Жақсылық , Жамандық туралы 377
Жақсының жаны - жәннәт.
Jaqsynyń jany - jánnát.
Жақсыда кек жоқ,
Кектіде тек жоқ. Jaqsyda kek joq,
Kektide tek joq. Жақсыға жақын көп. Jaqsyǵa jaqyn kóp. Жақсыны көрмек үшін. Jaqsyny kórmek úshin. Жақсыда өкпе болмас. Jaqsyda ókpe bolmas. Жақсы да, жақсылық та жалпыға ортақ. Jaqsy da, jaqsylyq ta jalpyǵa ortaq. Жақсының өзі де жақсы, сөзі де жақсы. Jaqsynyń ózi de jaqsy, sózi de jaqsy. Жақсы - елдің мақтаны,
Жұпар гүл - жердің мақтаны. Jaqsy - eldiń maqtany,
Jupar gúl - jerdiń maqtany. Жақсы Ай мен Күндей,
Жақсылығы баршаға бірдей. Jaqsy Aı men Kúndeı,
Jaqsylyǵy barshaǵa birdeı. Жақсыға жаһан өз үйі. Jaqsyǵa jaһan óz úıi. Қатқан көнді жібітсең, иісі шығады. Qatqan kóndi jibitseń, ıisi shyǵady. Жақсы келді дегенше,
Жарық келді десеңші;
Жақсылықтың уытын
Алып келді десеңші. Jaqsy keldi degenshe,
Jaryq keldi deseńshi;
Jaqsylyqtyń ýytyn
Alyp keldi deseńshi. Жақсыға жалынсаң, кешірер,
Болатты жанысаң, өтер, Jaqsyǵa jalynsań, keshirer,
Bolatty janysań, óter, Жақсының аты өлмейді,
Жазушының хаты өлмейді. Jaqsynyń aty ólmeıdi,
Jazýshynyń haty ólmeıdi. Жақсыда жаттық жоқ. Jaqsyda jattyq joq. Жақсының үйі мен түзі бірдей. Jaqsynyń úıi men túzi birdeı. Жақсылық еткен алғыс алады. Jaqsylyq etken alǵys alady. Ашушаң жақсы болмас,
Жақсы ашушаң болмас. Ashýshań jaqsy bolmas,
Jaqsy ashýshań bolmas. Жақсы кісі қартайса,
Ақылынан танбас.
Жақсы ат қартайса,
Жүрісінен танбас. Jaqsy kisi qartaısa,
Aqylynan tanbas.
Jaqsy at qartaısa,
Júrisinen tanbas. Биікке шықсаң, көзің ашылады,
Жақсымен жолдас болсаң, көңілің ашылады. Bıikke shyqsań, kóziń ashylady,
Jaqsymen joldas bolsań, kóńiliń ashylady. Жақсыда мін жоң,
Жүйрікте сын жоқ. Jaqsyda min joń,
Júırikte syn joq. Жақсы ат аяғынан қалады,
Жақсы кісі тамағынан қалады. Jaqsy at aıaǵynan qalady,
Jaqsy kisi tamaǵynan qalady. Жақсылық ізсіз кетпес. Jaqsylyq izsiz ketpes. Жақсы ат пен жақсы жігіт көптікі. Jaqsy at pen jaqsy jigit kóptiki. Жақсылық жерде қалмас. Jaqsylyq jerde qalmas. Жақсының өзі өлгенмен, сөзі өлмейді. Jaqsynyń ózi ólgenmen, sózi ólmeıdi. Жақсыға сөз ереді. Jaqsyǵa sóz eredi. Жақсылық жасасаң, жасыр,
Жақсылық көрсең, асыр. Jaqsylyq jasasań, jasyr,
Jaqsylyq kórseń, asyr. Асылды егеу алмас. Asyldy egeý almas. Жақсы топта танылады,
Мырза жоқта танылады. Jaqsy topta tanylady,
Myrza joqta tanylady. Жақсы оңқай асықтай оңтайлы. Jaqsy ońqaı asyqtaı ońtaıly. Жақсылық біреуден қайтпаса, біреуден қайтады. Jaqsylyq bireýden qaıtpasa, bireýden qaıtady. Асыл айнымас, алтын шірімес. Asyl aınymas, altyn shirimes. Жақсы жатырқамайды,
Аңқау аңдамайды,
Әңгүдік тыңдамайды. Jaqsy jatyrqamaıdy,
Ańqaý ańdamaıdy,
Áńgúdik tyńdamaıdy. Жақсылықты басыңа қыл,
Басыңнан асса, досыңа қыл. Jaqsylyqty basyńa qyl,
Basyńnan assa, dosyńa qyl. Жақсы аттың тісін ашпа,
Жақсы кісінің жасын сұрама. Jaqsy attyń tisin ashpa,
Jaqsy kisiniń jasyn surama. Аласаны атқа санама,
Жақсыны жатқа санама. Alasany atqa sanama,
Jaqsyny jatqa sanama. Жақсыдан жаман туса да,
Тартпай қоймас тегіне. Jaqsydan jaman týsa da,
Tartpaı qoımas tegine. Жақсының өзі кішік, ойы биік. Jaqsynyń ózi kishik, oıy bıik. Амалсыз істеген жақсылық алғысқа татымайды. Amalsyz istegen jaqsylyq alǵysqa tatymaıdy. Жасықтың көбінен асылдың азы артық. Jasyqtyń kóbinen asyldyń azy artyq. Өзі жақсы кісіге бір кісілік орын бар. Ózi jaqsy kisige bir kisilik oryn bar. Жаманға қарғыс болмаса, алғыс тимейді. Jamanǵa qarǵys bolmasa, alǵys tımeıdi. Амандықта қадір жоқ,
Алдырған соң білерсің.
Денсаулықта қадір жоқ,
Ауырған соң білерсің.
Жақсылықта қадір жоқ,
Айырылып қалғанда білерсің. Amandyqta qadir joq,
Aldyrǵan soń bilersiń.
Densaýlyqta qadir joq,
Aýyrǵan soń bilersiń.
Jaqsylyqta qadir joq,
Aıyrylyp qalǵanda bilersiń. Бейнет аяқ астында,
Жақсылық ағаш басында. Beınet aıaq astynda,
Jaqsylyq aǵash basynda. Ат берсең азар,
Тон берсең тозар,
Жаңсылық етсең,
Бәрінен де озар. At berseń azar,
Ton berseń tozar,
Jańsylyq etseń,
Bárinen de ozar. Асыл жаныса, өтеді,
Жасық жаныса, жасиды. Asyl janysa, ótedi,
Jasyq janysa, jasıdy. Бір бассаң да, жақсылыққа бас. Bir bassań da, jaqsylyqqa bas. Жақсының жалғасы болса игі. Jaqsynyń jalǵasy bolsa ıgi. Жақсы - желге қалқан,
күнге пана. Jaqsy - jelge qalqan,
kúnge pana. Шын жақсыда тарлық жоқ,
Әділ сөзде зорлық жоқ. Shyn jaqsyda tarlyq joq,
Ádil sózde zorlyq joq. Жақсы кемітпейді де, кемсітпейді де. Jaqsy kemitpeıdi de, kemsitpeıdi de. Жақсылық қылсаң, бүтін қыл. Jaqsylyq qylsań, bútin qyl. Жақсыны күшінен емес, ісінен таны. Jaqsyny kúshinen emes, isinen tany. Жақсылық жайында жасқанбай сөйле. Jaqsylyq jaıynda jasqanbaı sóıle. Жақсылық суға батпас,
Бір шығар, тегін жатпас. Jaqsylyq sýǵa batpas,
Bir shyǵar, tegin jatpas. Биік таудың төбесін көріп, түбіне барма,
Жақсының атын естіп, үйіне барма. Bıik taýdyń tóbesin kórip, túbine barma,
Jaqsynyń atyn estip, úıine barma. Аққу - құстың төресі,
Жалғыз жатып оттамас,
Қас жақсының белгісі,
Қара сөзді жоқтамас. Aqqý - qustyń tóresi,
Jalǵyz jatyp ottamas,
Qas jaqsynyń belgisi,
Qara sózdi joqtamas. Жаңбырлы болса - жердің ырысы,
Жақсы туса - елдің ырысы. Jańbyrly bolsa - jerdiń yrysy,
Jaqsy týsa - eldiń yrysy. Жорға жолында тоқтар,
Жақсы жөнінде тоқтар. Jorǵa jolynda toqtar,
Jaqsy jóninde toqtar. Екі торының өзгелігі жоқ,
Игі жақсының бөтендігі жоқ. Eki torynyń ózgeligi joq,
Igi jaqsynyń bótendigi joq. Жақсыға бәс жетпес. Jaqsyǵa bás jetpes. Жақсылық жүрген жерде тапшылық болмайды. Jaqsylyq júrgen jerde tapshylyq bolmaıdy. Ақ сауыттың жағасы бар да, жеңі жоқ
Қас жақсының ашуы бар да, кегі жоқ. Aq saýyttyń jaǵasy bar da, jeńi joq
Qas jaqsynyń ashýy bar da, kegi joq. Ұлыдан - өсиет,
Жақсыдан - қасиет. Ulydan - ósıet,
Jaqsydan - qasıet. Ұлыдан - ұлағат,
Жақсыдан - шапағат. Ulydan - ulaǵat,
Jaqsydan - shapaǵat. Жақсының сыры кетсе де,
Сыны кетпейді. Jaqsynyń syry ketse de,
Syny ketpeıdi. Арпа ішінде бір бидай. Arpa ishinde bir bıdaı. Жақсының жолы - жарық күн. Jaqsynyń joly - jaryq kún. Жақсыны жаман қабар. Jaqsyny jaman qabar. Жақсыға жақсы жарасар. Jaqsyǵa jaqsy jarasar. Жақсыға жаман тең келмес,
Көтергенмен кеудесін. Jaqsyǵa jaman teń kelmes,
Kótergenmen keýdesin. Кеудесі жақсылардың алтын сандық. Keýdesi jaqsylardyń altyn sandyq. Жақсы кісі
Ақылымен тәуір болады,
Мінезі қорғасындай ауыр болады,
Құлағы өсек естімес сауыр болады,
Кедейдің жалғыз керіндей,
Құйрығы шолақ, арқасы жауыр болады. Jaqsy kisi
Aqylymen táýir bolady,
Minezi qorǵasyndaı aýyr bolady,
Qulaǵy ósek estimes saýyr bolady,
Kedeıdiń jalǵyz kerindeı,
Quıryǵy sholaq, arqasy jaýyr bolady. Жаманға жолдас жақпас. Jamanǵa joldas jaqpas. Жаман кісі кекшіл. Jaman kisi kekshil. Жаман өз сыбағасына құлдық етеді. Jaman óz sybaǵasyna quldyq etedi. Жаман ісінен көрмейді, кісіден көреді. Jaman isinen kórmeıdi, kisiden kóredi. Жаман өз үйіне өзі қонақ. Jaman óz úıine ózi qonaq. Жаман топ көбейтеді,
Алма бақ көбейтеді. Jaman top kóbeıtedi,
Alma baq kóbeıtedi. Жаман жанындағысын жарақаттайды. Jaman janyndaǵysyn jaraqattaıdy. Жуастың бір аты жаман. Jýastyń bir aty jaman. Момын - жаманның інісі. Momyn - jamannyń inisi. Жаман «ит» десең арланады,
«қасқыр» десең жалданады. Jaman «ıt» deseń arlanady,
«qasqyr» deseń jaldanady. Жаманның аттан құлағаны да жаман. Jamannyń attan qulaǵany da jaman. Екі жаман ауыл болмас,
Ауыл болса да, қауым болмас. Eki jaman aýyl bolmas,
Aýyl bolsa da, qaýym bolmas. Бір жаман мың қолды ірітер,
Бір құмалақ бір қарын майды шірітер. Bir jaman myń qoldy iriter,
Bir qumalaq bir qaryn maıdy shiriter. Жағымпаз надан жаудан жаман. Jaǵympaz nadan jaýdan jaman. Жаманға сырыңды айтпа,
Сырыңды айтсаң да, шыныңды айтпа. Jamanǵa syryńdy aıtpa,
Syryńdy aıtsań da, shynyńdy aıtpa. Жаманнан да жаман бар. Jamannan da jaman bar. Күннің жаманы кетер,
Адамның жаманы кетпес. Kúnniń jamany keter,
Adamnyń jamany ketpes. Шөпте селеу жаман,
Адамда тілеу жаман. Shópte seleý jaman,
Adamda tileý jaman. Жаманның кесапаты бір шақырым алда жүреді. Jamannyń kesapaty bir shaqyrym alda júredi. Осал ағаш бұтағын көтере алмас,
Осал адам атағын көтере алмас. Osal aǵash butaǵyn kótere almas,
Osal adam ataǵyn kótere almas. Қалыңға құсың түспесін,
Жаманға ісің түспесін. Qalyńǵa qusyń túspesin,
Jamanǵa isiń túspesin. Жаманды іске шақырма, асқа шақыр. Jamandy iske shaqyrma, asqa shaqyr. Балық басынан сасиды,
Жаман аяғынан сасиды. Balyq basynan sasıdy,
Jaman aıaǵynan sasıdy. Жапалақ көрсең атып ал,
Жаманнан басыңды сатып ал. Japalaq kórseń atyp al,
Jamannan basyńdy satyp al. Жаман ашса көрмес, айтса білмес. Jaman ashsa kórmes, aıtsa bilmes. Жаман ат соқпақшыл,
Жаман кісі тоқпақшыл. Jaman at soqpaqshyl,
Jaman kisi toqpaqshyl. Жаман адамды жақынға санама,
Жаман жолды жақынға санама. Jaman adamdy jaqynǵa sanama,
Jaman joldy jaqynǵa sanama. Жаман өзі бола алмайды,
болғанды көре алмайды. Jaman ózi bola almaıdy,
bolǵandy kóre almaıdy. Жаман адамға мал бітсе,
Кетпестей көреді.
Үсті су болса,
Кеппестей көреді. Jaman adamǵa mal bitse,
Ketpesteı kóredi.
Ústi sý bolsa,
Keppesteı kóredi. Жаман сайға су түссе,
Өткел бермес кешуге.
Жаман адамға іс түссе,
Жаныңды сұрар шешуге. Jaman saıǵa sý tússe,
Ótkel bermes keshýge.
