. Tátti dámimen. Сары табақтан сарқыт қайтар. Sary tabaqtan sarqyt qaıtar. Тойсам торғайдай тамағым жоқ. Toısam torǵaıdaı tamaǵym joq. Серке еті - ем, ешкі еті - жел. Serke eti - em, eshki eti - jel. Қой еті - құрыш, жылқы еті - бұрыш. Qoı eti - qurysh, jylqy eti - burysh. «Жемеймін, жемеймін» деп,
жеңді білектей құйрықты тауысыпты. «Jemeımin, jemeımin» dep,
jeńdi bilekteı quıryqty taýysypty. Төгілгеннен жалап қал. Tógilgennen jalap qal. «Тоба! Тоба!>> тоң майды да ит жейді екен. «Toba! Toba!>> toń maıdy da ıt jeıdi eken. Екі сартқа бір тартар. Eki sartqa bir tartar. Ет асса, нан қалмайды. Et assa, nan qalmaıdy. Екі молдаға бір таба нан не болсын? Eki moldaǵa bir taba nan ne bolsyn? Арамдық қып ішкен ас,
Ішіңе барып, болар тас. Aramdyq qyp ishken as,
Ishińe baryp, bolar tas. Алуа дегенмен ауыз тұшымас. Alýa degenmen aýyz tushymas. Жылқы еті жесең, тісіңе,
жемесең, түсіңе кіреді. Jylqy eti jeseń, tisińe,
jemeseń, túsińe kiredi. Шақты деп араз болма арамен, балы бар. Shaqty dep araz bolma aramen, baly bar. Тау белгісі таста,
Бай белгісі аста. Taý belgisi tasta,
Baı belgisi asta. Қауынның пәлегі ащы, түйнегі тұщы. Qaýynnyń pálegi aщy, túınegi tuщy. Мешкей қусынып асайды. Meshkeı qýsynyp asaıdy. Дәмі жоқ қауынның түйнегі көп. Dámi joq qaýynnyń túınegi kóp. Қомағайдың сыбағасы - бір асам май. Qomaǵaıdyń sybaǵasy - bir asam maı. Тікенексіз құрма тәтті болмас. Tikeneksiz qurma tátti bolmas. Кісісі қандай болса,
Асы да сондай. Kisisi qandaı bolsa,
Asy da sondaı. Сабағы жаман жемістің дәні де жаман. Sabaǵy jaman jemistiń dáni de jaman. Малда жазық жоқ,
Менде азық жоқ. Malda jazyq joq,
Mende azyq joq. Жегіштің батасы көп, малы жоқ. Jegishtiń batasy kóp, maly joq. Жуындыдан жұғынды қалады. Jýyndydan juǵyndy qalady. Өзімде жоқ көтен боғымен піссін. Ózimde joq kóten boǵymen pissin. Әр жіліктің өз майы бар. Ár jiliktiń óz maıy bar. Ас біреудікі болғанмен қарын өзіңдікі, As bireýdiki bolǵanmen qaryn ózińdiki, Бір мінсең де жорға мін,
Бүлкілдесін бүйрегің.
Бір ұрттасаң да май ұртта,
Кілкілдесін жүрегің. Bir minseń de jorǵa min,
Búlkildesin búıregiń.
Bir urttasań da maı urtta,
Kilkildesin júregiń. Жалғыз биенің қымызы,
Қарындаспен қағыстырар.
Жалғыз түйенің шұбаты,
Ағайынды табыстырар. Jalǵyz bıeniń qymyzy,
Qaryndaspen qaǵystyrar.
