Қарттық туралы 123
Быламық ішейін деген асым ба еді,
Тоқсан көрейін деген жасым ба еді. Bylamyq isheıin degen asym ba edi,
Toqsan kóreıin degen jasym ba edi. Сексен - жермен жексен. Seksen - jermen jeksen. Сексенде сегіз байлық, сегіз жарлылық. Seksende segiz baılyq, segiz jarlylyq. Сегізінде баланың тісі түседі,
Сексенде ердің бір-біріне ісі түседі. Segizinde balanyń tisi túsedi,
Seksende erdiń bir-birine isi túsedi. Алпыс - дер шағы,
Жетпіс - мер шағы,
Сексен - жер шағы
Тоқсан - шер шағы,
Жүз - көр шағы. Alpys - der shaǵy,
Jetpis - mer shaǵy,
Seksen - jer shaǵy
Toqsan - sher shaǵy,
Júz - kór shaǵy. Алпысқа дейін асыр,
Жетпістен кейін жасыр. Alpysqa deıin asyr,
Jetpisten keıin jasyr. Алпысқа келгенде,
Алты ағаң болсын.
Жетпіске келгенде,
Жеті інің болсын. Alpysqa kelgende,
Alty aǵań bolsyn.
Jetpiske kelgende,
Jeti iniń bolsyn. Алтыға дейін бала ерке,
Алпыстан кейін шал ерке. Altyǵa deıin bala erke,
Alpystan keıin shal erke. Кәрілік - дауасыз дерт. Kárilik - daýasyz dert. Кәрі, кәрінің сөзі - дәрі. Kári, káriniń sózi - dári. Кәрінің бары игі. Káriniń bary ıgi. Кәрі білгенді пері білмейді. Kári bilgendi peri bilmeıdi. Күлге шөккен кәрі бура. Kúlge shókken kári býra. Кәрі кісі де бір,
Кәріп кісі де бір. Kári kisi de bir,
Kárip kisi de bir. Кәрі де бір, бала да бір. Kári de bir, bala da bir. Кәрісі кімнің бар болса,
Хаты соның қолында. Kárisi kimniń bar bolsa,
Haty sonyń qolynda. Төрінен көрі жуық. Tórinen kóri jýyq. Бір аяғы жерде, бір аяғы көрде. Bir aıaǵy jerde, bir aıaǵy kórde. Мұртқа өкпелеп жүргенде сақал шықты. Murtqa ókpelep júrgende saqal shyqty. Сақалға ақ түсті,
Көңілге дақ түсті. Saqalǵa aq tústi,
Kóńilge daq tústi. Сақал текеде де бар. Saqal tekede de bar. Көңіл қартаймас, көз қартаяр. Kóńil qartaımas, kóz qartaıar. Көп жасап күміс болғанша,
Аз жасап алтын бол. Kóp jasap kúmis bolǵansha,
Az jasap altyn bol. Шөп те басынан қурайды. Shóp te basynan qýraıdy. Жас арқалағаннан тас арқалаған жеңіл. Jas arqalaǵannan tas arqalaǵan jeńil. Қарт айнаға қараса,
Өзіне көңілі толмайды. Qart aınaǵa qarasa,
Ózine kóńili tolmaıdy. Бұрынғының кісісі - бүгінгінің кішісі. Burynǵynyń kisisi - búginginiń kishisi. Қарсы келсе кәрілік,
Қара нарды шөктірер. Qarsy kelse kárilik,
Qara nardy shóktirer. Кәріге бас қайғы. Kárige bas qaıǵy. Отырса от басында,
Көшсе көш басында. Otyrsa ot basynda,
Kóshse kósh basynda. Қарт қойнында қалаш бар. Qart qoınynda qalash bar. Ақылды қария - ағып тұрған дария. Aqyldy qarııa - aǵyp turǵan darııa. Шалдың сөзі - бал. Shaldyń sózi - bal. Табақ асымен жарасты,
Кәрі жасымен жарасты. Tabaq asymen jarasty,
Kári jasymen jarasty. Жақсы адам қартайса,
Жазып қойған хаттай.
Жаман адам қартайса,
Бықсып жанған шоқтай. Jaqsy adam qartaısa,
Jazyp qoıǵan hattaı.
Jaman adam qartaısa,
Byqsyp janǵan shoqtaı. Есік алды төбе болса,
Ерттеп қойған атпен тең.
Ауылда бір қария болса,
Жазып қойған хатпен тең. Esik aldy tóbe bolsa,
Erttep qoıǵan atpen teń.