Jaman adamǵa is tússe,
Janyńdy surar sheshýge. Жаман сай тасыса, өткел бермес,
Жаман байыса, сусын бермес. Jaman saı tasysa, ótkel bermes,
Jaman baıysa, sýsyn bermes. Жаман түйе үстінде келе жатып,
Жаяуға «бұқ!» дейді. Jaman túıe ústinde kele jatyp,
Jaıaýǵa «buq!» deıdi. Жаман мерген теке атқан жеріне үш барады. Jaman mergen teke atqan jerine úsh barady. Жаман өкпелеймін деп
Сыбағасынан құр қалады. Jaman ókpeleımin dep
Sybaǵasynan qur qalady. Жаман сырын айтамын деп шынын айтады. Jaman syryn aıtamyn dep shynyn aıtady. Жаман жамандығын
Туған нағашысынан көреді.
Сөз сөйлей білмегендігін
Туған әкесінен көреді. Jaman jamandyǵyn
Týǵan naǵashysynan kóredi.
Sóz sóıleı bilmegendigin
Týǵan ákesinen kóredi. Жаман болар жігіт шегіншек келер,
Кедей болар жігіт еріншек келер. Jaman bolar jigit sheginshek keler,
Kedeı bolar jigit erinshek keler. Жаманға,
Күн де қараңғы,
Түн де қараңғы. Jamanǵa,
Kún de qarańǵy,
Tún de qarańǵy. Жаманға жалынғанша,
Жатта жаныңды қарман. Jamanǵa jalynǵansha,
Jatta janyńdy qarman. Жаманды көрсең, қаша жүр,
Қаша жүрсең, амансың. Jamandy kórseń, qasha júr,
Qasha júrseń, amansyń. Шапанға таяқ өтпес,
Жаманға сөз өтпес. Shapanǵa taıaq ótpes,
Jamanǵa sóz ótpes. Жаманның әлі жапалаққа жетеді. Jamannyń áli japalaqqa jetedi. Жаман еш нөрсе біле алмайды,
Жұмсасаң, тіл алмайды,
Өзі біліп, пайдасын көре алмайды. Jaman esh nórse bile almaıdy,
Jumsasań, til almaıdy,
Ózi bilip, paıdasyn kóre almaıdy. Қателескеннен қатесін түземеген жаман. Qateleskennen qatesin túzemegen jaman. Шіріген жұмыртқа. Shirigen jumyrtqa. Жамандық жасырылмас. Jamandyq jasyrylmas. Жарым жігіт жаяу жүріп, тың киікті қуады. Jarym jigit jaıaý júrip, tyń kıikti qýady. Жаманның бір қылығы артық,
Жағасы жыртық. Jamannyń bir qylyǵy artyq,
Jaǵasy jyrtyq. Жаманға ақыл айтсаң, жарға жығады. Jamanǵa aqyl aıtsań, jarǵa jyǵady. Жаманға ақыл айтсаң, алдайды дер,
Жаман атпен су кешсе, жалдайды дер. Jamanǵa aqyl aıtsań, aldaıdy der,
Jaman atpen sý keshse, jaldaıdy der. Тақыр жерге су төксең, тайғақ болар,
Жаманға сырыңды айтсаң, айғақ болар. Taqyr jerge sý tókseń, taıǵaq bolar,
Jamanǵa syryńdy aıtsań, aıǵaq bolar. Жаманның ақылы түстен кейін енеді. Jamannyń aqyly tústen keıin enedi. Ымыраны бұзбақ - жаманның ісі;
Қатарды бұзбақ - шабанның ісі. Ymyrany buzbaq - jamannyń isi;
Qatardy buzbaq - shabannyń isi. Есекті мақтасаң да тұлпар болмас,
Жаманға жан баласы іңкәр болмас. Esekti maqtasań da tulpar bolmas,
Jamanǵa jan balasy ińkár bolmas. Қарғаның жүзіне бір кесек,
Жаманның жүзі бірге есеп. Qarǵanyń júzine bir kesek,
Jamannyń júzi birge esep. Шабан ат қамшыласа да, өрге шаппас,
Жаман адам жақсының бабын таппас. Shaban at qamshylasa da, órge shappas,
Jaman adam jaqsynyń babyn tappas. Тұңғиық қара суға
Түйе бойлап шыға алмас.
Кім атадан жаман туса,
Сөзі оның пұл болмас. Tuńǵıyq qara sýǵa
Túıe boılap shyǵa almas.
Kim atadan jaman týsa,
Sózi onyń pul bolmas. Ескіге жаңа өлшеуші,
Жаманға жақсы өлшеуші. Eskige jańa ólsheýshi,
Jamanǵa jaqsy ólsheýshi. Жаманның тілі ащы. Jamannyń tili aщy. Жаманды ел ішінен жау алады. Jamandy el ishinen jaý alady. Жаманның ақылы көзінде. Jamannyń aqyly kózinde. Сан тимеске сан тиді,
Шен тимеске шен тиді. San tımeske san tıdi,
Shen tımeske shen tıdi. Жамандықты көп көрген
Жақсы сөзге «Жә!» демес. Jamandyqty kóp kórgen
Jaqsy sózge «Já!» demes. Аласаны атқа санама,
Жаманды затқа санама.
Бір сынаған жаманды,
Екінші рет сынама. Alasany atqa sanama,
Jamandy zatqa sanama.
Bir synaǵan jamandy,
Ekinshi ret synama. Жаманға мал бітсе,
Жақынын танымас. Jamanǵa mal bitse,
Jaqynyn tanymas. Жаман адамға мал бітсе,
Зекет бермес. Jaman adamǵa mal bitse,
Zeket bermes. Жаманға сөз айтсаң,
Ақыл таппас жол айтады. Jamanǵa sóz aıtsań,
Aqyl tappas jol aıtady. Өзі жаман өзгені жақсы демес,
Жақсы деуге өзі де жақсы емес. Ózi jaman ózgeni jaqsy demes,
Jaqsy deýge ózi de jaqsy emes. Шөлден шүлен туады. Shólden shúlen týady. Су тиген өрттей сөнді. Sý tıgen órtteı sóndi. Доғалбас, от басында жоғалмас. Doǵalbas, ot basynda joǵalmas. Тезекті түртпе, иісі шығады. Tezekti túrtpe, ıisi shyǵady. Күл астында қоламта. Kúl astynda qolamta. Тірі жан - тісті бақа. Tiri jan - tisti baqa. Түйе үстінен сирақ үйтеді. Túıe ústinen sıraq úıtedi. Боғы - ботқа, сідігі - сорпа. Boǵy - botqa, sidigi - sorpa. Жүн жеп, жабағы тышқан. Jún jep, jabaǵy tyshqan. Жаманды жанға санама,
Есекті малға санама. Jamandy janǵa sanama,
Esekti malǵa sanama. Түйе сойса көп кетеді,
Жаман өкпе етеді. Túıe soısa kóp ketedi,
Jaman ókpe etedi. Жалы барда арылған -
Жаман аттың белгісі.
Жаны барда жалынған -
Жаман адам белгісі. Jaly barda arylǵan -
Jaman attyń belgisi.
Jany barda jalynǵan -
Jaman adam belgisi. Қара май шелек тазармас,
Жаман кісі түзелмес. Qara maı shelek tazarmas,
Jaman kisi túzelmes. Әтештей ғана әлі бар,
Атан жүгін көтермек. Áteshteı ǵana áli bar,
Atan júgin kótermek. Жаманды жіберсе еркіне,
Күнде тышар бөркіне. Jamandy jiberse erkine,
Kúnde tyshar bórkine. Жаманның аяғы сегіз,
Бірі шалмаса, бірі шалады. Jamannyń aıaǵy segiz,
Biri shalmasa, biri shalady. Қазан қолыңды күйелейді,
Жаман жүзіңді күйелейді. Qazan qolyńdy kúıeleıdi,
Jaman júzińdi kúıeleıdi. Жаманды жақсы десең,
Бөркі қазандай болады. Jamandy jaqsy deseń,
Bórki qazandaı bolady. Жаман адамға жақсы құрмет жараспас. Jaman adamǵa jaqsy qurmet jaraspas. Бетеге кетеді, бел қалады. Betege ketedi, bel qalady. Кері кеткеннің келіні ұрлық қылады. Keri ketkenniń kelini urlyq qylady. Мысық тілеу. Mysyq tileý. Атың шабан болса -
дүниенің азабы,
Алғаның жаман болса -
бұл дүниенің тозағы,
Балаң жаман болса -
көрінгеннің мазағы. Atyń shaban bolsa -
dúnıeniń azaby,
Alǵanyń jaman bolsa -
bul dúnıeniń tozaǵy,
Balań jaman bolsa -
kóringenniń mazaǵy. Күріш азса - күрмек. Kúrish azsa - kúrmek. Айтқан ауыз, жылаған көз жаман. Aıtqan aýyz, jylaǵan kóz jaman. Жанбаса, отын жаман,
Жаға алмаса, қатын жаман. Janbasa, otyn jaman,
Jaǵa almasa, qatyn jaman. Қалжырағаннан былжыраған жаман. Qaljyraǵannan byljyraǵan jaman. Жаман тумай жатып шөгеді,
Жанбай жатып сөнеді. Jaman týmaı jatyp shógedi,
Janbaı jatyp sónedi. Тартып үзген - шабанның ісі,
Өткізіп қуған - жаманның ісі. Tartyp úzgen - shabannyń isi,
Ótkizip qýǵan - jamannyń isi. Етегі жаман төрге шыға алмас,
Жеңі жаман ас іше алмас. Etegi jaman tórge shyǵa almas,
Jeńi jaman as ishe almas. Жасық пышақ өтпейді, жаныса да,
Жаман «Ар ма!» демейді, таныса да. Jasyq pyshaq ótpeıdi, janysa da,
Jaman «Ar ma!» demeıdi, tanysa da. Өлерменнің көзі жаман,
Өзеурегеннің сөзі жаман. Ólermenniń kózi jaman,
Ózeýregenniń sózi jaman. Аты аталмаған жігіттен
Аты аталған төбе артық. Aty atalmaǵan jigitten
Aty atalǵan tóbe artyq. Жорға жүрісінен пұл болады,
Жаман жүрісінен құл болады. Jorǵa júrisinen pul bolady,
Jaman júrisinen qul bolady. Арық малды асырасаң,
Аузы-мұрныңды май етеді;
Жаман адамды асырасаң,
Аузы-мұрныңды қан етеді. Aryq maldy asyrasań,
Aýzy-murnyńdy maı etedi;
Jaman adamdy asyrasań,
Aýzy-murnyńdy qan etedi. Жаман атқа жал бітсе,
Жанына торсық байлатпас.
Жаман адамға мал бітсе,
Жанына қоңсы қондырмас. Jaman atqa jal bitse,
Janyna torsyq baılatpas.
Jaman adamǵa mal bitse,
Janyna qońsy qondyrmas. Жабыны жалды екен деп
сатып алма,
Жаманды малды екен деп
жақын қылма. Jabyny jaldy eken dep
satyp alma,
Jamandy maldy eken dep
jaqyn qylma. Жаман ат өршіл,
Жаман адам төршіл. Jaman at órshil,
Jaman adam tórshil. Бас терісі келіспеген. Bas terisi kelispegen. Жүйкесі - жүн, жігері - құм. Júıkesi - jún, jigeri - qum. Қабағы жаманның
Сабағы жаман. Qabaǵy jamannyń
Sabaǵy jaman. Жаман өзін зорға балар. Jaman ózin zorǵa balar. Жаманның ісі - жабығу. Jamannyń isi - jabyǵý. Құс жаманы - саңғығыш,
Адам жаманы - қаңғығыш. Qus jamany - sańǵyǵysh,
Adam jamany - qańǵyǵysh. Жаманды ес тартқанша,
Қамшымен бес тарт. Jamandy es tartqansha,
Qamshymen bes tart. Айтқан ақыл дарымас,
Алақұйын адамға;
Дамыл таппас, дағдармас,
Жығылғанша аранға. Aıtqan aqyl darymas,
Alaquıyn adamǵa;
Damyl tappas, daǵdarmas,
Jyǵylǵansha aranǵa. Жапа шегіп, жай жату -
Жасықтықтың белгісі.
Ерте жатып, кеш тұру -
Пасықтықтың белгісі. Japa shegip, jaı jatý -
Jasyqtyqtyń belgisi.
Erte jatyp, kesh turý -
Pasyqtyqtyń belgisi. Жаманның аузына
Жұрттан қалған сөз түседі. Jamannyń aýzyna
Jurttan qalǵan sóz túsedi. Жаманның құтын қашыру -
Жақсының нұрын тасыту. Jamannyń qutyn qashyrý -
Jaqsynyń nuryn tasytý. Жақсыға жанас, жаманнан адас. Jaqsyǵa janas, jamannan adas. Жақсы - жаныңа жолдас,
Жаман - малыңа жолдас. Jaqsy - janyńa joldas,
Jaman - malyńa joldas. Жақсының сөзі кепіл,
Жаманның өзі кепіл. Jaqsynyń sózi kepil,
Jamannyń ózi kepil. Жақсыдан қашпа, жаманға баспа. Jaqsydan qashpa, jamanǵa baspa. Жақсыға сөз батады,
Жаманға шөп батады. Jaqsyǵa sóz batady,
Jamanǵa shóp batady. Жақсыға - шарапат,
Жаманға - кесапат. Jaqsyǵa - sharapat,
Jamanǵa - kesapat. Жақсыны халық мақтар,
Жаманды халық даттар. Jaqsyny halyq maqtar,
Jamandy halyq dattar. Жақсы өз басынан көреді,
Жаман жолдасынан көреді. Jaqsy óz basynan kóredi,
Jaman joldasynan kóredi. Жақсыға шаң жуымас,
Жаманға жан жуымас. Jaqsyǵa shań jýymas,
Jamanǵa jan jýymas. Жақсыға айтсақ, білер,
Жаманға айтсаң, күлер. Jaqsyǵa aıtsaq, biler,
Jamanǵa aıtsań, kúler. Жақсылық ағаш басында,
Жамандық аяқ астында. Jaqsylyq aǵash basynda,
Jamandyq aıaq astynda. Жақсы аттан жығылса,
Жаман адам табалар. Jaqsy attan jyǵylsa,
Jaman adam tabalar. Жақсы атын мақтар,
Жаман қатынын мақтар. Jaqsy atyn maqtar,
Jaman qatynyn maqtar. Жақсының жауы көп,
Жаманның дауы көп. Jaqsynyń jaýy kóp,
Jamannyń daýy kóp. Жақсы көргенін,
Жаман бергенін айтады. Jaqsy kórgenin,
Jaman bergenin aıtady. Жақсылық көрсем - өзімнен,
Жамандық көрсем - өзімнен. Jaqsylyq kórsem - ózimnen,
Jamandyq kórsem - ózimnen. Жақсылық пен жамандық егіз. Jaqsylyq pen jamandyq egiz. Жақсылық зая кетпейді,
Жамандық пайда етпейді. Jaqsylyq zaıa ketpeıdi,
Jamandyq paıda etpeıdi. Жақсы кісі қырқында толады,
Жаман кісі қырқында солады. Jaqsy kisi qyrqynda tolady,
Jaman kisi qyrqynda solady. Жақсы ниетіңе келеді,
Жаман етіңе келеді. Jaqsy nıetińe keledi,
Jaman etińe keledi. Жақсының жүрген жері базар,
Жаманның жүрген жері азар. Jaqsynyń júrgen jeri bazar,
Jamannyń júrgen jeri azar. Жақсының алдында жазыларсың,
Жаманның алдында тарыларсың. Jaqsynyń aldynda jazylarsyń,
Jamannyń aldynda tarylarsyń. Жаманның қолына бергенше,
Жақсының жолына бер. Jamannyń qolyna bergenshe,
Jaqsynyń jolyna ber. Жамандық жақын, жақсылық алыс. Jamandyq jaqyn, jaqsylyq alys. Жаманның қойнына жатқанша,
Жақсының аяғына жат. Jamannyń qoınyna jatqansha,
Jaqsynyń aıaǵyna jat. Екі жақсы қас болмас,
Екі жаман дос болмас. Eki jaqsy qas bolmas,
Eki jaman dos bolmas. Ескісіз жаңа болмас,
Жамансыз жақсы болмас. Eskisiz jańa bolmas,
Jamansyz jaqsy bolmas. Жақсы мақтанса, есебін табар,
Жаман мақтанса, қатынын сабар. Jaqsy maqtansa, esebin tabar,
Jaman maqtansa, qatynyn sabar. Екі жақсы қосылса,
Өлгенше дос болады.