Jalǵyz túıeniń shubaty,
Aǵaıyndy tabystyrar. Нар маяның шұбаты,
Нардай ердің қуаты. Nar maıanyń shubaty,
Nardaı erdiń qýaty. Ет жүзге жетеді,
Жүзге жетсе де, күзге жетпейді. Et júzge jetedi,
Júzge jetse de, kúzge jetpeıdi. Табағының басқасы болмаса,
бәрі бір тамақ. Tabaǵynyń basqasy bolmasa,
bári bir tamaq. Бұйырған асқа тісің тисін. Buıyrǵan asqa tisiń tısin. Асағысы келген,
Ұрттағанды ынсап етпейді. Asaǵysy kelgen,
Urttaǵandy ynsap etpeıdi. Төс - күйеудің,
Құймышақ - қыздың сыбағасы. Tós - kúıeýdiń,
Quımyshaq - qyzdyń sybaǵasy. Қазан аузы жоғары. Qazan aýzy joǵary. Арам жеген құстырар. Aram jegen qustyrar. Ас иесінің әлі біледі,
Асатуды қолы біледі. As ıesiniń áli biledi,
Asatýdy qoly biledi. Байғұстың асы,
Ауыз тиюмен таусылар. Baıǵustyń asy,
Aýyz tııýmen taýsylar. Қазақтың бөлінбейтін еншісі - қонақасы. Qazaqtyń bólinbeıtin enshisi - qonaqasy. Жеген - тоқ, ішкен - мәз. Jegen - toq, ishken - máz. Жеп тоймаған жалап тоймас. Jep toımaǵan jalap toımas. Жұтқаның - бұйырғаны,
Шайнағаның - күмән. Jutqanyń - buıyrǵany,
Shaınaǵanyń - kúmán. Жесең - жеген асың,
Жемесең - жеңсік асың. Jeseń - jegen asyń,
Jemeseń - jeńsik asyń. Жемес жерде ет бар,
Ішпес жерде су бар. Jemes jerde et bar,
Ishpes jerde sý bar. Еңкейген екі асайды,
Еңсесі түскен бір асайды. Eńkeıgen eki asaıdy,
Eńsesi túsken bir asaıdy. Ат иесіз болмас,
Қазан күйесіз болмас. At ıesiz bolmas,
Qazan kúıesiz bolmas. Тарыны берген кісіден көрейін бе,
Жей білмеген кісіден көрейін бе?! Taryny bergen kisiden kóreıin be,
Jeı bilmegen kisiden kóreıin be?! Пұл қадірін сатқан біледі,
Ас қадірін татқан біледі. Pul qadirin satqan biledi,
As qadirin tatqan biledi. Халық айныса, хан түзейді,
Май айныса, тұз түзейді. Halyq aınysa, han túzeıdi,
Maı aınysa, tuz túzeıdi. Асың бар ма арпадай,
Асып жеуге келгенде,
Сары аяқ семіз марқадай. Asyń bar ma arpadaı,
Asyp jeýge kelgende,
Sary aıaq semiz marqadaı. Жаманға ас берсең,
Үйіңнен шықпайды.
Өліге ас берсең,
Түсіңнен шықпайды. Jamanǵa as berseń,
Úıińnen shyqpaıdy.
Ólige as berseń,
Túsińnen shyqpaıdy. Сарқытта сыпа да, шыпа да бар. Sarqytta sypa da, shypa da bar. Қой сүті - қорғасын. Qoı súti - qorǵasyn. Құрғақ қасық ауыз жыртар. Qurǵaq qasyq aýyz jyrtar. Көже деген тоқ ас,
Түре келсең жоқ ас. Kóje degen toq as,
Túre kelseń joq as.
Астан үлкен емессің. As ústinen attama,
Astan úlken emessiń. Ас - тамағым, тыныш - құлағым. As - tamaǵym, tynysh - qulaǵym. Асы жоқ алтын аяқты,
Алтынын ал да, отқа жақ. Asy joq altyn aıaqty,
Altynyn al da, otqa jaq. Ас ішсең, атауыңдай іш,
Ауырсаң, мұрттай ұш. As ishseń, ataýyńdaı ish,
Aýyrsań, murttaı ush. Айға жетпес асыңды,
Ауылдастан аяма. Aıǵa jetpes asyńdy,
Aýyldastan aıama. Ас та төк. As ta tók. Асты қуыс ішер, не туыс ішер. Asty qýys isher, ne týys isher. Асқа талау түссе,
Иттің құдайы береді. Asqa talaý tússe,
Ittiń qudaıy beredi. Асың болмаса қалбырағың қайда? Asyń bolmasa qalbyraǵyń qaıda? Аз асын аяған көп астан құр қалады. Az asyn aıaǵan kóp astan qur qalady. Аты бардың тынысы бар,
Асы бардың ырысы бар. Aty bardyń tynysy bar,
Asy bardyń yrysy bar. Атың барда жер таны,
Асың барда ел таны. Atyń barda jer tany,
Asyń barda el tany. Арпа, бидай ас екен,
Алтын, күміс тас екен. Arpa, bıdaı as eken,
Altyn, kúmis tas eken. Аз асқа жасауыл болма,
Көп асқа бөгеуіл болма. Az asqa jasaýyl bolma,
Kóp asqa bógeýil bolma. Алдыңа ас қойдым,
Екі қолыңды бос қойдым. Aldyńa as qoıdym,
Eki qolyńdy bos qoıdym. Піскен астың күйігі жаман. Pisken astyń kúıigi jaman. Тас, тасты жібітер - ас. Tas, tasty jibiter - as. Жер асыңнан жемес асың көп болсын. Jer asyńnan jemes asyń kóp bolsyn. Өзіңде асың болса,
Біреуде қасың бар ма? Ózińde asyń bolsa,
Bireýde qasyń bar ma? Ертеңгі асты тастама,
Кешкі асқа қарама. Erteńgi asty tastama,
Keshki asqa qarama. Түскі асқа түстік жерден келеді,
Кешкі асқа күндік жерден келеді. Túski asqa tústik jerden keledi,
Keshki asqa kúndik jerden keledi. Ескерген ескі асынан сақтар. Eskergen eski asynan saqtar. Піскен асқа тік қасық. Pisken asqa tik qasyq. Сіңбес астың бөгеуі көп. Sińbes astyń bógeýi kóp. Жақсы ас қалғанша,
Жаман қарын жарылсын. Jaqsy as qalǵansha,
Jaman qaryn jarylsyn. Тоймай ішкен асың құрысын. Toımaı ishken asyń qurysyn. Жаманнан жарты аяқ ас қалады. Jamannan jarty aıaq as qalady. Жат асыңа қарайды,
Дос басыңа қарайды. Jat asyńa qaraıdy,
Dos basyńa qaraıdy.