Aýylda bir qarııa bolsa,
Jazyp qoıǵan hatpen teń. Жасында ұрыншақ - қартайғанда сүріншек. Jasynda urynshaq - qartaıǵanda súrinshek. Ат қартайса, ұрыншақ болады,
Ер қартайса, ұмытшақ болады. At qartaısa, urynshaq bolady,
Er qartaısa, umytshaq bolady. Ат қартайса, есекпен достасады,
Ер қартайса, төсекпен достасады. At qartaısa, esekpen dostasady,
Er qartaısa, tósekpen dostasady. Қартайғанда дүние кісінің көз алдына бітеді. Qartaıǵanda dúnıe kisiniń kóz aldyna bitedi. Жас келген сайын жан жақын келеді. Jas kelgen saıyn jan jaqyn keledi. Бір кемпір бір кемпірді «апа» депті. Bir kempir bir kempirdi «apa» depti. Кемпір бала жұбатқанын ұмытып,
Өз гөй-гөйіне басады. Kempir bala jubatqanyn umytyp,
Óz góı-góıine basady. Алпысқа келген адамның
Алты түрлі реңі.
Айнымайды жылқының
Торысы мен күреңі. Alpysqa kelgen adamnyń
Alty túrli reńi.
Aınymaıdy jylqynyń
Torysy men kúreńi. Көп қарттың ішінде
Бір бала болса, дана болады.
Көп баланың ішінде
Бір қарт болса, бала болады. Kóp qarttyń ishinde
Bir bala bolsa, dana bolady.
Kóp balanyń ishinde
Bir qart bolsa, bala bolady. Шалдың көзі шалғыш. Shaldyń kózi shalǵysh. Көп ортасында кәрің болсын. Kóp ortasynda káriń bolsyn. Күні өткеннің күні артық. Kúni ótkenniń kúni artyq. Қарты бар елдің қазынасы бар. Qarty bar eldiń qazynasy bar. Ақылды қарт айып іздемейді. Aqyldy qart aıyp izdemeıdi. Ер қартайса, еркі кетер,
Әйел қартайса, көркі кетер. Er qartaısa, erki keter,
Áıel qartaısa, kórki keter. Адам жас шағында бір бала,
Қартайғанда бір бала. Adam jas shaǵynda bir bala,
Qartaıǵanda bir bala. Қомдығы жоқ, өркеші жоқ,
Нар болғаннан без.
Тақымында тайы жоқ,
Сал болғаннан без.
Жасы жетпей,
Шал болғаннан без. Qomdyǵy joq, órkeshi joq,
Nar bolǵannan bez.
Taqymynda taıy joq,
Sal bolǵannan bez.
Jasy jetpeı,
Shal bolǵannan bez. Үлкенге жол бер, өзің де қартаясың. Úlkenge jol ber, óziń de qartaıasyń. Ат мініп, атан жетелеп,
Келмейді, сірә, кәрілік.
Күтпейді оны көпшілік,
Сағынып, не тарығып. At minip, atan jetelep,
Kelmeıdi, sirá, kárilik.
Kútpeıdi ony kópshilik,
Saǵynyp, ne taryǵyp. Жол жаман болса,
Атан да сүрінеді,
Атаң да сүрінеді. Jol jaman bolsa,
Atan da súrinedi,
Atań da súrinedi. Отыз тістің қадірін қартайғанда білерсің. Otyz tistiń qadirin qartaıǵanda bilersiń. Үлкеннің ауырлығы кішіге түседі. Úlkenniń aýyrlyǵy kishige túsedi. Көлдің аққуы кетіп, қазы қалды,
Өмірдің көбі кетіп, азы қалды. Kóldiń aqqýy ketip, qazy qaldy,
Ómirdiń kóbi ketip, azy qaldy. Ұрының өзіне лайық сойылы бар,
Қарттың сөзіне лайық орны бар. Urynyń ózine laıyq soıyly bar,
Qarttyń sózine laıyq orny bar. Жақсы адам қартайса - қазына,
Жаман адам қартайса - қазымыр. Jaqsy adam qartaısa - qazyna,
Jaman adam qartaısa - qazymyr. Аз жасаған не білер,
Көп жасаған сол білер. Az jasaǵan ne biler,
Kóp jasaǵan sol biler. Үлкенді шақыр - асыңа келсін,
Үлкенге күл - басыңа келсін. Úlkendi shaqyr - asyńa kelsin,
Úlkenge kúl - basyńa kelsin. Инабатты болса - әйел көрікті,
Сақал жарасса - шал көрікті. Inabatty bolsa - áıel kórikti,
Saqal jarassa - shal kórikti. Бақырауық қоспақтан
Мыңқ етпейтін нар артық.