Екі жаман қосылса,
Өлгенше өш болады. Eki jaqsy qosylsa,
Ólgenshe dos bolady.
Eki jaman qosylsa,
Ólgenshe ósh bolady. Екі жақсы қосылса,
Бірін-бірі қиыспайды.
Екі жаман қосылса,
Кең дүниеге сыйыспайды. Eki jaqsy qosylsa,
Birin-biri qıyspaıdy.
Eki jaman qosylsa,
Keń dúnıege syıyspaıdy. Жақсыны жамандаса,
Аруағы асады;
Жаманды жамандаса,
Құты қашады. Jaqsyny jamandasa,
Arýaǵy asady;
Jamandy jamandasa,
Quty qashady. Жақсы жүрген жерінде кент салады,
Жаман жүрген жерінде өрт салады. Jaqsy júrgen jerinde kent salady,
Jaman júrgen jerinde órt salady. Жақсының күнде бір үйі кеңиді,
Жаманның күнде бір үйі кемиді. Jaqsynyń kúnde bir úıi keńıdi,
Jamannyń kúnde bir úıi kemıdi. Жақсыға берсең асыңды,
Жақсы сыйлар басыңды.
Жаманға берсең асыңды,
Итке тастар басыңды. Jaqsyǵa berseń asyńdy,
Jaqsy syılar basyńdy.
Jamanǵa berseń asyńdy,
Itke tastar basyńdy. Жақсының кегі
Жібек орамал кепкенше.
Жаманның кегі
Басы жерге жеткенше. Jaqsynyń kegi
Jibek oramal kepkenshe.
Jamannyń kegi
Basy jerge jetkenshe. Жақсының қасиеті - жарастыру,
Жаманның қасиеті - таластыру. Jaqsynyń qasıeti - jarastyrý,
Jamannyń qasıeti - talastyrý. Жақсымен жолдас болсаң,
Несібі жұғар.
Жаманмен жолдас болсаң,
Кесірі жұғар. Jaqsymen joldas bolsań,
Nesibi juǵar.
Jamanmen joldas bolsań,
Kesiri juǵar. Жақсының алдында - ізет,
Жаманның алдында - күзет. Jaqsynyń aldynda - izet,
Jamannyń aldynda - kúzet. Жақсы аз, жаман көп,
Бидай аз, сабан көп. Jaqsy az, jaman kóp,
Bıdaı az, saban kóp. Жақсыға тең жоқ,
Жаманға ем жоқ. Jaqsyǵa teń joq,
Jamanǵa em joq. Жаманның жақыны жоқ,
Жақсының алысы жоқ. Jamannyń jaqyny joq,
Jaqsynyń alysy joq. Жақсының тілі тәтті,
Жаманның жаны тәтті. Jaqsynyń tili tátti,
Jamannyń jany tátti. Жақсыдан бау қалады,
Жаманнан дау қалады. Jaqsydan baý qalady,
Jamannan daý qalady. Жақсы текшіл, жаман кекшіл. Jaqsy tekshil, jaman kekshil. Жақсыда кек жоқ,
Жаманда тек жоқ. Jaqsyda kek joq,
Jamanda tek joq. Жақсыға жармас, жаманмен арбас. Jaqsyǵa jarmas, jamanmen arbas. Жамандық көрмей, жақсылық болмас. Jamandyq kórmeı, jaqsylyq bolmas. Жүйріксіз шабан болмас. Júıriksiz shaban bolmas. Жақсы - орынға, жаман - асқа. Jaqsy - orynǵa, jaman - asqa. Жақсының үйі түссе, күйі түседі,
Жаманның үйі түссе, бүйі түседі. Jaqsynyń úıi tússe, kúıi túsedi,
Jamannyń úıi tússe, búıi túsedi. Жақсы адам алтын басын еңкейтеді,
Жаман адам жаман артын тоңқайтады. Jaqsy adam altyn basyn eńkeıtedi,
Jaman adam jaman artyn tońqaıtady. Міселі абырой сақтайды,
Місесіз аруақ аттайды. Miseli abyroı saqtaıdy,
Misesiz arýaq attaıdy. Жақсыға мал бітсе,
Ағайынға қарасады.
Жаманға мал бітсе,
Көрінгенмен итше таласады. Jaqsyǵa mal bitse,
Aǵaıynǵa qarasady.
Jamanǵa mal bitse,
Kóringenmen ıtshe talasady. Жаман адам жақсы болмас,
Қанша Қыдыр дарыса да.
Жақсы адам жаман болмас,
Қанша тұрып қараса да. Jaman adam jaqsy bolmas,
Qansha Qydyr darysa da.
Jaqsy adam jaman bolmas,
Qansha turyp qarasa da. Жүйрік шабан болады,
Мойнынан жал кетсе.
Жақсы жаман болады,
Қолынан мал кетсе. Júırik shaban bolady,
Moınynan jal ketse.
Jaqsy jaman bolady,
Qolynan mal ketse. Қас жақсының белгісі -
Өз үйінде өзі құл.
Қас жаманның белгісі -
Өз үйінде өзі сый. Qas jaqsynyń belgisi -
Óz úıinde ózi qul.
Qas jamannyń belgisi -
Óz úıinde ózi syı. Судың басы бұлақ болса да,
Аяғы құяр теңізге.
Жақсыдан жаман туса да,
Тартпай қоймас негізге. Sýdyń basy bulaq bolsa da,
Aıaǵy quıar teńizge.
Jaqsydan jaman týsa da,
Tartpaı qoımas negizge. Жақсының қайрағаны өтер,
Жаманның жанығаны өтер. Jaqsynyń qaıraǵany óter,
Jamannyń janyǵany óter. Арық пен семіздің бауыры бірдей,
Жақсы мен жаманның жаны бірдей. Aryq pen semizdiń baýyry birdeı,
Jaqsy men jamannyń jany birdeı. Жақсыға жолдас болсаң, ісің бітер,
Жаманға жолдас болсаң, басың кетер. Jaqsyǵa joldas bolsań, isiń biter,
Jamanǵa joldas bolsań, basyń keter. Жаманның берген асынан,
Жақсының берген кеңесі артық. Jamannyń bergen asynan,
Jaqsynyń bergen keńesi artyq. Ақылы асқан жақсыны
Алысым деп ойлама.
Ақылы жоқ жаманды
Жақыным деп ойлама. Aqyly asqan jaqsyny
Alysym dep oılama.
Aqyly joq jamandy
Jaqynym dep oılama. Жақсымен жолдас болсаң,
Алуа мен шекер.
Жаманмен жолдас болсаң,
Абыройыңа түкірер. Jaqsymen joldas bolsań,
Alýa men sheker.
Jamanmen joldas bolsań,
Abyroıyńa túkirer. Жақсы ашып жер,
Жаман басып жер. Jaqsy ashyp jer,
Jaman basyp jer. Жақсы бала ойшыл,
Жаман бала тойшыл. Jaqsy bala oıshyl,
Jaman bala toıshyl. Жақсыға айтсаң, бітірер,
Жаманға айтсаң, жекірер. Jaqsyǵa aıtsań, bitirer,
Jamanǵa aıtsań, jekirer. Жақсы сынаумен жариды,
Жаман сынаумен құриды. Jaqsy synaýmen jarıdy,
Jaman synaýmen qurıdy. Жақсыдан жақсы туса -
Елдің шынары.
Жаманнан жақсы туса -
Елдің шырағы. Jaqsydan jaqsy týsa -
Eldiń shynary.
Jamannan jaqsy týsa -
Eldiń shyraǵy. Кемеңгер кеңес таппай қоймас,
Кері кеткен шегіншектеп болмас. Kemeńger keńes tappaı qoımas,
Keri ketken sheginshektep bolmas. Мың жаман тұрмайды қара пұлға
Бір жақсы болады елге тұлға. Myń jaman turmaıdy qara pulǵa
Bir jaqsy bolady elge tulǵa. Жақсысы болса, қостай бер,
Жаманы болса, тастай бер. Jaqsysy bolsa, qostaı ber,
Jamany bolsa, tastaı ber. Жақсының жолы жарық күн,
Жаманның жолы көмескі. Jaqsynyń joly jaryq kún,
Jamannyń joly kómeski. Жақсылыққа жамандықты
Әр кісі қылар,
Жамандыққа жақсылықты
Ер кісі қылар. Jaqsylyqqa jamandyqty
Ár kisi qylar,
Jamandyqqa jaqsylyqty
Er kisi qylar. Жаманның жақсысы өлсе,
Адам бармайды,
Жақсының жаманы өлсе,
Бармаған адам қалмайды. Jamannyń jaqsysy ólse,
Adam barmaıdy,
Jaqsynyń jamany ólse,
Barmaǵan adam qalmaıdy. Жаманмен ерегескенше, жақсымен кеңес. Jamanmen eregeskenshe, jaqsymen keńes. Жақсыдан жаман туса,
Емі табылмас.
Жаманнан жақсы туса,
Теңі табылмас. Jaqsydan jaman týsa,
Emi tabylmas.
Jamannan jaqsy týsa,
Teńi tabylmas. Екі жақсы қосылса,
Қыл өтпейді арадан,
Екі жаман қосылса,
Қол кетпейді жағадан. Eki jaqsy qosylsa,
Qyl ótpeıdi aradan,
Eki jaman qosylsa,
Qol ketpeıdi jaǵadan. Жаман адам кетсе,
Дүние кеңіп қалғандай болады.
Жақсы адам кетсе,
Дүние кеміп қалғандай болады. Jaman adam ketse,
Dúnıe keńip qalǵandaı bolady.
Jaqsy adam ketse,
Dúnıe kemip qalǵandaı bolady. Ақылсыз қайрат бас жарар. Aqylsyz qaırat bas jarar. Жақсы жігіт
Досының жайын ойлайды,
Жаман жігіт
Басының қамын ойлайды. Jaqsy jigit
Dosynyń jaıyn oılaıdy,
Jaman jigit
Basynyń qamyn oılaıdy. Жақсынық жақсылығын айт,
Нұры тасысын.
Жаманның жамандығын айт,
Құты қашсын. Jaqsynyq jaqsylyǵyn aıt,
Nury tasysyn.
Jamannyń jamandyǵyn aıt,
Quty qashsyn. Жақсымен жүрсең,
Жақсымен жақсы боларсың.
Жаманмен жүрсең,
Жын ұрып, бақсы боларсың. Jaqsymen júrseń,
Jaqsymen jaqsy bolarsyń.
Jamanmen júrseń,
Jyn uryp, baqsy bolarsyń. Жақсыдан жаман туады,
Бір аяқ асқа алғысыз.
Жаманнан жақсы туады,
Адам айтса нанғысыз. Jaqsydan jaman týady,
Bir aıaq asqa alǵysyz.
Jamannan jaqsy týady,
Adam aıtsa nanǵysyz. Жақсылыққа жақсылық -
Әр кісінің ісі дүр.
Жамандыққа жақсылық -
Ер кісінің ісі дүр. Jaqsylyqqa jaqsylyq -
Ár kisiniń isi dúr.
Jamandyqqa jaqsylyq -
Er kisiniń isi dúr. Жақсының басына іс түссе,
Ашынар да, ашылар.
Жаманның басына іс түссе,
Бір тулар да, басылар. Jaqsynyń basyna is tússe,
Ashynar da, ashylar.
Jamannyń basyna is tússe,
Bir týlar da, basylar. Басыңа іс түссе,
Жақсы көмек етеді.
Жаман күліп өтеді. Basyńa is tússe,
Jaqsy kómek etedi.
Jaman kúlip ótedi. Жақсымен жолдас болсаң,
Жетерсің мұратқа.
Жаманмен жолдас болсаң,
Қаларсың ұятқа. Jaqsymen joldas bolsań,
Jetersiń muratqa.
Jamanmen joldas bolsań,
Qalarsyń uıatqa. Жақсыға қылған жақсылық
Өмірінде тозбайды.
Жаманға қылған жақсылық
Бір күнгідей болмайды. Jaqsyǵa qylǵan jaqsylyq
Ómirinde tozbaıdy.
Jamanǵa qylǵan jaqsylyq
Bir kúngideı bolmaıdy. Жақсының шапағаты
Тиер тар жерде.
Жаманның кесапаты
Тиер әр жерде. Jaqsynyń shapaǵaty
Tıer tar jerde.