Байғұстың асын «біссіміллә» құртады.
Baıǵustyń asyn «bissimillá» qurtady. Байдың асын байғүс қызғанады. Baıdyń asyn baıǵús qyzǵanady. Үркер туса, сорпа да ас. Úrker týsa, sorpa da as. Дүниеде тас қатты,
Тасты еріткен ас тәтті. Dúnıede tas qatty,
Tasty eritken as tátti. Ат - адамның қанаты,
Ас - адамның қуаты. At - adamnyń qanaty,
As - adamnyń qýaty. Екі бас, екі басқа малта да ас. Eki bas, eki basqa malta da as. Кісі кірмеген үй көрмен тең,
Ішілмеген ас умен тең. Kisi kirmegen úı kórmen teń,
Ishilmegen as ýmen teń. Бауыр шырын, бас тәтті,
Ағайынмен ішкен ас тәтті. Baýyr shyryn, bas tátti,
Aǵaıynmen ishken as tátti. Ұшқан құс , жүгірген аң - бәрі тамақ. Ushqan qus , júgirgen ań - bári tamaq. Тас қадақ болғанмен, тамақ болмайды. Tas qadaq bolǵanmen, tamaq bolmaıdy. Нан - тамақтың атасы. Nan - tamaqtyń atasy. Нан мен тұздан үлкен тағам жоқ. Nan men tuzdan úlken taǵam joq. Дастарқанында наны жоқтың,
Тағамының дәмі жоқ. Dastarqanynda nany joqtyń,
Taǵamynyń dámi joq. Жан - денеге қонақ,
Денені демеген - тамақ. Jan - denege qonaq,
Deneni demegen - tamaq. Қазан асылса, тамақ пісер,
Әйтеуір бір ошақтан түсер. Qazan asylsa, tamaq piser,
Áıteýir bir oshaqtan túser. Үлкен қазанда қайнағанның шикісі жоқ. Úlken qazanda qaınaǵannyń shıkisi joq. Қазан ботқаға тоймас. Qazan botqaǵa toımas. Қазан қайнап тұрса,
Ақыл сайрап тұрады. Qazan qaınap tursa,
Aqyl saırap turady. Қазанға не салсаң,
Шөмішіңе сол ілінер. Qazanǵa ne salsań,
Shómishińe sol iliner. Қазанға түссе - ауыздікі,
Қапқа түссе - қатындікі. Qazanǵa tússe - aýyzdiki,
Qapqa tússe - qatyndiki. Бақыр қазан қайнаса,
Бәріміздің ырысымыз. Baqyr qazan qaınasa,
Bárimizdiń yrysymyz. Қарның ашса, қазан ас,
Ет болмаса, сазан ас.
Сазан тамақ емес пе,
Сазан тамақ жемес пе? Qarnyń ashsa, qazan as,
Et bolmasa, sazan as.