Тәрбиесіз жастардан
Өнегелі шал артық. Baqyraýyq qospaqtan
Myńq etpeıtin nar artyq.
Tárbıesiz jastardan
Ónegeli shal artyq. Түйе тайғақ келеді,
Табанынан мөр кетсе.
Кәрі тайғақ келеді,
Екі көзден нұр кетсе. Túıe taıǵaq keledi,
Tabanynan mór ketse.
Kári taıǵaq keledi,
Eki kózden nur ketse. Жас екен деп жастықты сөкпе,
Бәріңнің шыққан тегің сол.
Қарт екен деп қарттықты сөкпе,
Бәріңнің барар жерің сол. Jas eken dep jastyqty sókpe,
Bárińniń shyqqan tegiń sol.
Qart eken dep qarttyqty sókpe,
Bárińniń barar jeriń sol. Қарт адамның қайраты тілінде қалады. Qart adamnyń qaıraty tilinde qalady. Қамқа тон шүберек болар тозған соң. Qamqa ton shúberek bolar tozǵan soń. Күн жаумаса жер жетім,
Кемпірі өлген шал жетім. Kún jaýmasa jer jetim,
Kempiri ólgen shal jetim. Жол үлкендікі, жүк түйенікі. Jol úlkendiki, júk túıeniki. Екі сөйлеген қарияның қадірі кетеді. Eki sóılegen qarııanyń qadiri ketedi. Қартайдым деп қайғырма,
Жас бала бар артыңда.
Жалғызбын деп қайғырма,
Жақсылар бар артыңда. Qartaıdym dep qaıǵyrma,
Jas bala bar artyńda.
Jalǵyzbyn dep qaıǵyrma,
Jaqsylar bar artyńda. Жарлылық сені қайтейін,
Жандай досты жат еттің.
Кәрілік сені қайтейін,
Сөйлер сөзге мерт еттің. Jarlylyq seni qaıteıin,
Jandaı dosty jat ettiń.
Kárilik seni qaıteıin,
Sóıler sózge mert ettiń. Өсетін елдің қарты қазына болар,
Өспейтін елдің қарты қазымыр болар. Ósetin eldiń qarty qazyna bolar,
Óspeıtin eldiń qarty qazymyr bolar. Шалдың әні зармен тынады. Shaldyń áni zarmen tynady. Қартайғанда «Етегіңді жап!» деген не сұмдық. Qartaıǵanda «Etegińdi jap!» degen ne sumdyq. Қатарынан қалған кәрі жетім. Qatarynan qalǵan kári jetim. Жаман киім жасты кәрідей етеді,
Кәріні перідей етеді. Jaman kıim jasty kárideı etedi,
Kárini perideı etedi. Жас кезіңде үйренсең,
Қартайғанда көндігерсің.
Қартайғанда үйренсең,
Көндіккенше көмілерсің. Jas kezińde úırenseń,
Qartaıǵanda kóndigersiń.
Qartaıǵanda úırenseń,
Kóndikkenshe kómilersiń. Көр көкірек жігіттен
Ер көкірек егде артық. Kór kókirek jigitten
Er kókirek egde artyq. Бізден айна мен тарақ қалғалы қашан. Bizden aına men taraq qalǵaly qashan. Асарын асап, жасарын жасаған. Asaryn asap, jasaryn jasaǵan. Қарттығыңа мақтанба, мәрттігіңе мақтан. Qarttyǵyńa maqtanba, márttigińe maqtan. Көпті көрген дана болады,
Қартайып кетсе, бала болады. Kópti kórgen dana bolady,
Qartaıyp ketse, bala bolady. Қарт адамның көзі жасты,
Қайғырса да жылайды,
Қуанса да жылайды. Qart adamnyń kózi jasty,
Qaıǵyrsa da jylaıdy,
Qýansa da jylaıdy. Қартайсаң да өлімді ойлама,
Еліңді ойла. Qartaısań da ólimdi oılama,
Elińdi oıla. Қажу қартқа да ұят. Qajý qartqa da uıat. Күнінде асыл десең де,
Қартайғанда ер жетім. Kúninde asyl deseń de,
Qartaıǵanda er jetim. Жорға мінген жолдасынан айырылар,
Көп жасаған құрдасынан айырылар. Jorǵa mingen joldasynan aıyrylar,
Kóp jasaǵan qurdasynan aıyrylar. Ақсақалды ауыл азбас. Aqsaqaldy aýyl azbas. Кәрілікте -