Jamannyń kesapaty
Tıer ár jerde. Жақсы жерге жатсаң,
Жақсы-жақсы түс көресің;
Жаман жерге жатсаң,
Жаман-жаман түс көресің. Jaqsy jerge jatsań,
Jaqsy-jaqsy tús kóresiń;
Jaman jerge jatsań,
Jaman-jaman tús kóresiń. Жақсы керісіп отырып келіседі,
Жаман келісіп отырып керіседі. Jaqsy kerisip otyryp kelisedi,
Jaman kelisip otyryp kerisedi. Жамандықты көп қуған
Бір пәлеге жолығар.
Жақсылықты көп қуған
Бақ, дәулетке молығар. Jamandyqty kóp qýǵan
Bir pálege jolyǵar.
Jaqsylyqty kóp qýǵan
Baq, dáýletke molyǵar. Жамандық көрген жеріңнен,
Еңбекте де, қаш.
Жақсылық көрген жеріңе,
Еңбекте де, жет. Jamandyq kórgen jerińnen,
Eńbekte de, qash.
Jaqsylyq kórgen jerińe,
Eńbekte de, jet. Жақсы жігіт
Ақылына жеңдіріп, іс қылар.
Жаман жігіт
Оңай істі күш қылар. Jaqsy jigit
Aqylyna jeńdirip, is qylar.
Jaman jigit
Ońaı isti kúsh qylar. Жақсы жүрген жерін мақтап жүрер,
Жаман жүрген жерін даттап жүрер. Jaqsy júrgen jerin maqtap júrer,
Jaman júrgen jerin dattap júrer. Қарамықтың дәні болғанша,
Бидайдың сабаны бол.
Жаман елдің жақсысы болғанша,
Жақсы елдің жаманы бол. Qaramyqtyń dáni bolǵansha,
Bıdaıdyń sabany bol.
Jaman eldiń jaqsysy bolǵansha,
Jaqsy eldiń jamany bol. Жақсыдан жаман туса -
Жыннан пайда болғаны. Jaqsydan jaman týsa -
Jynnan paıda bolǵany. Жаманнан жақсы туса -
Нұрдан пайда болғаны. Jamannan jaqsy týsa -
Nurdan paıda bolǵany. Жақсыдан жаман туса - сөкет,
Жаманнан жақсы туса - ғажап. Jaqsydan jaman týsa - sóket,
Jamannan jaqsy týsa - ǵajap. Ақылы жоқтың арманы жоқ. Aqyly joqtyń armany joq. Отыз күн оразаның бір айты бар,
Әр қылған жақсылықтың бір қайтуы бар. Otyz kún orazanyń bir aıty bar,
Ár qylǵan jaqsylyqtyń bir qaıtýy bar. Жаманды жаман дей берме,
Жасып кетер.
Жақсыны жақсы дей берме,
Тасып кетер. Jamandy jaman deı berme,
Jasyp keter.
Jaqsyny jaqsy deı berme,
Tasyp keter. Жақсылық ұзақ тұрмайды,
Жамандық әр кез тозбайды. Jaqsylyq uzaq turmaıdy,
Jamandyq ár kez tozbaıdy. Дүние - ұшып кеткен құс,
Жақсылық - көрген түс. Dúnıe - ushyp ketken qus,
Jaqsylyq - kórgen tús. Жақсылықтың жақсылығы -
Жақсылығың тимеген кісінің жақсылығы. Jaqsylyqtyń jaqsylyǵy -
Jaqsylyǵyń tımegen kisiniń jaqsylyǵy. Ақымақтың ақылы көзінде. Aqymaqtyń aqyly kózinde. Ақымақтың ала-құласы болмайды. Aqymaqtyń ala-qulasy bolmaıdy. Ақымаққа арнап заң жазылмас. Aqymaqqa arnap zań jazylmas. Ақымақ атқа мінсе, атасын танымас. Aqymaq atqa minse, atasyn tanymas. Ақымақ атқа мінсе,
Атасын басып кете жаздайды. Aqymaq atqa minse,
Atasyn basyp kete jazdaıdy. Ақымақ бұзуға бар да, түзеуге жоқ. Aqymaq buzýǵa bar da, túzeýge joq. Ақымақтың айтқаны келмейді,
Сандырағы келеді. Aqymaqtyń aıtqany kelmeıdi,
Sandyraǵy keledi. Ақымақ жауынды күні суға түсер. Aqymaq jaýyndy kúni sýǵa túser. Ақымаққа жылтырағанның бәрі алтын. Aqymaqqa jyltyraǵannyń bári altyn. Ақымақпен астаспа,
Ақылдымен қастаспа. Aqymaqpen astaspa,
Aqyldymen qastaspa. Ақылсыз қайрат - азап. Aqylsyz qaırat - azap. Ақымақ ойбай салар,
Ақылды ойға қалар. Aqymaq oıbaı salar,
Aqyldy oıǵa qalar. Ақымақ бастан ақыл шықпайды,
Ақыл шықса да, мақұл шықпайды. Aqymaq bastan aqyl shyqpaıdy,
Aqyl shyqsa da, maqul shyqpaıdy. Ақымақтың аңқаулықпен дос,
Жаңғалақтық жалқаулықпен дос. Aqymaqtyń ańqaýlyqpen dos,
Jańǵalaqtyq jalqaýlyqpen dos. Ақымақ алғыс алмайды,
Алғыс алмаған алысқа бармайды. Aqymaq alǵys almaıdy,
Alǵys almaǵan alysqa barmaıdy. Ақымақ ішкен-жегенін айтады,
Ақылды көрген-білгенін айтады. Aqymaq ishken-jegenin aıtady,
Aqyldy kórgen-bilgenin aıtady. Ақымақ артын ойламас,
Аласа суға бойламас. Aqymaq artyn oılamas,
Alasa sýǵa boılamas. Ақымақ атқа мінсе,
Өзін төре санар. Aqymaq atqa minse,
Ózin tóre sanar. Ақымақты алдыңа түсірме. Aqymaqty aldyńa túsirme. Ақымаққа айтқан сөз
ағып жатқан сумен тең.
Ақылдыға айтқан сөз
қолға ұстаған тумен тең. Aqymaqqa aıtqan sóz
aǵyp jatqan sýmen teń.
Aqyldyǵa aıtqan sóz
qolǵa ustaǵan týmen teń. Арыстан асқынса, айға шабар,
Ақымақ асқынса, анасын сабар. Arystan asqynsa, aıǵa shabar,
Aqymaq asqynsa, anasyn sabar. Арықтың сорпасында дәм болмайды,
Ақымақтың сөзінде мән болмайды. Aryqtyń sorpasynda dám bolmaıdy,
Aqymaqtyń sózinde mán bolmaıdy. Ақымақтың айты алты күн. Aqymaqtyń aıty alty kún. Ақылсыз жігіт -
Ауыздықсыз ат. Aqylsyz jigit -
Aýyzdyqsyz at. Ақылы аздың азабы көп. Aqyly azdyń azaby kóp. Ақылы жоқ адамға
Адырайған көз бітеді.
Дуасы жоқ ауызға
Сылдыраған сөз бітеді. Aqyly joq adamǵa
Adyraıǵan kóz bitedi.
Dýasy joq aýyzǵa
Syldyraǵan sóz bitedi. Баста ми болмаса,
Екі аяққа күш түседі. Basta mı bolmasa,
Eki aıaqqa kúsh túsedi. Бас мүлгісе, аяқ сүрінеді. Bas múlgise, aıaq súrinedi. Ашулы баста ақыл жоқ. Ashýly basta aqyl joq. Дүние ақылдыға жарық,
Ақылсызға тамұқ. Dúnıe aqyldyǵa jaryq,
Aqylsyzǵa tamuq. Жетесізге айтқан сөз
Желмен бірге кетеді. Jetesizge aıtqan sóz
Jelmen birge ketedi. Санасызға сан айтсаң да, опасы жоқ. Sanasyzǵa san aıtsań da, opasy joq. Ессізге ерік берсең, еңіретеді. Essizge erik berseń, eńiretedi. Есуастан ел сұрама,
Есерсоқтан жөн сұрама. Esýastan el surama,
Esersoqtan jón surama. Ісі ерсінің түсі ерсі. Isi ersiniń túsi ersi. Есеңгірегеннің есі болмас,
Міңгірлегеннің миы болмас. Eseńgiregenniń esi bolmas,
Mińgirlegenniń mıy bolmas. Шақшадай басы шарадай. Shaqshadaı basy sharadaı. Өзі қаңбақ болсын,
Онда қандай салмақ болсын? Ózi qańbaq bolsyn,
Onda qandaı salmaq bolsyn? Әпербақан ұр кеуде,
Ақылы жоқ, құр кеуде. Áperbaqan ur keýde,
Aqyly joq, qur keýde. Аңқау бөрі қой үркітеді,
Ақылсыз адам ел үркітеді. Ańqaý bóri qoı úrkitedi,
Aqylsyz adam el úrkitedi. Түбі тесік қазанға
Қанша құйсаң да толмайды.
Ақылы жоқ адамға
Қанша айтсаң да қонбайды. Túbi tesik qazanǵa
Qansha quısań da tolmaıdy.
Aqyly joq adamǵa
Qansha aıtsań da qonbaıdy. Ақылсыз бас аяққа тыным бермейді,
Сәурік айғыр саяққа тыным бермейді. Aqylsyz bas aıaqqa tynym bermeıdi,
Sáýrik aıǵyr saıaqqa tynym bermeıdi. Баста ақыл болмаса,
Көз - бөстектің жыртығы. Basta aqyl bolmasa,
Kóz - bóstektiń jyrtyǵy. Қалпақтың қапысы жоқ,
Киетін басты айт. Qalpaqtyń qapysy joq,
Kıetin basty aıt. Жетесізге сөз өтпейді. Jetesizge sóz ótpeıdi. Жетесізге сөз өтпейді. Jetesizge sóz ótpeıdi. Өзің диуанасың,
Кімге пір боласың? Óziń dıýanasyń,
Kimge pir bolasyń? Арсыз бен санасыз күлкішіл. Arsyz ben sanasyz kúlkishil. Айтпасаң, білмейді,
Ашпасаң, көрмейді. Aıtpasań, bilmeıdi,
Ashpasań, kórmeıdi. «Үһ!» десең ұшып кетеді,
Өпсең ұмытып кетеді. «Úһ!» deseń ushyp ketedi,
Ópseń umytyp ketedi. Ымға түсінбеген дымға түсінбейді. Ymǵa túsinbegen dymǵa túsinbeıdi. Шақпақ, шақпаққа от берген ақымақ. Shaqpaq, shaqpaqqa ot bergen aqymaq. Алтыннан қымбат сөз айтсаң,
Ақымақ құлақ аспайды. Altynnan qymbat sóz aıtsań,
Aqymaq qulaq aspaıdy. Әсіре қызыл тез оңар. Ásire qyzyl tez ońar. Дөңгелектің шегі жоқ,
Кеңкелестің тегі жоқ. Dóńgelektiń shegi joq,
Keńkelestiń tegi joq. Аузы дәм білмегеннің,
Мұрыны иіс білмес. Aýzy dám bilmegenniń,
Muryny ıis bilmes. Ақымақ бас - аяқтың соры. Aqymaq bas - aıaqtyń sory. Досың аз, дұшпаның көп болса,
жер боларсың.
Ақылың аз, ашуың көп болса,
қор боларсың. Dosyń az, dushpanyń kóp bolsa,
jer bolarsyń.
Aqylyń az, ashýyń kóp bolsa,
qor bolarsyń. Бидайдың басын көтергені -
дәні жоқтығы;
Жігіттің кеудесін көтергені -
ақылы жоқтығы. Bıdaıdyń basyn kótergeni -
dáni joqtyǵy;
Jigittiń keýdesin kótergeni -
aqyly joqtyǵy. Бір қайнауы ішінде. Bir qaınaýy ishinde. Ақымақты үйрету -
Өліні тірілту. Aqymaqty úıretý -
Ólini tiriltý. Ақымақтың алды-арты болмайды. Aqymaqtyń aldy-arty bolmaıdy. Ақымақ астан жеріп, аштан өледі. Aqymaq astan jerip, ashtan óledi. Ақылды бақырды да бағалайды,
Ақымақ алтынды да қаралайды. Aqyldy baqyrdy da baǵalaıdy,
Aqymaq altyndy da qaralaıdy. Тентектің мақұлын бақ,
Ақымақтың ақырын бақ. Tentektiń maqulyn baq,
Aqymaqtyń aqyryn baq. Тентектің тобасы болмас,
Ақымақтың обасы болмас. Tentektiń tobasy bolmas,
Aqymaqtyń obasy bolmas. Дүние ақылдыға жарық,
Ақымаққа тамұқ. Dúnıe aqyldyǵa jaryq,
Aqymaqqa tamuq. Сымбатына сын жоқ,
Ішкі сарайында дым жоқ. Symbatyna syn joq,
Ishki saraıynda dym joq. Ақымақтың ақылы түстен кейін енеді. Aqymaqtyń aqyly tústen keıin enedi. Өлерменнің өзі жаман,
Ақымақтың сөзі жаман. Ólermenniń ózi jaman,
Aqymaqtyń sózi jaman. Ақылы алқымынан аспаған. Aqyly alqymynan aspaǵan. Ақылы аузында, көзі төбесінде. Aqyly aýzynda, kózi tóbesinde. Ақымақ Есекқырғанды Шолпан,
Кезқұйрықты лашын дейді. Aqymaq Esekqyrǵandy Sholpan,
Kezquıryqty lashyn deıdi. Есті елін табар,
Ессіз жаттың отын жағар. Esti elin tabar,
Essiz jattyń otyn jaǵar. Ақымақта дос, итте бажа жоқ. Aqymaqta dos, ıtte baja joq. Жарым адам,
Жарым молда,
Жарым мұсылман қиянатшыл. Jarym adam,
Jarym molda,
Jarym musylman qııanatshyl. Парықсызға бәрі бір:
мейлі қамқа, мейлі бөз. Paryqsyzǵa bári bir:
meıli qamqa, meıli bóz. Ақылсыздың сүйгені жаман,
Ақымақтың түйгені жаман. Aqylsyzdyń súıgeni jaman,
Aqymaqtyń túıgeni jaman. «Бас» десе «Құлақ>> дейді. «Bas» dese «Qulaq>> deıdi. Ақпа құлаққа айтсаң
ағып кетеді.
Құйма құлаққа айтсаң
құйып алады. Aqpa qulaqqa aıtsań
aǵyp ketedi.
Quıma qulaqqa aıtsań
quıyp alady. Көзсіз көбелек
Екі дүние бір қадам. Kózsiz kóbelek
Eki dúnıe bir qadam.