Sazan tamaq emes pe,
Sazan tamaq jemes pe? Ет дегенде бет бар ма? Et degende bet bar ma? Ет - етке, сорпа - бетке. Et - etke, sorpa - betke. Етке тойғанның емі табылмайды. Etke toıǵannyń emi tabylmaıdy. Еттің соры - қуырдақ,
Ұнның соры - бауырсақ. Ettiń sory - qýyrdaq,
Unnyń sory - baýyrsaq. Деңгене жесең етті,
Сүйегі жыртар бетті. Deńgene jeseń etti,
Súıegi jyrtar betti. Ет дәмділігін қойса,
Мен ұрлығымды қояр едім. Et dámdiligin qoısa,
Men urlyǵymdy qoıar edim. Күн аязға айналды,
Ет азға айналды. Kún aıazǵa aınaldy,
Et azǵa aınaldy. Тойсаң, тоқтының еті қи сасиды. Toısań, toqtynyń eti qı sasıdy. Ет сасыса, тұз себер,
Тұз сасыса, не себер? Et sasysa, tuz seber,
Tuz sasysa, ne seber? Етке тойсам ,сорпаға иттігім жоқ. Etke toısam ,sorpaǵa ıttigim joq. Ет жемей жатып тұздық,
Асатпай жатып құлдық. Et jemeı jatyp tuzdyq,
Asatpaı jatyp quldyq. Қомағайдың сыбағасы - бір шөкім ет. Qomaǵaıdyń sybaǵasy - bir shókim et. Жеп еті, ішіп сорпасы жоқ. Jep eti, iship sorpasy joq. Есек мінген ат сұрамайды,
Балық жеген ет сұрамайды. Esek mingen at suramaıdy,
Balyq jegen et suramaıdy. Жазғы етте жасық жоқ,
Қымыз аста қасық жоқ. Jazǵy ette jasyq joq,
Qymyz asta qasyq joq. Таңдағы таңқы құйрықтан,
Қазіргі өкпе, бауыр артық. Tańdaǵy tańqy quıryqtan,
Qazirgi ókpe, baýyr artyq. Түсіңде жеген қазыдан,
Өңіңде жеген құйқа артық. Túsińde jegen qazydan,
Óńińde jegen quıqa artyq. Таудағы тайдан табақтағы құйрық артық. Taýdaǵy taıdan tabaqtaǵy quıryq artyq. Таңдағы тауықтан,
Сол күнгі жұмыртқа артық. Tańdaǵy taýyqtan,
Sol kúngi jumyrtqa artyq. Жолдағы құйрықтан,
Қолдағы өкпе артық. Joldaǵy quıryqtan,
Qoldaǵy ókpe artyq. Бұл не қылған батпан құйрық,
Тегіннен-тегін жатқан құйрық? Bul ne qylǵan batpan quıryq,
Teginnen-tegin jatqan quıryq? Қазыға тойсаң, қарта әлем сасиды. Qazyǵa toısań, qarta álem sasıdy. Омыртқаны ұстап отырғанша,
Қабырғаны қағып алып, тастай бер. Omyrtqany ustap otyrǵansha,
Qabyrǵany qaǵyp alyp, tastaı ber. Тарта жесең, тай қалар,
Қоя жесең, қой қалар,
Қоймай жесең, не қалар? Tarta jeseń, taı qalar,
Qoıa jeseń, qoı qalar,
Qoımaı jeseń, ne qalar? Біреудің төсін жесең,
Өзіңнің ұшаңды сайла. Bireýdiń tósin jeseń,
Ózińniń ushańdy saıla. Құлмен жеген құйқа құстырмай қоймайды. Qulmen jegen quıqa qustyrmaı qoımaıdy. Пышағы бар сүйгенін жер,
Пышағы жоқ тигенін жер. Pyshaǵy bar súıgenin jer,
Pyshaǵy joq tıgenin jer. Балық жеген бағыбас,
Жан-жағымен қағыспас. Balyq jegen baǵybas,
Jan-jaǵymen qaǵyspas. Бал татыған балық сорпасын ішпейтін қарағым,
Қоңырсыған қой сорпасын ішіп қор болды-ау. Bal tatyǵan balyq sorpasyn ishpeıtin qaraǵym,
Qońyrsyǵan qoı sorpasyn iship qor boldy-aý. Түнемел қымыздың ашуы қатты. Túnemel qymyzdyń ashýy qatty. Көженің кенеуі бар,
Қымыздың қызуы бар. Kójeniń keneýi bar,
Qymyzdyń qyzýy bar. Бір аяқ қымыздың екі аяқ желі бар. Bir aıaq qymyzdyń eki aıaq jeli bar. Қырықтан артық жас жоқ,
Қымыздан артық ас жоқ. Qyryqtan artyq jas joq,
Qymyzdan artyq as joq. Көже, көже, көзіңе айтайын,
Сорпадан садаға кет. Kóje, kóje, kózińe aıtaıyn,
Sorpadan sadaǵa ket. Жусансыз жерді от деме,
Көжесіз елді тоқ деме. Jýsansyz jerdi ot deme,
Kójesiz eldi toq deme. Қонаң көже қол жуғанша,
Кеспе көже күн батқанша.