ой - у, өмір - су, үміт - бу. Kárilikte -
oı - ý, ómir - sý, úmit - bý. Қазақ жаңылса, қартынан сұрайды,
Орыс жаңылса, қатынынан сұрайды. Qazaq jańylsa, qartynan suraıdy,
Orys jańylsa, qatynynan suraıdy. Кәрінің ақылы - дәрі. Káriniń aqyly - dári. Адам әуелі бастан қартаяды. Adam áýeli bastan qartaıady. Кәрісі жоқтың жасы дуана. Kárisi joqtyń jasy dýana. Қартаң тартқан адамның оты азаймақ,
Оты азайса, әр істің бәрі тайғақ. Qartań tartqan adamnyń oty azaımaq,
Oty azaısa, ár istiń bári taıǵaq. Кәрі сиыр соқпақшыл,
Кәрі кісі тоқпақшыл. Kári sıyr soqpaqshyl,
Kári kisi toqpaqshyl. Жас кезінде шикі,
Қартайғанда күйкі. Jas kezinde shıki,
Qartaıǵanda kúıki. Жақсы қартайса - қазына,
Жаман қартайса - сұмырай. Jaqsy qartaısa - qazyna,
Jaman qartaısa - sumyraı. Ораздының кәрісі
Қартайғанда қазына болады.
Шиырлының кәрісі
Қартайғанда қазымыр болады. Orazdynyń kárisi
Qartaıǵanda qazyna bolady.
Shıyrlynyń kárisi
Qartaıǵanda qazymyr bolady. Кәрі - қалтаң, жас - жалтаң. Kári - qaltań, jas - jaltań. Кәріліктің алды, жігіттіктің соңы. Káriliktiń aldy, jigittiktiń sońy. Су ағар да, тас қалар,
Кәрі өтер де, жас қалар. Sý aǵar da, tas qalar,
Kári óter de, jas qalar. Кәріге құрмет - балаға міндет. Kárige qurmet - balaǵa mindet. Жастық - жалын, кәрілік - құл. Jastyq - jalyn, kárilik - qul. Кәріге - құрмет, жасқа - ізет. Kárige - qurmet, jasqa - izet. Жас - кәрінің көзі,
Кәрі - жастың тезі. Jas - káriniń kózi,
Kári - jastyń tezi. Жастық көкке,
Кәрілік жерге қаратады. Jastyq kókke,
Kárilik jerge qaratady. Жастықта еңбек бер,
Қартайғанда дәулет бер. Jastyqta eńbek ber,
Qartaıǵanda dáýlet ber. Жастықта да кәрілік тұр,
Байлықта да жарлылық тұр. Jastyqta da kárilik tur,
Baılyqta da jarlylyq tur. Кәрі келсе - асқа,
Жігіт келсе - іске. Kári kelse - asqa,
Jigit kelse - iske. Жастықта ойға алғанның қиыны жоқ,
Қартайғанда ол істің қиюы жоқ. Jastyqta oıǵa alǵannyń qıyny joq,
Qartaıǵanda ol istiń qııýy joq. Атты жасқа сынат,
Жасты кәріге сынат. Atty jasqa synat,
Jasty kárige synat. Жас жалтаңға қашар,
Кәрі қалыңға қашар. Jas jaltańǵa qashar,
Kári qalyńǵa qashar. Кәрі жатса қунайды,
Жас жүрсе қунайды. Kári jatsa qýnaıdy,
Jas júrse qýnaıdy. Жастың тілегі, қарттың батасы қабыл. Jastyń tilegi, qarttyń batasy qabyl. Қария тыңдалмаса,
Жігіт шыңдалмайды. Qarııa tyńdalmasa,
Jigit shyńdalmaıdy. Қарттың айтқанын істе,
Жастың тапқанын тісте. Qarttyń aıtqanyn iste,
Jastyń tapqanyn tiste. Жастың жүрген жері - мереке,
Қарттың жүрген жері - береке. Jastyń júrgen jeri - mereke,
Qarttyń júrgen jeri - bereke. Ілгері басар жасты
Кертартпа кәрі қайтарады. Ilgeri basar jasty
Kertartpa kári qaıtarady. Асырайтын жас болса,
Өлетұғын кәрі жоқ. Asyraıtyn jas bolsa,
Óletuǵyn kári joq. Жастықта жалыны жоқтың,
Қартайғанда тәлімі жоқ. Jastyqta jalyny joqtyń,
Qartaıǵanda tálimi joq.