Кектіде тек жоқ. Jaqsyda kek joq,
Kektide tek joq. Жақсыға жақын көп. Jaqsyǵa jaqyn kóp. Жақсыны көрмек үшін. Jaqsyny kórmek úshin. Жақсыда өкпе болмас. Jaqsyda ókpe bolmas. Жақсы да, жақсылық та жалпыға ортақ. Jaqsy da, jaqsylyq ta jalpyǵa ortaq. Жақсының өзі де жақсы, сөзі де жақсы. Jaqsynyń ózi de jaqsy, sózi de jaqsy. Жақсы - елдің мақтаны,
Жұпар гүл - жердің мақтаны. Jaqsy - eldiń maqtany,
Jupar gúl - jerdiń maqtany. Жақсы Ай мен Күндей,
Жақсылығы баршаға бірдей. Jaqsy Aı men Kúndeı,
Jaqsylyǵy barshaǵa birdeı. Жақсыға жаһан өз үйі. Jaqsyǵa jaһan óz úıi. Қатқан көнді жібітсең, иісі шығады. Qatqan kóndi jibitseń, ıisi shyǵady. Жақсы келді дегенше,
Жарық келді десеңші;
Жақсылықтың уытын
Алып келді десеңші. Jaqsy keldi degenshe,
Jaryq keldi deseńshi;
Jaqsylyqtyń ýytyn
Alyp keldi deseńshi. Жақсыға жалынсаң, кешірер,
Болатты жанысаң, өтер, Jaqsyǵa jalynsań, keshirer,
Bolatty janysań, óter, Жақсының аты өлмейді,
Жазушының хаты өлмейді. Jaqsynyń aty ólmeıdi,
Jazýshynyń haty ólmeıdi. Жақсыда жаттық жоқ. Jaqsyda jattyq joq. Жақсының үйі мен түзі бірдей. Jaqsynyń úıi men túzi birdeı. Жақсылық еткен алғыс алады. Jaqsylyq etken alǵys alady. Ашушаң жақсы болмас,
Жақсы ашушаң болмас. Ashýshań jaqsy bolmas,
Jaqsy ashýshań bolmas. Жақсы кісі қартайса,
Ақылынан танбас.
Жақсы ат қартайса,
Жүрісінен танбас. Jaqsy kisi qartaısa,
Aqylynan tanbas.
Jaqsy at qartaısa,
Júrisinen tanbas. Биікке шықсаң, көзің ашылады,
Жақсымен жолдас болсаң, көңілің ашылады. Bıikke shyqsań, kóziń ashylady,
Jaqsymen joldas bolsań, kóńiliń ashylady. Жақсыда мін жоң,
Жүйрікте сын жоқ. Jaqsyda min joń,
Júırikte syn joq. Жақсы ат аяғынан қалады,
Жақсы кісі тамағынан қалады. Jaqsy at aıaǵynan qalady,
Jaqsy kisi tamaǵynan qalady. Жақсылық ізсіз кетпес. Jaqsylyq izsiz ketpes. Жақсы ат пен жақсы жігіт көптікі. Jaqsy at pen jaqsy jigit kóptiki. Жақсылық жерде қалмас. Jaqsylyq jerde qalmas. Жақсының өзі өлгенмен, сөзі өлмейді. Jaqsynyń ózi ólgenmen, sózi ólmeıdi. Жақсыға сөз ереді. Jaqsyǵa sóz eredi. Жақсылық жасасаң, жасыр,
Жақсылық көрсең, асыр. Jaqsylyq jasasań, jasyr,
Jaqsylyq kórseń, asyr. Асылды егеу алмас. Asyldy egeý almas. Жақсы топта танылады,
Мырза жоқта танылады. Jaqsy topta tanylady,
Myrza joqta tanylady. Жақсы оңқай асықтай оңтайлы. Jaqsy ońqaı asyqtaı ońtaıly. Жақсылық біреуден қайтпаса, біреуден қайтады. Jaqsylyq bireýden qaıtpasa, bireýden qaıtady. Асыл айнымас, алтын шірімес. Asyl aınymas, altyn shirimes. Жақсы жатырқамайды,
Аңқау аңдамайды,
Әңгүдік тыңдамайды. Jaqsy jatyrqamaıdy,
Ańqaý ańdamaıdy,
Áńgúdik tyńdamaıdy. Жақсылықты басыңа қыл,
Басыңнан асса, досыңа қыл. Jaqsylyqty basyńa qyl,
Basyńnan assa, dosyńa qyl. Жақсы аттың тісін ашпа,
Жақсы кісінің жасын сұрама. Jaqsy attyń tisin ashpa,
Jaqsy kisiniń jasyn surama. Аласаны атқа санама,
Жақсыны жатқа санама. Alasany atqa sanama,
Jaqsyny jatqa sanama. Жақсыдан жаман туса да,
Тартпай қоймас тегіне. Jaqsydan jaman týsa da,
Tartpaı qoımas tegine. Жақсының өзі кішік, ойы биік. Jaqsynyń ózi kishik, oıy bıik. Амалсыз істеген жақсылық алғысқа татымайды. Amalsyz istegen jaqsylyq alǵysqa tatymaıdy. Жасықтың көбінен асылдың азы артық. Jasyqtyń kóbinen asyldyń azy artyq. Өзі жақсы кісіге бір кісілік орын бар. Ózi jaqsy kisige bir kisilik oryn bar. Жаманға қарғыс болмаса, алғыс тимейді. Jamanǵa qarǵys bolmasa, alǵys tımeıdi. Амандықта қадір жоқ,
Алдырған соң білерсің.
Денсаулықта қадір жоқ,
Ауырған соң білерсің.
Жақсылықта қадір жоқ,
Айырылып қалғанда білерсің. Amandyqta qadir joq,
Aldyrǵan soń bilersiń.
Densaýlyqta qadir joq,
Aýyrǵan soń bilersiń.
Jaqsylyqta qadir joq,
Aıyrylyp qalǵanda bilersiń. Бейнет аяқ астында,
Жақсылық ағаш басында. Beınet aıaq astynda,
Jaqsylyq aǵash basynda. Ат берсең азар,
Тон берсең тозар,
Жаңсылық етсең,
Бәрінен де озар. At berseń azar,
Ton berseń tozar,
Jańsylyq etseń,
Bárinen de ozar. Асыл жаныса, өтеді,
Жасық жаныса, жасиды. Asyl janysa, ótedi,
Jasyq janysa, jasıdy. Бір бассаң да, жақсылыққа бас. Bir bassań da, jaqsylyqqa bas. Жақсының жалғасы болса игі. Jaqsynyń jalǵasy bolsa ıgi. Жақсы - желге қалқан,
күнге пана. Jaqsy - jelge qalqan,
kúnge pana. Шын жақсыда тарлық жоқ,
Әділ сөзде зорлық жоқ. Shyn jaqsyda tarlyq joq,
Ádil sózde zorlyq joq. Жақсы кемітпейді де, кемсітпейді де. Jaqsy kemitpeıdi de, kemsitpeıdi de. Жақсылық қылсаң, бүтін қыл. Jaqsylyq qylsań, bútin qyl. Жақсыны күшінен емес, ісінен таны. Jaqsyny kúshinen emes, isinen tany. Жақсылық жайында жасқанбай сөйле. Jaqsylyq jaıynda jasqanbaı sóıle. Жақсылық суға батпас,
Бір шығар, тегін жатпас. Jaqsylyq sýǵa batpas,
Bir shyǵar, tegin jatpas. Биік таудың төбесін көріп, түбіне барма,
Жақсының атын естіп, үйіне барма. Bıik taýdyń tóbesin kórip, túbine barma,
Jaqsynyń atyn estip, úıine barma. Аққу - құстың төресі,
Жалғыз жатып оттамас,
Қас жақсының белгісі,
Қара сөзді жоқтамас. Aqqý - qustyń tóresi,
Jalǵyz jatyp ottamas,
Qas jaqsynyń belgisi,
Qara sózdi joqtamas. Жаңбырлы болса - жердің ырысы,
Жақсы туса - елдің ырысы. Jańbyrly bolsa - jerdiń yrysy,
Jaqsy týsa - eldiń yrysy. Жорға жолында тоқтар,
Жақсы жөнінде тоқтар. Jorǵa jolynda toqtar,
Jaqsy jóninde toqtar. Екі торының өзгелігі жоқ,
Игі жақсының бөтендігі жоқ. Eki torynyń ózgeligi joq,
Igi jaqsynyń bótendigi joq. Жақсыға бәс жетпес. Jaqsyǵa bás jetpes. Жақсылық жүрген жерде тапшылық болмайды. Jaqsylyq júrgen jerde tapshylyq bolmaıdy. Ақ сауыттың жағасы бар да, жеңі жоқ
Қас жақсының ашуы бар да, кегі жоқ. Aq saýyttyń jaǵasy bar da, jeńi joq
Qas jaqsynyń ashýy bar da, kegi joq. Ұлыдан - өсиет,
Жақсыдан - қасиет. Ulydan - ósıet,
Jaqsydan - qasıet. Ұлыдан - ұлағат,
Жақсыдан - шапағат. Ulydan - ulaǵat,
Jaqsydan - shapaǵat. Жақсының сыры кетсе де,
Сыны кетпейді. Jaqsynyń syry ketse de,
Syny ketpeıdi. Арпа ішінде бір бидай. Arpa ishinde bir bıdaı. Жақсының жолы - жарық күн. Jaqsynyń joly - jaryq kún. Жақсыны жаман қабар. Jaqsyny jaman qabar. Жақсыға жақсы жарасар. Jaqsyǵa jaqsy jarasar. Жақсыға жаман тең келмес,
Көтергенмен кеудесін. Jaqsyǵa jaman teń kelmes,
Kótergenmen keýdesin. Кеудесі жақсылардың алтын сандық. Keýdesi jaqsylardyń altyn sandyq. Жақсы кісі
Ақылымен тәуір болады,
Мінезі қорғасындай ауыр болады,
Құлағы өсек естімес сауыр болады,
Кедейдің жалғыз керіндей,
Құйрығы шолақ, арқасы жауыр болады. Jaqsy kisi
Aqylymen táýir bolady,
Minezi qorǵasyndaı aýyr bolady,
Qulaǵy ósek estimes saýyr bolady,
Kedeıdiń jalǵyz kerindeı,
Quıryǵy sholaq, arqasy jaýyr bolady. Жаманға жолдас жақпас. Jamanǵa joldas jaqpas. Жаман кісі кекшіл. Jaman kisi kekshil. Жаман өз сыбағасына құлдық етеді. Jaman óz sybaǵasyna quldyq etedi. Жаман ісінен көрмейді, кісіден көреді. Jaman isinen kórmeıdi, kisiden kóredi. Жаман өз үйіне өзі қонақ. Jaman óz úıine ózi qonaq. Жаман топ көбейтеді,
Алма бақ көбейтеді. Jaman top kóbeıtedi,
Alma baq kóbeıtedi. Жаман жанындағысын жарақаттайды. Jaman janyndaǵysyn jaraqattaıdy. Жуастың бір аты жаман. Jýastyń bir aty jaman. Момын - жаманның інісі. Momyn - jamannyń inisi. Жаман «ит» десең арланады,
«қасқыр» десең жалданады. Jaman «ıt» deseń arlanady,
«qasqyr» deseń jaldanady. Жаманның аттан құлағаны да жаман. Jamannyń attan qulaǵany da jaman. Екі жаман ауыл болмас,
Ауыл болса да, қауым болмас. Eki jaman aýyl bolmas,
Aýyl bolsa da, qaýym bolmas. Бір жаман мың қолды ірітер,
Бір құмалақ бір қарын майды шірітер. Bir jaman myń qoldy iriter,
Bir qumalaq bir qaryn maıdy shiriter. Жағымпаз надан жаудан жаман. Jaǵympaz nadan jaýdan jaman. Жаманға сырыңды айтпа,
Сырыңды айтсаң да, шыныңды айтпа. Jamanǵa syryńdy aıtpa,
Syryńdy aıtsań da, shynyńdy aıtpa. Жаманнан да жаман бар. Jamannan da jaman bar. Күннің жаманы кетер,
Адамның жаманы кетпес. Kúnniń jamany keter,
Adamnyń jamany ketpes. Шөпте селеу жаман,
Адамда тілеу жаман. Shópte seleý jaman,
Adamda tileý jaman. Жаманның кесапаты бір шақырым алда жүреді. Jamannyń kesapaty bir shaqyrym alda júredi. Осал ағаш бұтағын көтере алмас,
Осал адам атағын көтере алмас. Osal aǵash butaǵyn kótere almas,
Osal adam ataǵyn kótere almas. Қалыңға құсың түспесін,
Жаманға ісің түспесін. Qalyńǵa qusyń túspesin,
Jamanǵa isiń túspesin. Жаманды іске шақырма, асқа шақыр. Jamandy iske shaqyrma, asqa shaqyr. Балық басынан сасиды,
Жаман аяғынан сасиды. Balyq basynan sasıdy,
Jaman aıaǵynan sasıdy. Жапалақ көрсең атып ал,
Жаманнан басыңды сатып ал. Japalaq kórseń atyp al,
Jamannan basyńdy satyp al. Жаман ашса көрмес, айтса білмес. Jaman ashsa kórmes, aıtsa bilmes. Жаман ат соқпақшыл,
Жаман кісі тоқпақшыл. Jaman at soqpaqshyl,
Jaman kisi toqpaqshyl. Жаман адамды жақынға санама,
Жаман жолды жақынға санама. Jaman adamdy jaqynǵa sanama,
Jaman joldy jaqynǵa sanama. Жаман өзі бола алмайды,
болғанды көре алмайды. Jaman ózi bola almaıdy,
bolǵandy kóre almaıdy. Жаман адамға мал бітсе,
Кетпестей көреді.
Үсті су болса,
Кеппестей көреді. Jaman adamǵa mal bitse,
Ketpesteı kóredi.
Ústi sý bolsa,
Keppesteı kóredi. Жаман сайға су түссе,
Өткел бермес кешуге.
Жаман адамға іс түссе,
Жаныңды сұрар шешуге. Jaman saıǵa sý tússe,
Ótkel bermes keshýge.