Тары көже таң атқанша,
Бидай көже ел жатқанша. Qonań kóje qol jýǵansha,
Kespe kóje kún batqansha.
Tary kóje tań atqansha,
Bıdaı kóje el jatqansha. Қасық тары ботқа болмас,
Ботқа болса да, жұртқа жетпес. Qasyq tary botqa bolmas,
Botqa bolsa da, jurtqa jetpes. Быламық бетінен суыйды,
Көже түбінен суыйды. Bylamyq betinen sýyıdy,
Kóje túbinen sýyıdy. Жазым болса, быламыққа тіс сынады. Jazym bolsa, bylamyqqa tis synady. Айран сұрай келіп,
Шелегіңді жасырма. Aıran suraı kelip,
Shelegińdi jasyrma. Қыдырып ішкен көженің қиюы жоқ,
Қыдырып айтқан биліктің керегі жоқ. Qydyryp ishken kójeniń qııýy joq,
Qydyryp aıtqan bıliktiń keregi joq. Жүгіріп айтқан сөздің мәні жоқ.
Жүгіріп жүріп жеген тағамның дәмі жоқ. Júgirip aıtqan sózdiń máni joq.
Júgirip júrip jegen taǵamnyń dámi joq. Өзің жатық болсаң,
Ішкенің қатық болар.
Өзің қиық болсаң,
Ішкенің сұйық болар. Óziń jatyq bolsań,
Ishkeniń qatyq bolar.
Óziń qıyq bolsań,
Ishkeniń suıyq bolar. Тар қазан тасқалақ,
Мешкей адам ашқарақ. Tar qazan tasqalaq,
Meshkeı adam ashqaraq. Мешкей деген жақсы атақ емес. Meshkeı degen jaqsy ataq emes. Керсен алдыңда, кездік қолыңда. Kersen aldyńda, kezdik qolyńda. Жуанды жонып же. Jýandy jonyp je. Жеген ауыз жесін. Jegen aýyz jesin. Өле жегенше, бөле же. Óle jegenshe, bóle je. Жетерін білсең, жей тұр, Jeterin bilseń, jeı tur, Жұтқан жұтамас. Jutqan jutamas. Өңештен өткен өзіңдікі. Óńeshten ótken ózińdiki. Салымды ауыз сақтағанды жейді. Salymdy aýyz saqtaǵandy jeıdi. Жейтін ауызды жемейтін ауыз бөгейді. Jeıtin aýyzdy jemeıtin aýyz bógeıdi. Аспаздың қарны асқанына тояды. Aspazdyń qarny asqanyna toıady. Атыңды сат, тоныңды сат,
Жатарыңда тойып жат. Atyńdy sat, tonyńdy sat,
Jataryńda toıyp jat. Шай, шай ішсем, көңілім жай. Shaı, shaı ishsem, kóńilim jaı.
Біреудің палауынан өзімнің көмешім артық.
Bireýdiń palaýynan ózimniń kómeshim artyq. Тал таяқ болады,
Шал қонақ болады,
Нан тамақ болады. Tal taıaq bolady,
Shal qonaq bolady,
Nan tamaq bolady. Өткір пышақ, семіз ет,
Тураушының қолына өт. Ótkir pyshaq, semiz et,
Týraýshynyń qolyna ót. Алтын қайшы пішкенге жақсы,
Алтын қасық ішкенге жақсы. Altyn qaıshy pishkenge jaqsy,
Altyn qasyq ishkenge jaqsy. Батпан құйрық,
Жол үстінде не қылып жатқан құйрық. Batpan quıryq,
Jol ústinde ne qylyp jatqan quıryq. Малды тауысам десең, пұл қыл,
Астықты тауысам десең, ұн қыл. Maldy taýysam deseń, pul qyl,
Astyqty taýysam deseń, un qyl. Маған жоқ майлы омыртқа,
Көзден ұшты-ау томыртқа. Maǵan joq maıly omyrtqa,
Kózden ushty-aý tomyrtqa. Аздың ашпын дегеніне нанба,
Көптің тоқпын дегеніне нанба. Azdyń ashpyn degenine nanba,
Kóptiń toqpyn degenine nanba. Ішер астан жиренбе,
Қарның одан да жаман. Isher astan jırenbe,
Qarnyń odan da jaman. Жерге шыққан жемістен,
Жетіссең де бір аса. Jerge shyqqan jemisten,
Jetisseń de bir asa. Кем жесең, төрге шығарады,
Көп жесең - көрге. Kem jeseń, tórge shyǵarady,
Kóp jeseń - kórge. Ауыз тигенің мынау,
Асағаның қандай? Aýyz tıgeniń mynaý,
Asaǵanyń qandaı? Көмекейің қышыса,