Тоқсан көрейін деген жасым ба еді. Bylamyq isheıin degen asym ba edi,
Toqsan kóreıin degen jasym ba edi. Сексен - жермен жексен. Seksen - jermen jeksen. Сексенде сегіз байлық, сегіз жарлылық. Seksende segiz baılyq, segiz jarlylyq. Сегізінде баланың тісі түседі,
Сексенде ердің бір-біріне ісі түседі. Segizinde balanyń tisi túsedi,
Seksende erdiń bir-birine isi túsedi. Алпыс - дер шағы,
Жетпіс - мер шағы,
Сексен - жер шағы
Тоқсан - шер шағы,
Жүз - көр шағы. Alpys - der shaǵy,
Jetpis - mer shaǵy,
Seksen - jer shaǵy
Toqsan - sher shaǵy,
Júz - kór shaǵy. Алпысқа дейін асыр,
Жетпістен кейін жасыр. Alpysqa deıin asyr,
Jetpisten keıin jasyr. Алпысқа келгенде,
Алты ағаң болсын.
Жетпіске келгенде,
Жеті інің болсын. Alpysqa kelgende,
Alty aǵań bolsyn.
Jetpiske kelgende,
Jeti iniń bolsyn. Алтыға дейін бала ерке,
Алпыстан кейін шал ерке. Altyǵa deıin bala erke,
Alpystan keıin shal erke. Кәрілік - дауасыз дерт. Kárilik - daýasyz dert. Кәрі, кәрінің сөзі - дәрі. Kári, káriniń sózi - dári. Кәрінің бары игі. Káriniń bary ıgi. Кәрі білгенді пері білмейді. Kári bilgendi peri bilmeıdi. Күлге шөккен кәрі бура. Kúlge shókken kári býra. Кәрі кісі де бір,
Кәріп кісі де бір. Kári kisi de bir,
Kárip kisi de bir. Кәрі де бір, бала да бір. Kári de bir, bala da bir. Кәрісі кімнің бар болса,
Хаты соның қолында. Kárisi kimniń bar bolsa,
Haty sonyń qolynda. Төрінен көрі жуық. Tórinen kóri jýyq. Бір аяғы жерде, бір аяғы көрде. Bir aıaǵy jerde, bir aıaǵy kórde. Мұртқа өкпелеп жүргенде сақал шықты. Murtqa ókpelep júrgende saqal shyqty. Сақалға ақ түсті,
Көңілге дақ түсті. Saqalǵa aq tústi,
Kóńilge daq tústi. Сақал текеде де бар. Saqal tekede de bar. Көңіл қартаймас, көз қартаяр. Kóńil qartaımas, kóz qartaıar. Көп жасап күміс болғанша,
Аз жасап алтын бол. Kóp jasap kúmis bolǵansha,
Az jasap altyn bol. Шөп те басынан қурайды. Shóp te basynan qýraıdy. Жас арқалағаннан тас арқалаған жеңіл. Jas arqalaǵannan tas arqalaǵan jeńil. Қарт айнаға қараса,
Өзіне көңілі толмайды. Qart aınaǵa qarasa,
Ózine kóńili tolmaıdy. Бұрынғының кісісі - бүгінгінің кішісі. Burynǵynyń kisisi - búginginiń kishisi. Қарсы келсе кәрілік,
Қара нарды шөктірер. Qarsy kelse kárilik,
Qara nardy shóktirer. Кәріге бас қайғы. Kárige bas qaıǵy. Отырса от басында,
Көшсе көш басында. Otyrsa ot basynda,
Kóshse kósh basynda. Қарт қойнында қалаш бар. Qart qoınynda qalash bar. Ақылды қария - ағып тұрған дария. Aqyldy qarııa - aǵyp turǵan darııa. Шалдың сөзі - бал. Shaldyń sózi - bal. Табақ асымен жарасты,
Кәрі жасымен жарасты. Tabaq asymen jarasty,
Kári jasymen jarasty. Жақсы адам қартайса,
Жазып қойған хаттай.
Жаман адам қартайса,
Бықсып жанған шоқтай. Jaqsy adam qartaısa,
Jazyp qoıǵan hattaı.
Jaman adam qartaısa,
Byqsyp janǵan shoqtaı. Есік алды төбе болса,
Ерттеп қойған атпен тең.
Ауылда бір қария болса,
Жазып қойған хатпен тең. Esik aldy tóbe bolsa,
Erttep qoıǵan atpen teń.