Jaman adamǵa is tússe,
Janyńdy surar sheshýge. Жаман сай тасыса, өткел бермес,
Жаман байыса, сусын бермес. Jaman saı tasysa, ótkel bermes,
Jaman baıysa, sýsyn bermes. Жаман түйе үстінде келе жатып,
Жаяуға «бұқ!» дейді. Jaman túıe ústinde kele jatyp,
Jaıaýǵa «buq!» deıdi. Жаман мерген теке атқан жеріне үш барады. Jaman mergen teke atqan jerine úsh barady. Жаман өкпелеймін деп
Сыбағасынан құр қалады. Jaman ókpeleımin dep
Sybaǵasynan qur qalady. Жаман сырын айтамын деп шынын айтады. Jaman syryn aıtamyn dep shynyn aıtady. Жаман жамандығын
Туған нағашысынан көреді.
Сөз сөйлей білмегендігін
Туған әкесінен көреді. Jaman jamandyǵyn
Týǵan naǵashysynan kóredi.
Sóz sóıleı bilmegendigin
Týǵan ákesinen kóredi. Жаман болар жігіт шегіншек келер,
Кедей болар жігіт еріншек келер. Jaman bolar jigit sheginshek keler,
Kedeı bolar jigit erinshek keler. Жаманға,
Күн де қараңғы,
Түн де қараңғы. Jamanǵa,
Kún de qarańǵy,
Tún de qarańǵy. Жаманға жалынғанша,
Жатта жаныңды қарман. Jamanǵa jalynǵansha,
Jatta janyńdy qarman. Жаманды көрсең, қаша жүр,
Қаша жүрсең, амансың. Jamandy kórseń, qasha júr,
Qasha júrseń, amansyń. Шапанға таяқ өтпес,
Жаманға сөз өтпес. Shapanǵa taıaq ótpes,
Jamanǵa sóz ótpes. Жаманның әлі жапалаққа жетеді. Jamannyń áli japalaqqa jetedi. Жаман еш нөрсе біле алмайды,
Жұмсасаң, тіл алмайды,
Өзі біліп, пайдасын көре алмайды. Jaman esh nórse bile almaıdy,
Jumsasań, til almaıdy,
Ózi bilip, paıdasyn kóre almaıdy. Қателескеннен қатесін түземеген жаман. Qateleskennen qatesin túzemegen jaman. Шіріген жұмыртқа. Shirigen jumyrtqa. Жамандық жасырылмас. Jamandyq jasyrylmas. Жарым жігіт жаяу жүріп, тың киікті қуады. Jarym jigit jaıaý júrip, tyń kıikti qýady. Жаманның бір қылығы артық,
Жағасы жыртық. Jamannyń bir qylyǵy artyq,
Jaǵasy jyrtyq. Жаманға ақыл айтсаң, жарға жығады. Jamanǵa aqyl aıtsań, jarǵa jyǵady. Жаманға ақыл айтсаң, алдайды дер,
Жаман атпен су кешсе, жалдайды дер. Jamanǵa aqyl aıtsań, aldaıdy der,
Jaman atpen sý keshse, jaldaıdy der. Тақыр жерге су төксең, тайғақ болар,
Жаманға сырыңды айтсаң, айғақ болар. Taqyr jerge sý tókseń, taıǵaq bolar,
Jamanǵa syryńdy aıtsań, aıǵaq bolar. Жаманның ақылы түстен кейін енеді. Jamannyń aqyly tústen keıin enedi. Ымыраны бұзбақ - жаманның ісі;
Қатарды бұзбақ - шабанның ісі. Ymyrany buzbaq - jamannyń isi;
Qatardy buzbaq - shabannyń isi. Есекті мақтасаң да тұлпар болмас,
Жаманға жан баласы іңкәр болмас. Esekti maqtasań da tulpar bolmas,
Jamanǵa jan balasy ińkár bolmas. Қарғаның жүзіне бір кесек,
Жаманның жүзі бірге есеп. Qarǵanyń júzine bir kesek,
Jamannyń júzi birge esep. Шабан ат қамшыласа да, өрге шаппас,
Жаман адам жақсының бабын таппас. Shaban at qamshylasa da, órge shappas,
Jaman adam jaqsynyń babyn tappas. Тұңғиық қара суға
Түйе бойлап шыға алмас.
Кім атадан жаман туса,
Сөзі оның пұл болмас. Tuńǵıyq qara sýǵa
Túıe boılap shyǵa almas.
Kim atadan jaman týsa,
Sózi onyń pul bolmas. Ескіге жаңа өлшеуші,
Жаманға жақсы өлшеуші. Eskige jańa ólsheýshi,
Jamanǵa jaqsy ólsheýshi. Жаманның тілі ащы. Jamannyń tili aщy. Жаманды ел ішінен жау алады. Jamandy el ishinen jaý alady. Жаманның ақылы көзінде. Jamannyń aqyly kózinde. Сан тимеске сан тиді,
Шен тимеске шен тиді. San tımeske san tıdi,
Shen tımeske shen tıdi. Жамандықты көп көрген
Жақсы сөзге «Жә!» демес. Jamandyqty kóp kórgen
Jaqsy sózge «Já!» demes. Аласаны атқа санама,
Жаманды затқа санама.
Бір сынаған жаманды,
Екінші рет сынама. Alasany atqa sanama,
Jamandy zatqa sanama.
Bir synaǵan jamandy,
Ekinshi ret synama. Жаманға мал бітсе,
Жақынын танымас. Jamanǵa mal bitse,
Jaqynyn tanymas. Жаман адамға мал бітсе,
Зекет бермес. Jaman adamǵa mal bitse,
Zeket bermes. Жаманға сөз айтсаң,
Ақыл таппас жол айтады. Jamanǵa sóz aıtsań,
Aqyl tappas jol aıtady. Өзі жаман өзгені жақсы демес,
Жақсы деуге өзі де жақсы емес. Ózi jaman ózgeni jaqsy demes,
Jaqsy deýge ózi de jaqsy emes. Шөлден шүлен туады. Shólden shúlen týady. Су тиген өрттей сөнді. Sý tıgen órtteı sóndi. Доғалбас, от басында жоғалмас. Doǵalbas, ot basynda joǵalmas. Тезекті түртпе, иісі шығады. Tezekti túrtpe, ıisi shyǵady. Күл астында қоламта. Kúl astynda qolamta. Тірі жан - тісті бақа. Tiri jan - tisti baqa. Түйе үстінен сирақ үйтеді. Túıe ústinen sıraq úıtedi. Боғы - ботқа, сідігі - сорпа. Boǵy - botqa, sidigi - sorpa. Жүн жеп, жабағы тышқан. Jún jep, jabaǵy tyshqan. Жаманды жанға санама,
Есекті малға санама. Jamandy janǵa sanama,
Esekti malǵa sanama. Түйе сойса көп кетеді,
Жаман өкпе етеді. Túıe soısa kóp ketedi,
Jaman ókpe etedi. Жалы барда арылған -
Жаман аттың белгісі.
Жаны барда жалынған -
Жаман адам белгісі. Jaly barda arylǵan -
Jaman attyń belgisi.
Jany barda jalynǵan -
Jaman adam belgisi. Қара май шелек тазармас,
Жаман кісі түзелмес. Qara maı shelek tazarmas,
Jaman kisi túzelmes. Әтештей ғана әлі бар,
Атан жүгін көтермек. Áteshteı ǵana áli bar,
Atan júgin kótermek. Жаманды жіберсе еркіне,
Күнде тышар бөркіне. Jamandy jiberse erkine,
Kúnde tyshar bórkine. Жаманның аяғы сегіз,
Бірі шалмаса, бірі шалады. Jamannyń aıaǵy segiz,
Biri shalmasa, biri shalady. Қазан қолыңды күйелейді,
Жаман жүзіңді күйелейді. Qazan qolyńdy kúıeleıdi,
Jaman júzińdi kúıeleıdi. Жаманды жақсы десең,
Бөркі қазандай болады. Jamandy jaqsy deseń,
Bórki qazandaı bolady. Жаман адамға жақсы құрмет жараспас. Jaman adamǵa jaqsy qurmet jaraspas. Бетеге кетеді, бел қалады. Betege ketedi, bel qalady. Кері кеткеннің келіні ұрлық қылады. Keri ketkenniń kelini urlyq qylady. Мысық тілеу. Mysyq tileý. Атың шабан болса -
дүниенің азабы,
Алғаның жаман болса -
бұл дүниенің тозағы,
Балаң жаман болса -
көрінгеннің мазағы. Atyń shaban bolsa -
dúnıeniń azaby,
Alǵanyń jaman bolsa -
bul dúnıeniń tozaǵy,
Balań jaman bolsa -
kóringenniń mazaǵy. Күріш азса - күрмек. Kúrish azsa - kúrmek. Айтқан ауыз, жылаған көз жаман. Aıtqan aýyz, jylaǵan kóz jaman. Жанбаса, отын жаман,
Жаға алмаса, қатын жаман. Janbasa, otyn jaman,
Jaǵa almasa, qatyn jaman. Қалжырағаннан былжыраған жаман. Qaljyraǵannan byljyraǵan jaman. Жаман тумай жатып шөгеді,
Жанбай жатып сөнеді. Jaman týmaı jatyp shógedi,
Janbaı jatyp sónedi. Тартып үзген - шабанның ісі,
Өткізіп қуған - жаманның ісі. Tartyp úzgen - shabannyń isi,
Ótkizip qýǵan - jamannyń isi. Етегі жаман төрге шыға алмас,
Жеңі жаман ас іше алмас. Etegi jaman tórge shyǵa almas,
Jeńi jaman as ishe almas. Жасық пышақ өтпейді, жаныса да,
Жаман «Ар ма!» демейді, таныса да. Jasyq pyshaq ótpeıdi, janysa da,
Jaman «Ar ma!» demeıdi, tanysa da. Өлерменнің көзі жаман,
Өзеурегеннің сөзі жаман. Ólermenniń kózi jaman,
Ózeýregenniń sózi jaman. Аты аталмаған жігіттен
Аты аталған төбе артық. Aty atalmaǵan jigitten
Aty atalǵan tóbe artyq. Жорға жүрісінен пұл болады,
Жаман жүрісінен құл болады. Jorǵa júrisinen pul bolady,
Jaman júrisinen qul bolady. Арық малды асырасаң,
Аузы-мұрныңды май етеді;
Жаман адамды асырасаң,
Аузы-мұрныңды қан етеді. Aryq maldy asyrasań,
Aýzy-murnyńdy maı etedi;
Jaman adamdy asyrasań,
Aýzy-murnyńdy qan etedi. Жаман атқа жал бітсе,
Жанына торсық байлатпас.
Жаман адамға мал бітсе,
Жанына қоңсы қондырмас. Jaman atqa jal bitse,
Janyna torsyq baılatpas.
Jaman adamǵa mal bitse,
Janyna qońsy qondyrmas. Жабыны жалды екен деп
сатып алма,
Жаманды малды екен деп
жақын қылма. Jabyny jaldy eken dep
satyp alma,
Jamandy maldy eken dep
jaqyn qylma. Жаман ат өршіл,
Жаман адам төршіл. Jaman at órshil,
Jaman adam tórshil. Бас терісі келіспеген. Bas terisi kelispegen. Жүйкесі - жүн, жігері - құм. Júıkesi - jún, jigeri - qum. Қабағы жаманның
Сабағы жаман. Qabaǵy jamannyń
Sabaǵy jaman. Жаман өзін зорға балар. Jaman ózin zorǵa balar. Жаманның ісі - жабығу. Jamannyń isi - jabyǵý. Құс жаманы - саңғығыш,
Адам жаманы - қаңғығыш. Qus jamany - sańǵyǵysh,
Adam jamany - qańǵyǵysh. Жаманды ес тартқанша,
Қамшымен бес тарт. Jamandy es tartqansha,
Qamshymen bes tart. Айтқан ақыл дарымас,
Алақұйын адамға;
Дамыл таппас, дағдармас,
Жығылғанша аранға. Aıtqan aqyl darymas,
Alaquıyn adamǵa;
Damyl tappas, daǵdarmas,
Jyǵylǵansha aranǵa. Жапа шегіп, жай жату -
Жасықтықтың белгісі.
Ерте жатып, кеш тұру -
Пасықтықтың белгісі. Japa shegip, jaı jatý -
Jasyqtyqtyń belgisi.
Erte jatyp, kesh turý -
Pasyqtyqtyń belgisi. Жаманның аузына
Жұрттан қалған сөз түседі. Jamannyń aýzyna
Jurttan qalǵan sóz túsedi. Жаманның құтын қашыру -
Жақсының нұрын тасыту. Jamannyń qutyn qashyrý -
Jaqsynyń nuryn tasytý. Жақсыға жанас, жаманнан адас. Jaqsyǵa janas, jamannan adas. Жақсы - жаныңа жолдас,
Жаман - малыңа жолдас. Jaqsy - janyńa joldas,
Jaman - malyńa joldas. Жақсының сөзі кепіл,
Жаманның өзі кепіл. Jaqsynyń sózi kepil,
Jamannyń ózi kepil. Жақсыдан қашпа, жаманға баспа. Jaqsydan qashpa, jamanǵa baspa. Жақсыға сөз батады,
Жаманға шөп батады. Jaqsyǵa sóz batady,
Jamanǵa shóp batady. Жақсыға - шарапат,
Жаманға - кесапат. Jaqsyǵa - sharapat,
Jamanǵa - kesapat. Жақсыны халық мақтар,
Жаманды халық даттар. Jaqsyny halyq maqtar,
Jamandy halyq dattar. Жақсы өз басынан көреді,
Жаман жолдасынан көреді. Jaqsy óz basynan kóredi,
Jaman joldasynan kóredi. Жақсыға шаң жуымас,
Жаманға жан жуымас. Jaqsyǵa shań jýymas,
Jamanǵa jan jýymas. Жақсыға айтсақ, білер,
Жаманға айтсаң, күлер. Jaqsyǵa aıtsaq, biler,
Jamanǵa aıtsań, kúler. Жақсылық ағаш басында,
Жамандық аяқ астында. Jaqsylyq aǵash basynda,
Jamandyq aıaq astynda. Жақсы аттан жығылса,
Жаман адам табалар. Jaqsy attan jyǵylsa,
Jaman adam tabalar. Жақсы атын мақтар,
Жаман қатынын мақтар. Jaqsy atyn maqtar,
Jaman qatynyn maqtar. Жақсының жауы көп,
Жаманның дауы көп. Jaqsynyń jaýy kóp,
Jamannyń daýy kóp. Жақсы көргенін,
Жаман бергенін айтады. Jaqsy kórgenin,
Jaman bergenin aıtady. Жақсылық көрсем - өзімнен,
Жамандық көрсем - өзімнен. Jaqsylyq kórsem - ózimnen,
Jamandyq kórsem - ózimnen. Жақсылық пен жамандық егіз. Jaqsylyq pen jamandyq egiz. Жақсылық зая кетпейді,
Жамандық пайда етпейді. Jaqsylyq zaıa ketpeıdi,
Jamandyq paıda etpeıdi. Жақсы кісі қырқында толады,
Жаман кісі қырқында солады. Jaqsy kisi qyrqynda tolady,
Jaman kisi qyrqynda solady. Жақсы ниетіңе келеді,
Жаман етіңе келеді. Jaqsy nıetińe keledi,
Jaman etińe keledi. Жақсының жүрген жері базар,
Жаманның жүрген жері азар. Jaqsynyń júrgen jeri bazar,
Jamannyń júrgen jeri azar. Жақсының алдында жазыларсың,
Жаманның алдында тарыларсың. Jaqsynyń aldynda jazylarsyń,
Jamannyń aldynda tarylarsyń. Жаманның қолына бергенше,
Жақсының жолына бер. Jamannyń qolyna bergenshe,
Jaqsynyń jolyna ber. Жамандық жақын, жақсылық алыс. Jamandyq jaqyn, jaqsylyq alys. Жаманның қойнына жатқанша,
Жақсының аяғына жат. Jamannyń qoınyna jatqansha,
Jaqsynyń aıaǵyna jat. Екі жақсы қас болмас,
Екі жаман дос болмас. Eki jaqsy qas bolmas,
Eki jaman dos bolmas. Ескісіз жаңа болмас,
Жамансыз жақсы болмас. Eskisiz jańa bolmas,
Jamansyz jaqsy bolmas. Жақсы мақтанса, есебін табар,
Жаман мақтанса, қатынын сабар. Jaqsy maqtansa, esebin tabar,
Jaman maqtansa, qatynyn sabar. Екі жақсы қосылса,
Өлгенше дос болады.