Асаудың бір жолын тап. Kómekeıiń qyshysa,
Asaýdyń bir jolyn tap. Келеді деп көп қойдым,
Келмеген соң жеп қойдым. Keledi dep kóp qoıdym,
Kelmegen soń jep qoıdym. Шай ішіп үйренген,
Қымыз сұрап қыстамайды. Shaı iship úırengen,
Qymyz surap qystamaıdy. Бал ұстаған бармағын жалайды. Bal ustaǵan barmaǵyn jalaıdy. Шыбын да балға қонады. Shybyn da balǵa qonady. Шажырқайда май болмас. Shajyrqaıda maı bolmas. Күріштің дәмін май келтірер. Kúrishtiń dámin maı keltirer. Күбі де май, күбінің түбі де май. Kúbi de maı, kúbiniń túbi de maı. Өгіз қарын майыңды өлгенде бастаймысың. Ógiz qaryn maıyńdy ólgende bastaımysyń. Қамысты жаққанмен шоғы болмас,
Көк суды ішкенмен тоғы болмас. Qamysty jaqqanmen shoǵy bolmas,
Kók sýdy ishkenmen toǵy bolmas. Қайнаған қара суда қасиет бар. Qaınaǵan qara sýda qasıet bar. Тұзсыз ас ауқат болмас ішкенменен,
Май түспес қара суды піскенменен. Tuzsyz as aýqat bolmas ishkenmenen,
Maı túspes qara sýdy piskenmenen. Жаяудың несібесін атты жемес. Jaıaýdyń nesibesin atty jemes. Асқаныма риза болмасаң да,
Сасқаныма риза бол. Asqanyma rıza bolmasań da,
Sasqanyma rıza bol. Қуыс үйден құр шықпа. Qýys úıden qur shyqpa. Дәм айдаса, қалман,
Адам айдаса, барман. Dám aıdasa, qalman,
Adam aıdasa, barman. Бидайдың барар жері - диірмен. Bıdaıdyń barar jeri - dıirmen. Жүгерісі барға жұт жоқ. Júgerisi barǵa jut joq. Жазғы жуынды - қыста қатық. Jazǵy jýyndy - qysta qatyq. Жаяушылық тартқанда,
Жүрмес есек ат болар.
Қарын қатты ашңанда,
Қара талқан қант болар. Jaıaýshylyq tartqanda,
Júrmes esek at bolar.
Qaryn qatty ashńanda,
Qara talqan qant bolar. Үйінде асы жоқтың,
Түзде досы болмайды. Úıinde asy joqtyń,
Túzde dosy bolmaıdy. Ас та бір несібе. As ta bir nesibe. Аз күйікті ас басады. Az kúıikti as basady. Әр астың өз орны бар. Ár astyń óz orny bar. Орынсыз жылаған жас - шығын,
Арамға берген ас - шығын. Orynsyz jylaǵan jas - shyǵyn,
Aramǵa bergen as - shyǵyn. Бір ас бір асқа орын береді. Bir as bir asqa oryn beredi. Тау белгісі - тас,
Жомарт белгісі - ас. Taý belgisi - tas,
Jomart belgisi - as. Садақаның асын сарқып іш. Sadaqanyń asyn sarqyp ish. Жақсы асын жер,
Жаман басын жер. Jaqsy asyn jer,
Jaman basyn jer. Астың дәмі - тұз. Astyń dámi - tuz. Жеген білмес,
Кескен білер. Jegen bilmes,
Kesken biler. Тамақ тамұққа түсіреді. Tamaq tamuqqa túsiredi. Кимесең де тоның жақсы,
Жемесең де наның жақсы. Kımeseń de tonyń jaqsy,
Jemeseń de nanyń jaqsy. Ұны жоқтың құны жоқ. Uny joqtyń quny joq. Ұнды пәтір құртады. Undy pátir qurtady. Мөлдек атып ішкен ас,
Мерт кетірмей тындырмас. Móldek atyp ishken as,
Mert ketirmeı tyndyrmas. Аш болса, аңдайды,
Тоқ болса, таңдайды. Ash bolsa, ańdaıdy,
Toq bolsa, tańdaıdy. Нанның негізі - дән. Nannyń negizi - dán. Тойған кекіреді, тоңған секіреді. Toıǵan kekiredi, tońǵan sekiredi. Үйінде асы бардың берер батасы бар. Úıinde asy bardyń berer batasy bar. Жаужұмыр жақсы болса, итке тастар ма еді. Jaýjumyr jaqsy bolsa, ıtke tastar ma edi. Көрген асты көргенсіз қызғанады. Kórgen asty kórgensiz qyzǵanady. Қыдырып жеген жамбастан,