Aýylda bir qarııa bolsa,
Jazyp qoıǵan hatpen teń. Жасында ұрыншақ - қартайғанда сүріншек. Jasynda urynshaq - qartaıǵanda súrinshek. Ат қартайса, ұрыншақ болады,
Ер қартайса, ұмытшақ болады. At qartaısa, urynshaq bolady,
Er qartaısa, umytshaq bolady. Ат қартайса, есекпен достасады,
Ер қартайса, төсекпен достасады. At qartaısa, esekpen dostasady,
Er qartaısa, tósekpen dostasady. Қартайғанда дүние кісінің көз алдына бітеді. Qartaıǵanda dúnıe kisiniń kóz aldyna bitedi. Жас келген сайын жан жақын келеді. Jas kelgen saıyn jan jaqyn keledi. Бір кемпір бір кемпірді «апа» депті. Bir kempir bir kempirdi «apa» depti. Кемпір бала жұбатқанын ұмытып,
Өз гөй-гөйіне басады. Kempir bala jubatqanyn umytyp,
Óz góı-góıine basady. Алпысқа келген адамның
Алты түрлі реңі.
Айнымайды жылқының
Торысы мен күреңі. Alpysqa kelgen adamnyń
Alty túrli reńi.
Aınymaıdy jylqynyń
Torysy men kúreńi. Көп қарттың ішінде
Бір бала болса, дана болады.
Көп баланың ішінде
Бір қарт болса, бала болады. Kóp qarttyń ishinde
Bir bala bolsa, dana bolady.
Kóp balanyń ishinde
Bir qart bolsa, bala bolady. Шалдың көзі шалғыш. Shaldyń kózi shalǵysh. Көп ортасында кәрің болсын. Kóp ortasynda káriń bolsyn. Күні өткеннің күні артық. Kúni ótkenniń kúni artyq. Қарты бар елдің қазынасы бар. Qarty bar eldiń qazynasy bar. Ақылды қарт айып іздемейді. Aqyldy qart aıyp izdemeıdi. Ер қартайса, еркі кетер,
Әйел қартайса, көркі кетер. Er qartaısa, erki keter,
Áıel qartaısa, kórki keter. Адам жас шағында бір бала,
Қартайғанда бір бала. Adam jas shaǵynda bir bala,
Qartaıǵanda bir bala. Қомдығы жоқ, өркеші жоқ,
Нар болғаннан без.
Тақымында тайы жоқ,
Сал болғаннан без.
Жасы жетпей,
Шал болғаннан без. Qomdyǵy joq, órkeshi joq,
Nar bolǵannan bez.
Taqymynda taıy joq,
Sal bolǵannan bez.
Jasy jetpeı,
Shal bolǵannan bez. Үлкенге жол бер, өзің де қартаясың. Úlkenge jol ber, óziń de qartaıasyń. Ат мініп, атан жетелеп,
Келмейді, сірә, кәрілік.
Күтпейді оны көпшілік,
Сағынып, не тарығып. At minip, atan jetelep,
Kelmeıdi, sirá, kárilik.
Kútpeıdi ony kópshilik,
Saǵynyp, ne taryǵyp. Жол жаман болса,
Атан да сүрінеді,
Атаң да сүрінеді. Jol jaman bolsa,
Atan da súrinedi,
Atań da súrinedi. Отыз тістің қадірін қартайғанда білерсің. Otyz tistiń qadirin qartaıǵanda bilersiń. Үлкеннің ауырлығы кішіге түседі. Úlkenniń aýyrlyǵy kishige túsedi. Көлдің аққуы кетіп, қазы қалды,
Өмірдің көбі кетіп, азы қалды. Kóldiń aqqýy ketip, qazy qaldy,
Ómirdiń kóbi ketip, azy qaldy. Ұрының өзіне лайық сойылы бар,
Қарттың сөзіне лайық орны бар. Urynyń ózine laıyq soıyly bar,
Qarttyń sózine laıyq orny bar. Жақсы адам қартайса - қазына,
Жаман адам қартайса - қазымыр. Jaqsy adam qartaısa - qazyna,
Jaman adam qartaısa - qazymyr. Аз жасаған не білер,
Көп жасаған сол білер. Az jasaǵan ne biler,
Kóp jasaǵan sol biler. Үлкенді шақыр - асыңа келсін,
Үлкенге күл - басыңа келсін. Úlkendi shaqyr - asyńa kelsin,
Úlkenge kúl - basyńa kelsin. Инабатты болса - әйел көрікті,
Сақал жарасса - шал көрікті. Inabatty bolsa - áıel kórikti,
Saqal jarassa - shal kórikti. Бақырауық қоспақтан
Мыңқ етпейтін нар артық.