Екі жаман қосылса,
Өлгенше өш болады. Eki jaqsy qosylsa,
Ólgenshe dos bolady.
Eki jaman qosylsa,
Ólgenshe ósh bolady. Екі жақсы қосылса,
Бірін-бірі қиыспайды.
Екі жаман қосылса,
Кең дүниеге сыйыспайды. Eki jaqsy qosylsa,
Birin-biri qıyspaıdy.
Eki jaman qosylsa,
Keń dúnıege syıyspaıdy. Жақсыны жамандаса,
Аруағы асады;
Жаманды жамандаса,
Құты қашады. Jaqsyny jamandasa,
Arýaǵy asady;
Jamandy jamandasa,
Quty qashady. Жақсы жүрген жерінде кент салады,
Жаман жүрген жерінде өрт салады. Jaqsy júrgen jerinde kent salady,
Jaman júrgen jerinde órt salady. Жақсының күнде бір үйі кеңиді,
Жаманның күнде бір үйі кемиді. Jaqsynyń kúnde bir úıi keńıdi,
Jamannyń kúnde bir úıi kemıdi. Жақсыға берсең асыңды,
Жақсы сыйлар басыңды.
Жаманға берсең асыңды,
Итке тастар басыңды. Jaqsyǵa berseń asyńdy,
Jaqsy syılar basyńdy.
Jamanǵa berseń asyńdy,
Itke tastar basyńdy. Жақсының кегі
Жібек орамал кепкенше.
Жаманның кегі
Басы жерге жеткенше. Jaqsynyń kegi
Jibek oramal kepkenshe.
Jamannyń kegi
Basy jerge jetkenshe. Жақсының қасиеті - жарастыру,
Жаманның қасиеті - таластыру. Jaqsynyń qasıeti - jarastyrý,
Jamannyń qasıeti - talastyrý. Жақсымен жолдас болсаң,
Несібі жұғар.
Жаманмен жолдас болсаң,
Кесірі жұғар. Jaqsymen joldas bolsań,
Nesibi juǵar.
Jamanmen joldas bolsań,
Kesiri juǵar. Жақсының алдында - ізет,
Жаманның алдында - күзет. Jaqsynyń aldynda - izet,
Jamannyń aldynda - kúzet. Жақсы аз, жаман көп,
Бидай аз, сабан көп. Jaqsy az, jaman kóp,
Bıdaı az, saban kóp. Жақсыға тең жоқ,
Жаманға ем жоқ. Jaqsyǵa teń joq,
Jamanǵa em joq. Жаманның жақыны жоқ,
Жақсының алысы жоқ. Jamannyń jaqyny joq,
Jaqsynyń alysy joq. Жақсының тілі тәтті,
Жаманның жаны тәтті. Jaqsynyń tili tátti,
Jamannyń jany tátti. Жақсыдан бау қалады,
Жаманнан дау қалады. Jaqsydan baý qalady,
Jamannan daý qalady. Жақсы текшіл, жаман кекшіл. Jaqsy tekshil, jaman kekshil. Жақсыда кек жоқ,
Жаманда тек жоқ. Jaqsyda kek joq,
Jamanda tek joq. Жақсыға жармас, жаманмен арбас. Jaqsyǵa jarmas, jamanmen arbas. Жамандық көрмей, жақсылық болмас. Jamandyq kórmeı, jaqsylyq bolmas. Жүйріксіз шабан болмас. Júıriksiz shaban bolmas. Жақсы - орынға, жаман - асқа. Jaqsy - orynǵa, jaman - asqa. Жақсының үйі түссе, күйі түседі,
Жаманның үйі түссе, бүйі түседі. Jaqsynyń úıi tússe, kúıi túsedi,
Jamannyń úıi tússe, búıi túsedi. Жақсы адам алтын басын еңкейтеді,
Жаман адам жаман артын тоңқайтады. Jaqsy adam altyn basyn eńkeıtedi,
Jaman adam jaman artyn tońqaıtady. Міселі абырой сақтайды,
Місесіз аруақ аттайды. Miseli abyroı saqtaıdy,
Misesiz arýaq attaıdy. Жақсыға мал бітсе,
Ағайынға қарасады.
Жаманға мал бітсе,
Көрінгенмен итше таласады. Jaqsyǵa mal bitse,
Aǵaıynǵa qarasady.
Jamanǵa mal bitse,
Kóringenmen ıtshe talasady. Жаман адам жақсы болмас,
Қанша Қыдыр дарыса да.
Жақсы адам жаман болмас,
Қанша тұрып қараса да. Jaman adam jaqsy bolmas,
Qansha Qydyr darysa da.
Jaqsy adam jaman bolmas,
Qansha turyp qarasa da. Жүйрік шабан болады,
Мойнынан жал кетсе.
Жақсы жаман болады,
Қолынан мал кетсе. Júırik shaban bolady,
Moınynan jal ketse.
Jaqsy jaman bolady,
Qolynan mal ketse. Қас жақсының белгісі -
Өз үйінде өзі құл.
Қас жаманның белгісі -
Өз үйінде өзі сый. Qas jaqsynyń belgisi -
Óz úıinde ózi qul.
Qas jamannyń belgisi -
Óz úıinde ózi syı. Судың басы бұлақ болса да,
Аяғы құяр теңізге.
Жақсыдан жаман туса да,
Тартпай қоймас негізге. Sýdyń basy bulaq bolsa da,
Aıaǵy quıar teńizge.
Jaqsydan jaman týsa da,
Tartpaı qoımas negizge. Жақсының қайрағаны өтер,
Жаманның жанығаны өтер. Jaqsynyń qaıraǵany óter,
Jamannyń janyǵany óter. Арық пен семіздің бауыры бірдей,
Жақсы мен жаманның жаны бірдей. Aryq pen semizdiń baýyry birdeı,
Jaqsy men jamannyń jany birdeı. Жақсыға жолдас болсаң, ісің бітер,
Жаманға жолдас болсаң, басың кетер. Jaqsyǵa joldas bolsań, isiń biter,
Jamanǵa joldas bolsań, basyń keter. Жаманның берген асынан,
Жақсының берген кеңесі артық. Jamannyń bergen asynan,
Jaqsynyń bergen keńesi artyq. Ақылы асқан жақсыны
Алысым деп ойлама.
Ақылы жоқ жаманды
Жақыным деп ойлама. Aqyly asqan jaqsyny
Alysym dep oılama.
Aqyly joq jamandy
Jaqynym dep oılama. Жақсымен жолдас болсаң,
Алуа мен шекер.
Жаманмен жолдас болсаң,
Абыройыңа түкірер. Jaqsymen joldas bolsań,
Alýa men sheker.
Jamanmen joldas bolsań,
Abyroıyńa túkirer. Жақсы ашып жер,
Жаман басып жер. Jaqsy ashyp jer,
Jaman basyp jer. Жақсы бала ойшыл,
Жаман бала тойшыл. Jaqsy bala oıshyl,
Jaman bala toıshyl. Жақсыға айтсаң, бітірер,
Жаманға айтсаң, жекірер. Jaqsyǵa aıtsań, bitirer,
Jamanǵa aıtsań, jekirer. Жақсы сынаумен жариды,
Жаман сынаумен құриды. Jaqsy synaýmen jarıdy,
Jaman synaýmen qurıdy. Жақсыдан жақсы туса -
Елдің шынары.
Жаманнан жақсы туса -
Елдің шырағы. Jaqsydan jaqsy týsa -
Eldiń shynary.
Jamannan jaqsy týsa -
Eldiń shyraǵy. Кемеңгер кеңес таппай қоймас,
Кері кеткен шегіншектеп болмас. Kemeńger keńes tappaı qoımas,
Keri ketken sheginshektep bolmas. Мың жаман тұрмайды қара пұлға
Бір жақсы болады елге тұлға. Myń jaman turmaıdy qara pulǵa
Bir jaqsy bolady elge tulǵa. Жақсысы болса, қостай бер,
Жаманы болса, тастай бер. Jaqsysy bolsa, qostaı ber,
Jamany bolsa, tastaı ber. Жақсының жолы жарық күн,
Жаманның жолы көмескі. Jaqsynyń joly jaryq kún,
Jamannyń joly kómeski. Жақсылыққа жамандықты
Әр кісі қылар,
Жамандыққа жақсылықты
Ер кісі қылар. Jaqsylyqqa jamandyqty
Ár kisi qylar,
Jamandyqqa jaqsylyqty
Er kisi qylar. Жаманның жақсысы өлсе,
Адам бармайды,
Жақсының жаманы өлсе,
Бармаған адам қалмайды. Jamannyń jaqsysy ólse,
Adam barmaıdy,
Jaqsynyń jamany ólse,
Barmaǵan adam qalmaıdy. Жаманмен ерегескенше, жақсымен кеңес. Jamanmen eregeskenshe, jaqsymen keńes. Жақсыдан жаман туса,
Емі табылмас.
Жаманнан жақсы туса,
Теңі табылмас. Jaqsydan jaman týsa,
Emi tabylmas.
Jamannan jaqsy týsa,
Teńi tabylmas. Екі жақсы қосылса,
Қыл өтпейді арадан,
Екі жаман қосылса,
Қол кетпейді жағадан. Eki jaqsy qosylsa,
Qyl ótpeıdi aradan,
Eki jaman qosylsa,
Qol ketpeıdi jaǵadan. Жаман адам кетсе,
Дүние кеңіп қалғандай болады.
Жақсы адам кетсе,
Дүние кеміп қалғандай болады. Jaman adam ketse,
Dúnıe keńip qalǵandaı bolady.
Jaqsy adam ketse,
Dúnıe kemip qalǵandaı bolady. Ақылсыз қайрат бас жарар. Aqylsyz qaırat bas jarar. Жақсы жігіт
Досының жайын ойлайды,
Жаман жігіт
Басының қамын ойлайды. Jaqsy jigit
Dosynyń jaıyn oılaıdy,
Jaman jigit
Basynyń qamyn oılaıdy. Жақсынық жақсылығын айт,
Нұры тасысын.
Жаманның жамандығын айт,
Құты қашсын. Jaqsynyq jaqsylyǵyn aıt,
Nury tasysyn.
Jamannyń jamandyǵyn aıt,
Quty qashsyn. Жақсымен жүрсең,
Жақсымен жақсы боларсың.
Жаманмен жүрсең,
Жын ұрып, бақсы боларсың. Jaqsymen júrseń,
Jaqsymen jaqsy bolarsyń.
Jamanmen júrseń,
Jyn uryp, baqsy bolarsyń. Жақсыдан жаман туады,
Бір аяқ асқа алғысыз.
Жаманнан жақсы туады,
Адам айтса нанғысыз. Jaqsydan jaman týady,
Bir aıaq asqa alǵysyz.
Jamannan jaqsy týady,
Adam aıtsa nanǵysyz. Жақсылыққа жақсылық -
Әр кісінің ісі дүр.
Жамандыққа жақсылық -
Ер кісінің ісі дүр. Jaqsylyqqa jaqsylyq -
Ár kisiniń isi dúr.
Jamandyqqa jaqsylyq -
Er kisiniń isi dúr. Жақсының басына іс түссе,
Ашынар да, ашылар.
Жаманның басына іс түссе,
Бір тулар да, басылар. Jaqsynyń basyna is tússe,
Ashynar da, ashylar.
Jamannyń basyna is tússe,
Bir týlar da, basylar. Басыңа іс түссе,
Жақсы көмек етеді.
Жаман күліп өтеді. Basyńa is tússe,
Jaqsy kómek etedi.
Jaman kúlip ótedi. Жақсымен жолдас болсаң,
Жетерсің мұратқа.
Жаманмен жолдас болсаң,
Қаларсың ұятқа. Jaqsymen joldas bolsań,
Jetersiń muratqa.
Jamanmen joldas bolsań,
Qalarsyń uıatqa. Жақсыға қылған жақсылық
Өмірінде тозбайды.
Жаманға қылған жақсылық
Бір күнгідей болмайды. Jaqsyǵa qylǵan jaqsylyq
Ómirinde tozbaıdy.
Jamanǵa qylǵan jaqsylyq
Bir kúngideı bolmaıdy. Жақсының шапағаты
Тиер тар жерде.
Жаманның кесапаты
Тиер әр жерде. Jaqsynyń shapaǵaty
Tıer tar jerde.