Шақырып берген жауырын артық. Qydyryp jegen jambastan,
Shaqyryp bergen jaýyryn artyq. Диірменнің тасы қатты, ұны тәтті. Dıirmenniń tasy qatty, uny tátti. Аталмаған жая таңдар. Atalmaǵan jaıa tańdar. Бас бергенге ас бер. Bas bergenge as ber. Құмаршықты, құмаршықтың ішінен
жылан шықты. Qumarshyqty, qumarshyqtyń ishinen
jylan shyqty. Ет сүйексіз, күріш күрмексіз болмас. Et súıeksiz, kúrish kúrmeksiz bolmas. Ерді қорласаң, састырар,
Асты қорласаң, құстырар. Erdi qorlasań, sastyrar,
Asty qorlasań, qustyrar. Өз қуырдағы өзінде. Óz qýyrdaǵy ózinde. Қам қаймақ құстырмай қоймайды. Qam qaımaq qustyrmaı qoımaıdy. Асығыс істеген жұмыс сәтті болмас,
Шала піскен тамақ тәтті болмас. Asyǵys istegen jumys sátti bolmas,
Shala pisken tamaq tátti bolmas. Барында батып іш, жоғында сатып іш. Barynda batyp ish, joǵynda satyp ish. Тойған үйге тоғыз кел. Toıǵan úıge toǵyz kel. Балмен де болма, балсыз да болма. Balmen de bolma, balsyz da bolma. Тәтті дәмімен. Tátti dámimen. Сары табақтан сарқыт қайтар. Sary tabaqtan sarqyt qaıtar. Тойсам торғайдай тамағым жоқ. Toısam torǵaıdaı tamaǵym joq. Серке еті - ем, ешкі еті - жел. Serke eti - em, eshki eti - jel. Қой еті - құрыш, жылқы еті - бұрыш. Qoı eti - qurysh, jylqy eti - burysh. «Жемеймін, жемеймін» деп,
жеңді білектей құйрықты тауысыпты. «Jemeımin, jemeımin» dep,
jeńdi bilekteı quıryqty taýysypty. Төгілгеннен жалап қал. Tógilgennen jalap qal. «Тоба! Тоба!>> тоң майды да ит жейді екен. «Toba! Toba!>> toń maıdy da ıt jeıdi eken. Екі сартқа бір тартар. Eki sartqa bir tartar. Ет асса, нан қалмайды. Et assa, nan qalmaıdy. Екі молдаға бір таба нан не болсын? Eki moldaǵa bir taba nan ne bolsyn? Арамдық қып ішкен ас,
Ішіңе барып, болар тас. Aramdyq qyp ishken as,
Ishińe baryp, bolar tas. Алуа дегенмен ауыз тұшымас. Alýa degenmen aýyz tushymas. Жылқы еті жесең, тісіңе,
жемесең, түсіңе кіреді. Jylqy eti jeseń, tisińe,
jemeseń, túsińe kiredi. Шақты деп араз болма арамен, балы бар. Shaqty dep araz bolma aramen, baly bar. Тау белгісі таста,
Бай белгісі аста. Taý belgisi tasta,
Baı belgisi asta. Қауынның пәлегі ащы, түйнегі тұщы. Qaýynnyń pálegi aщy, túınegi tuщy. Мешкей қусынып асайды. Meshkeı qýsynyp asaıdy. Дәмі жоқ қауынның түйнегі көп. Dámi joq qaýynnyń túınegi kóp. Қомағайдың сыбағасы - бір асам май. Qomaǵaıdyń sybaǵasy - bir asam maı. Тікенексіз құрма тәтті болмас. Tikeneksiz qurma tátti bolmas. Кісісі қандай болса,
Асы да сондай. Kisisi qandaı bolsa,
Asy da sondaı. Сабағы жаман жемістің дәні де жаман. Sabaǵy jaman jemistiń dáni de jaman. Малда жазық жоқ,
Менде азық жоқ. Malda jazyq joq,
Mende azyq joq. Жегіштің батасы көп, малы жоқ. Jegishtiń batasy kóp, maly joq. Жуындыдан жұғынды қалады. Jýyndydan juǵyndy qalady. Өзімде жоқ көтен боғымен піссін. Ózimde joq kóten boǵymen pissin. Әр жіліктің өз майы бар. Ár jiliktiń óz maıy bar. Ас біреудікі болғанмен қарын өзіңдікі, As bireýdiki bolǵanmen qaryn ózińdiki, Бір мінсең де жорға мін,
Бүлкілдесін бүйрегің.