Тәрбиесіз жастардан
Өнегелі шал артық. Baqyraýyq qospaqtan
Myńq etpeıtin nar artyq.
Tárbıesiz jastardan
Ónegeli shal artyq. Түйе тайғақ келеді,
Табанынан мөр кетсе.
Кәрі тайғақ келеді,
Екі көзден нұр кетсе. Túıe taıǵaq keledi,
Tabanynan mór ketse.
Kári taıǵaq keledi,
Eki kózden nur ketse. Жас екен деп жастықты сөкпе,
Бәріңнің шыққан тегің сол.
Қарт екен деп қарттықты сөкпе,
Бәріңнің барар жерің сол. Jas eken dep jastyqty sókpe,
Bárińniń shyqqan tegiń sol.
Qart eken dep qarttyqty sókpe,
Bárińniń barar jeriń sol. Қарт адамның қайраты тілінде қалады. Qart adamnyń qaıraty tilinde qalady. Қамқа тон шүберек болар тозған соң. Qamqa ton shúberek bolar tozǵan soń. Күн жаумаса жер жетім,
Кемпірі өлген шал жетім. Kún jaýmasa jer jetim,
Kempiri ólgen shal jetim. Жол үлкендікі, жүк түйенікі. Jol úlkendiki, júk túıeniki. Екі сөйлеген қарияның қадірі кетеді. Eki sóılegen qarııanyń qadiri ketedi. Қартайдым деп қайғырма,
Жас бала бар артыңда.
Жалғызбын деп қайғырма,
Жақсылар бар артыңда. Qartaıdym dep qaıǵyrma,
Jas bala bar artyńda.
Jalǵyzbyn dep qaıǵyrma,
Jaqsylar bar artyńda. Жарлылық сені қайтейін,
Жандай досты жат еттің.
Кәрілік сені қайтейін,
Сөйлер сөзге мерт еттің. Jarlylyq seni qaıteıin,
Jandaı dosty jat ettiń.
Kárilik seni qaıteıin,
Sóıler sózge mert ettiń. Өсетін елдің қарты қазына болар,
Өспейтін елдің қарты қазымыр болар. Ósetin eldiń qarty qazyna bolar,
Óspeıtin eldiń qarty qazymyr bolar. Шалдың әні зармен тынады. Shaldyń áni zarmen tynady. Қартайғанда «Етегіңді жап!» деген не сұмдық. Qartaıǵanda «Etegińdi jap!» degen ne sumdyq. Қатарынан қалған кәрі жетім. Qatarynan qalǵan kári jetim. Жаман киім жасты кәрідей етеді,
Кәріні перідей етеді. Jaman kıim jasty kárideı etedi,
Kárini perideı etedi. Жас кезіңде үйренсең,
Қартайғанда көндігерсің.
Қартайғанда үйренсең,
Көндіккенше көмілерсің. Jas kezińde úırenseń,
Qartaıǵanda kóndigersiń.
Qartaıǵanda úırenseń,
Kóndikkenshe kómilersiń. Көр көкірек жігіттен
Ер көкірек егде артық. Kór kókirek jigitten
Er kókirek egde artyq. Бізден айна мен тарақ қалғалы қашан. Bizden aına men taraq qalǵaly qashan. Асарын асап, жасарын жасаған. Asaryn asap, jasaryn jasaǵan. Қарттығыңа мақтанба, мәрттігіңе мақтан. Qarttyǵyńa maqtanba, márttigińe maqtan. Көпті көрген дана болады,
Қартайып кетсе, бала болады. Kópti kórgen dana bolady,
Qartaıyp ketse, bala bolady. Қарт адамның көзі жасты,
Қайғырса да жылайды,
Қуанса да жылайды. Qart adamnyń kózi jasty,
Qaıǵyrsa da jylaıdy,
Qýansa da jylaıdy. Қартайсаң да өлімді ойлама,
Еліңді ойла. Qartaısań da ólimdi oılama,
Elińdi oıla. Қажу қартқа да ұят. Qajý qartqa da uıat. Күнінде асыл десең де,
Қартайғанда ер жетім. Kúninde asyl deseń de,
Qartaıǵanda er jetim. Жорға мінген жолдасынан айырылар,
Көп жасаған құрдасынан айырылар. Jorǵa mingen joldasynan aıyrylar,
Kóp jasaǵan qurdasynan aıyrylar. Ақсақалды ауыл азбас. Aqsaqaldy aýyl azbas. Кәрілікте -