Jamannyń kesapaty
Tıer ár jerde. Жақсы жерге жатсаң,
Жақсы-жақсы түс көресің;
Жаман жерге жатсаң,
Жаман-жаман түс көресің. Jaqsy jerge jatsań,
Jaqsy-jaqsy tús kóresiń;
Jaman jerge jatsań,
Jaman-jaman tús kóresiń. Жақсы керісіп отырып келіседі,
Жаман келісіп отырып керіседі. Jaqsy kerisip otyryp kelisedi,
Jaman kelisip otyryp kerisedi. Жамандықты көп қуған
Бір пәлеге жолығар.
Жақсылықты көп қуған
Бақ, дәулетке молығар. Jamandyqty kóp qýǵan
Bir pálege jolyǵar.
Jaqsylyqty kóp qýǵan
Baq, dáýletke molyǵar. Жамандық көрген жеріңнен,
Еңбекте де, қаш.
Жақсылық көрген жеріңе,
Еңбекте де, жет. Jamandyq kórgen jerińnen,
Eńbekte de, qash.
Jaqsylyq kórgen jerińe,
Eńbekte de, jet. Жақсы жігіт
Ақылына жеңдіріп, іс қылар.
Жаман жігіт
Оңай істі күш қылар. Jaqsy jigit
Aqylyna jeńdirip, is qylar.
Jaman jigit
Ońaı isti kúsh qylar. Жақсы жүрген жерін мақтап жүрер,
Жаман жүрген жерін даттап жүрер. Jaqsy júrgen jerin maqtap júrer,
Jaman júrgen jerin dattap júrer. Қарамықтың дәні болғанша,
Бидайдың сабаны бол.
Жаман елдің жақсысы болғанша,
Жақсы елдің жаманы бол. Qaramyqtyń dáni bolǵansha,
Bıdaıdyń sabany bol.
Jaman eldiń jaqsysy bolǵansha,
Jaqsy eldiń jamany bol. Жақсыдан жаман туса -
Жыннан пайда болғаны. Jaqsydan jaman týsa -
Jynnan paıda bolǵany. Жаманнан жақсы туса -
Нұрдан пайда болғаны. Jamannan jaqsy týsa -
Nurdan paıda bolǵany. Жақсыдан жаман туса - сөкет,
Жаманнан жақсы туса - ғажап. Jaqsydan jaman týsa - sóket,
Jamannan jaqsy týsa - ǵajap. Ақылы жоқтың арманы жоқ. Aqyly joqtyń armany joq. Отыз күн оразаның бір айты бар,
Әр қылған жақсылықтың бір қайтуы бар. Otyz kún orazanyń bir aıty bar,
Ár qylǵan jaqsylyqtyń bir qaıtýy bar. Жаманды жаман дей берме,
Жасып кетер.
Жақсыны жақсы дей берме,
Тасып кетер. Jamandy jaman deı berme,
Jasyp keter.
Jaqsyny jaqsy deı berme,
Tasyp keter. Жақсылық ұзақ тұрмайды,
Жамандық әр кез тозбайды. Jaqsylyq uzaq turmaıdy,
Jamandyq ár kez tozbaıdy. Дүние - ұшып кеткен құс,
Жақсылық - көрген түс. Dúnıe - ushyp ketken qus,
Jaqsylyq - kórgen tús. Жақсылықтың жақсылығы -
Жақсылығың тимеген кісінің жақсылығы. Jaqsylyqtyń jaqsylyǵy -
Jaqsylyǵyń tımegen kisiniń jaqsylyǵy. Ақымақтың ақылы көзінде. Aqymaqtyń aqyly kózinde. Ақымақтың ала-құласы болмайды. Aqymaqtyń ala-qulasy bolmaıdy. Ақымаққа арнап заң жазылмас. Aqymaqqa arnap zań jazylmas. Ақымақ атқа мінсе, атасын танымас. Aqymaq atqa minse, atasyn tanymas. Ақымақ атқа мінсе,
Атасын басып кете жаздайды. Aqymaq atqa minse,
Atasyn basyp kete jazdaıdy. Ақымақ бұзуға бар да, түзеуге жоқ. Aqymaq buzýǵa bar da, túzeýge joq. Ақымақтың айтқаны келмейді,
Сандырағы келеді. Aqymaqtyń aıtqany kelmeıdi,
Sandyraǵy keledi. Ақымақ жауынды күні суға түсер. Aqymaq jaýyndy kúni sýǵa túser. Ақымаққа жылтырағанның бәрі алтын. Aqymaqqa jyltyraǵannyń bári altyn. Ақымақпен астаспа,
Ақылдымен қастаспа. Aqymaqpen astaspa,
Aqyldymen qastaspa. Ақылсыз қайрат - азап. Aqylsyz qaırat - azap. Ақымақ ойбай салар,
Ақылды ойға қалар. Aqymaq oıbaı salar,
Aqyldy oıǵa qalar. Ақымақ бастан ақыл шықпайды,
Ақыл шықса да, мақұл шықпайды. Aqymaq bastan aqyl shyqpaıdy,
Aqyl shyqsa da, maqul shyqpaıdy. Ақымақтың аңқаулықпен дос,
Жаңғалақтық жалқаулықпен дос. Aqymaqtyń ańqaýlyqpen dos,
Jańǵalaqtyq jalqaýlyqpen dos. Ақымақ алғыс алмайды,
Алғыс алмаған алысқа бармайды. Aqymaq alǵys almaıdy,
Alǵys almaǵan alysqa barmaıdy. Ақымақ ішкен-жегенін айтады,
Ақылды көрген-білгенін айтады. Aqymaq ishken-jegenin aıtady,
Aqyldy kórgen-bilgenin aıtady. Ақымақ артын ойламас,
Аласа суға бойламас. Aqymaq artyn oılamas,
Alasa sýǵa boılamas. Ақымақ атқа мінсе,
Өзін төре санар. Aqymaq atqa minse,
Ózin tóre sanar. Ақымақты алдыңа түсірме. Aqymaqty aldyńa túsirme. Ақымаққа айтқан сөз
ағып жатқан сумен тең.
Ақылдыға айтқан сөз
қолға ұстаған тумен тең. Aqymaqqa aıtqan sóz
aǵyp jatqan sýmen teń.
Aqyldyǵa aıtqan sóz
qolǵa ustaǵan týmen teń. Арыстан асқынса, айға шабар,
Ақымақ асқынса, анасын сабар. Arystan asqynsa, aıǵa shabar,
Aqymaq asqynsa, anasyn sabar. Арықтың сорпасында дәм болмайды,
Ақымақтың сөзінде мән болмайды. Aryqtyń sorpasynda dám bolmaıdy,
Aqymaqtyń sózinde mán bolmaıdy. Ақымақтың айты алты күн. Aqymaqtyń aıty alty kún. Ақылсыз жігіт -
Ауыздықсыз ат. Aqylsyz jigit -
Aýyzdyqsyz at. Ақылы аздың азабы көп. Aqyly azdyń azaby kóp. Ақылы жоқ адамға
Адырайған көз бітеді.
Дуасы жоқ ауызға
Сылдыраған сөз бітеді. Aqyly joq adamǵa
Adyraıǵan kóz bitedi.
Dýasy joq aýyzǵa
Syldyraǵan sóz bitedi. Баста ми болмаса,
Екі аяққа күш түседі. Basta mı bolmasa,
Eki aıaqqa kúsh túsedi. Бас мүлгісе, аяқ сүрінеді. Bas múlgise, aıaq súrinedi. Ашулы баста ақыл жоқ. Ashýly basta aqyl joq. Дүние ақылдыға жарық,
Ақылсызға тамұқ. Dúnıe aqyldyǵa jaryq,
Aqylsyzǵa tamuq. Жетесізге айтқан сөз
Желмен бірге кетеді. Jetesizge aıtqan sóz
Jelmen birge ketedi. Санасызға сан айтсаң да, опасы жоқ. Sanasyzǵa san aıtsań da, opasy joq. Ессізге ерік берсең, еңіретеді. Essizge erik berseń, eńiretedi. Есуастан ел сұрама,
Есерсоқтан жөн сұрама. Esýastan el surama,
Esersoqtan jón surama. Ісі ерсінің түсі ерсі. Isi ersiniń túsi ersi. Есеңгірегеннің есі болмас,
Міңгірлегеннің миы болмас. Eseńgiregenniń esi bolmas,
Mińgirlegenniń mıy bolmas. Шақшадай басы шарадай. Shaqshadaı basy sharadaı. Өзі қаңбақ болсын,
Онда қандай салмақ болсын? Ózi qańbaq bolsyn,
Onda qandaı salmaq bolsyn? Әпербақан ұр кеуде,
Ақылы жоқ, құр кеуде. Áperbaqan ur keýde,
Aqyly joq, qur keýde. Аңқау бөрі қой үркітеді,
Ақылсыз адам ел үркітеді. Ańqaý bóri qoı úrkitedi,
Aqylsyz adam el úrkitedi. Түбі тесік қазанға
Қанша құйсаң да толмайды.
Ақылы жоқ адамға
Қанша айтсаң да қонбайды. Túbi tesik qazanǵa
Qansha quısań da tolmaıdy.
Aqyly joq adamǵa
Qansha aıtsań da qonbaıdy. Ақылсыз бас аяққа тыным бермейді,
Сәурік айғыр саяққа тыным бермейді. Aqylsyz bas aıaqqa tynym bermeıdi,
Sáýrik aıǵyr saıaqqa tynym bermeıdi. Баста ақыл болмаса,
Көз - бөстектің жыртығы. Basta aqyl bolmasa,
Kóz - bóstektiń jyrtyǵy. Қалпақтың қапысы жоқ,
Киетін басты айт. Qalpaqtyń qapysy joq,
Kıetin basty aıt. Жетесізге сөз өтпейді. Jetesizge sóz ótpeıdi. Жетесізге сөз өтпейді. Jetesizge sóz ótpeıdi. Өзің диуанасың,
Кімге пір боласың? Óziń dıýanasyń,
Kimge pir bolasyń? Арсыз бен санасыз күлкішіл. Arsyz ben sanasyz kúlkishil. Айтпасаң, білмейді,
Ашпасаң, көрмейді. Aıtpasań, bilmeıdi,
Ashpasań, kórmeıdi. «Үһ!» десең ұшып кетеді,
Өпсең ұмытып кетеді. «Úһ!» deseń ushyp ketedi,
Ópseń umytyp ketedi. Ымға түсінбеген дымға түсінбейді. Ymǵa túsinbegen dymǵa túsinbeıdi. Шақпақ, шақпаққа от берген ақымақ. Shaqpaq, shaqpaqqa ot bergen aqymaq. Алтыннан қымбат сөз айтсаң,
Ақымақ құлақ аспайды. Altynnan qymbat sóz aıtsań,
Aqymaq qulaq aspaıdy. Әсіре қызыл тез оңар. Ásire qyzyl tez ońar. Дөңгелектің шегі жоқ,
Кеңкелестің тегі жоқ. Dóńgelektiń shegi joq,
Keńkelestiń tegi joq. Аузы дәм білмегеннің,
Мұрыны иіс білмес. Aýzy dám bilmegenniń,
Muryny ıis bilmes. Ақымақ бас - аяқтың соры. Aqymaq bas - aıaqtyń sory. Досың аз, дұшпаның көп болса,
жер боларсың.
Ақылың аз, ашуың көп болса,
қор боларсың. Dosyń az, dushpanyń kóp bolsa,
jer bolarsyń.
Aqylyń az, ashýyń kóp bolsa,
qor bolarsyń. Бидайдың басын көтергені -
дәні жоқтығы;
Жігіттің кеудесін көтергені -
ақылы жоқтығы. Bıdaıdyń basyn kótergeni -
dáni joqtyǵy;
Jigittiń keýdesin kótergeni -
aqyly joqtyǵy. Бір қайнауы ішінде. Bir qaınaýy ishinde. Ақымақты үйрету -
Өліні тірілту. Aqymaqty úıretý -
Ólini tiriltý. Ақымақтың алды-арты болмайды. Aqymaqtyń aldy-arty bolmaıdy. Ақымақ астан жеріп, аштан өледі. Aqymaq astan jerip, ashtan óledi. Ақылды бақырды да бағалайды,
Ақымақ алтынды да қаралайды. Aqyldy baqyrdy da baǵalaıdy,
Aqymaq altyndy da qaralaıdy. Тентектің мақұлын бақ,
Ақымақтың ақырын бақ. Tentektiń maqulyn baq,
Aqymaqtyń aqyryn baq. Тентектің тобасы болмас,
Ақымақтың обасы болмас. Tentektiń tobasy bolmas,
Aqymaqtyń obasy bolmas. Дүние ақылдыға жарық,
Ақымаққа тамұқ. Dúnıe aqyldyǵa jaryq,
Aqymaqqa tamuq. Сымбатына сын жоқ,
Ішкі сарайында дым жоқ. Symbatyna syn joq,
Ishki saraıynda dym joq. Ақымақтың ақылы түстен кейін енеді. Aqymaqtyń aqyly tústen keıin enedi. Өлерменнің өзі жаман,
Ақымақтың сөзі жаман. Ólermenniń ózi jaman,
Aqymaqtyń sózi jaman. Ақылы алқымынан аспаған. Aqyly alqymynan aspaǵan. Ақылы аузында, көзі төбесінде. Aqyly aýzynda, kózi tóbesinde. Ақымақ Есекқырғанды Шолпан,
Кезқұйрықты лашын дейді. Aqymaq Esekqyrǵandy Sholpan,
Kezquıryqty lashyn deıdi. Есті елін табар,
Ессіз жаттың отын жағар. Esti elin tabar,
Essiz jattyń otyn jaǵar. Ақымақта дос, итте бажа жоқ. Aqymaqta dos, ıtte baja joq. Жарым адам,
Жарым молда,
Жарым мұсылман қиянатшыл. Jarym adam,
Jarym molda,
Jarym musylman qııanatshyl. Парықсызға бәрі бір:
мейлі қамқа, мейлі бөз. Paryqsyzǵa bári bir:
meıli qamqa, meıli bóz. Ақылсыздың сүйгені жаман,
Ақымақтың түйгені жаман. Aqylsyzdyń súıgeni jaman,
Aqymaqtyń túıgeni jaman. «Бас» десе «Құлақ>> дейді. «Bas» dese «Qulaq>> deıdi. Ақпа құлаққа айтсаң
ағып кетеді.
Құйма құлаққа айтсаң
құйып алады. Aqpa qulaqqa aıtsań
aǵyp ketedi.
Quıma qulaqqa aıtsań
quıyp alady. Көзсіз көбелек
Екі дүние бір қадам. Kózsiz kóbelek
Eki dúnıe bir qadam.