Бір ұрттасаң да май ұртта,
Кілкілдесін жүрегің. Bir minseń de jorǵa min,
Búlkildesin búıregiń.
Bir urttasań da maı urtta,
Kilkildesin júregiń. Жалғыз биенің қымызы,
Қарындаспен қағыстырар.
Жалғыз түйенің шұбаты,
Ағайынды табыстырар. Jalǵyz bıeniń qymyzy,
Qaryndaspen qaǵystyrar.
Jalǵyz túıeniń shubaty,
Aǵaıyndy tabystyrar. Нар маяның шұбаты,
Нардай ердің қуаты. Nar maıanyń shubaty,
Nardaı erdiń qýaty. Ет жүзге жетеді,
Жүзге жетсе де, күзге жетпейді. Et júzge jetedi,
Júzge jetse de, kúzge jetpeıdi. Табағының басқасы болмаса,
бәрі бір тамақ. Tabaǵynyń basqasy bolmasa,
bári bir tamaq. Бұйырған асқа тісің тисін. Buıyrǵan asqa tisiń tısin. Асағысы келген,
Ұрттағанды ынсап етпейді. Asaǵysy kelgen,
Urttaǵandy ynsap etpeıdi. Төс - күйеудің,
Құймышақ - қыздың сыбағасы. Tós - kúıeýdiń,
Quımyshaq - qyzdyń sybaǵasy. Қазан аузы жоғары. Qazan aýzy joǵary. Арам жеген құстырар. Aram jegen qustyrar. Ас иесінің әлі біледі,
Асатуды қолы біледі. As ıesiniń áli biledi,
Asatýdy qoly biledi. Байғұстың асы,
Ауыз тиюмен таусылар. Baıǵustyń asy,
Aýyz tııýmen taýsylar. Қазақтың бөлінбейтін еншісі - қонақасы. Qazaqtyń bólinbeıtin enshisi - qonaqasy. Жеген - тоқ, ішкен - мәз. Jegen - toq, ishken - máz. Жеп тоймаған жалап тоймас. Jep toımaǵan jalap toımas. Жұтқаның - бұйырғаны,
Шайнағаның - күмән. Jutqanyń - buıyrǵany,
Shaınaǵanyń - kúmán. Жесең - жеген асың,
Жемесең - жеңсік асың. Jeseń - jegen asyń,
Jemeseń - jeńsik asyń. Жемес жерде ет бар,
Ішпес жерде су бар. Jemes jerde et bar,
Ishpes jerde sý bar. Еңкейген екі асайды,
Еңсесі түскен бір асайды. Eńkeıgen eki asaıdy,
Eńsesi túsken bir asaıdy. Ат иесіз болмас,
Қазан күйесіз болмас. At ıesiz bolmas,
Qazan kúıesiz bolmas. Тарыны берген кісіден көрейін бе,
Жей білмеген кісіден көрейін бе?! Taryny bergen kisiden kóreıin be,
Jeı bilmegen kisiden kóreıin be?! Пұл қадірін сатқан біледі,
Ас қадірін татқан біледі. Pul qadirin satqan biledi,
As qadirin tatqan biledi. Халық айныса, хан түзейді,
Май айныса, тұз түзейді. Halyq aınysa, han túzeıdi,
Maı aınysa, tuz túzeıdi. Асың бар ма арпадай,
Асып жеуге келгенде,
Сары аяқ семіз марқадай. Asyń bar ma arpadaı,
Asyp jeýge kelgende,
Sary aıaq semiz marqadaı. Жаманға ас берсең,
Үйіңнен шықпайды.
Өліге ас берсең,
Түсіңнен шықпайды. Jamanǵa as berseń,
Úıińnen shyqpaıdy.
Ólige as berseń,
Túsińnen shyqpaıdy. Сарқытта сыпа да, шыпа да бар. Sarqytta sypa da, shypa da bar. Қой сүті - қорғасын. Qoı súti - qorǵasyn. Құрғақ қасық ауыз жыртар. Qurǵaq qasyq aýyz jyrtar. Көже деген тоқ ас,
Түре келсең жоқ ас. Kóje degen toq as,
Túre kelseń joq as.