ой - у, өмір - су, үміт - бу. Kárilikte -
oı - ý, ómir - sý, úmit - bý. Қазақ жаңылса, қартынан сұрайды,
Орыс жаңылса, қатынынан сұрайды. Qazaq jańylsa, qartynan suraıdy,
Orys jańylsa, qatynynan suraıdy. Кәрінің ақылы - дәрі. Káriniń aqyly - dári. Адам әуелі бастан қартаяды. Adam áýeli bastan qartaıady. Кәрісі жоқтың жасы дуана. Kárisi joqtyń jasy dýana. Қартаң тартқан адамның оты азаймақ,
Оты азайса, әр істің бәрі тайғақ. Qartań tartqan adamnyń oty azaımaq,
Oty azaısa, ár istiń bári taıǵaq. Кәрі сиыр соқпақшыл,
Кәрі кісі тоқпақшыл. Kári sıyr soqpaqshyl,
Kári kisi toqpaqshyl. Жас кезінде шикі,
Қартайғанда күйкі. Jas kezinde shıki,
Qartaıǵanda kúıki. Жақсы қартайса - қазына,
Жаман қартайса - сұмырай. Jaqsy qartaısa - qazyna,
Jaman qartaısa - sumyraı. Ораздының кәрісі
Қартайғанда қазына болады.
Шиырлының кәрісі
Қартайғанда қазымыр болады. Orazdynyń kárisi
Qartaıǵanda qazyna bolady.
Shıyrlynyń kárisi
Qartaıǵanda qazymyr bolady. Кәрі - қалтаң, жас - жалтаң. Kári - qaltań, jas - jaltań. Кәріліктің алды, жігіттіктің соңы. Káriliktiń aldy, jigittiktiń sońy. Су ағар да, тас қалар,
Кәрі өтер де, жас қалар. Sý aǵar da, tas qalar,
Kári óter de, jas qalar. Кәріге құрмет - балаға міндет. Kárige qurmet - balaǵa mindet. Жастық - жалын, кәрілік - құл. Jastyq - jalyn, kárilik - qul. Кәріге - құрмет, жасқа - ізет. Kárige - qurmet, jasqa - izet. Жас - кәрінің көзі,
Кәрі - жастың тезі. Jas - káriniń kózi,
Kári - jastyń tezi. Жастық көкке,
Кәрілік жерге қаратады. Jastyq kókke,
Kárilik jerge qaratady. Жастықта еңбек бер,
Қартайғанда дәулет бер. Jastyqta eńbek ber,
Qartaıǵanda dáýlet ber. Жастықта да кәрілік тұр,
Байлықта да жарлылық тұр. Jastyqta da kárilik tur,
Baılyqta da jarlylyq tur. Кәрі келсе - асқа,
Жігіт келсе - іске. Kári kelse - asqa,
Jigit kelse - iske. Жастықта ойға алғанның қиыны жоқ,
Қартайғанда ол істің қиюы жоқ. Jastyqta oıǵa alǵannyń qıyny joq,
Qartaıǵanda ol istiń qııýy joq. Атты жасқа сынат,
Жасты кәріге сынат. Atty jasqa synat,
Jasty kárige synat. Жас жалтаңға қашар,
Кәрі қалыңға қашар. Jas jaltańǵa qashar,
Kári qalyńǵa qashar. Кәрі жатса қунайды,
Жас жүрсе қунайды. Kári jatsa qýnaıdy,
Jas júrse qýnaıdy. Жастың тілегі, қарттың батасы қабыл. Jastyń tilegi, qarttyń batasy qabyl. Қария тыңдалмаса,
Жігіт шыңдалмайды. Qarııa tyńdalmasa,
Jigit shyńdalmaıdy. Қарттың айтқанын істе,
Жастың тапқанын тісте. Qarttyń aıtqanyn iste,
Jastyń tapqanyn tiste. Жастың жүрген жері - мереке,
Қарттың жүрген жері - береке. Jastyń júrgen jeri - mereke,
Qarttyń júrgen jeri - bereke. Ілгері басар жасты
Кертартпа кәрі қайтарады. Ilgeri basar jasty
Kertartpa kári qaıtarady. Асырайтын жас болса,
Өлетұғын кәрі жоқ. Asyraıtyn jas bolsa,
Óletuǵyn kári joq. Жастықта жалыны жоқтың,
Қартайғанда тәлімі жоқ. Jastyqta jalyny joqtyń,
Qartaıǵanda tálimi joq.
