Жер туралы 200
Адамның жүрген жері - абат.
Adamnyń júrgen jeri - abat.
Адамның жүрген жері - гүлстан.
Adamnyń júrgen jeri - gúlstan.
Адам мен адамның арасы жер мен көктей.
Adam men adamnyń arasy jer men kókteı.
Жігіт - жерінде, жекен - көлінде.
Jigit - jerinde, jeken - kólinde.
Ақыл - дария, алсаң да таусылмайды.
Жер - қазына, қазсаң да таусылмайды. Aqyl - darııa, alsań da taýsylmaıdy.
Jer - qazyna, qazsań da taýsylmaıdy. Адам ақылымен бай,
Жер дақылымен бай. Adam aqylymen baı,
Jer daqylymen baı. Атың барда жер таны,
Асың барда ел таны. Atyń barda jer tany,
Asyń barda el tany. Жер асыңнан жемес асың көп болсын. Jer asyńnan jemes asyń kóp bolsyn. Пышағы бар сүйгенін жер,
Пышағы жоқ тигенін жер. Pyshaǵy bar súıgenin jer,
Pyshaǵy joq tıgenin jer. Бидайдың барар жері - диірмен. Bıdaıdyń barar jeri - dıirmen. Жақсы асын жер,
Жаман басын жер. Jaqsy asyn jer,
Jaman basyn jer. Жеті атасын білген ұл,
Жеті елдің қамын жер. Jeti atasyn bilgen ul,
Jeti eldiń qamyn jer. Өзін ғана білген ұл
Құлағы мен жағын жер. Ózin ǵana bilgen ul
Qulaǵy men jaǵyn jer. Әкең барда ел таны, көріп жүріп,
Атың барда жер таны, желіп жүріп. Ákeń barda el tany, kórip júrip,
Atyń barda jer tany, jelip júrip. Ананың басқан жерінде пейіш бар. Ananyń basqan jerinde peıish bar. Өзі қара болса да,
Бақ, дәулеті сай болса,
Жер жарады қаңқылы. Ózi qara bolsa da,
Baq, dáýleti saı bolsa,
Jer jarady qańqyly. Ер көрмеймін деген жерін үш көреді,
Ат баспаймын деген жерін үш басады. Er kórmeımin degen jerin úsh kóredi,
At baspaımyn degen jerin úsh basady. Қорқақ қонған жерінен де қорқады,
Батыр жауын жеңгенше жортады. Qorqaq qonǵan jerinen de qorqady,
Batyr jaýyn jeńgenshe jortady. Ат сүрінбей жер танымас,
Ер сүрінбей ел танымас. At súrinbeı jer tanymas,
Er súrinbeı el tanymas. Өзінің елін таныған ер,
Әрбір істің қамын жер.
Өзінің елін танымаған ер,
Намысын сатып, арын жер. Óziniń elin tanyǵan er,
Árbir istiń qamyn jer.
Óziniń elin tanymaǵan er,
Namysyn satyp, aryn jer. Жер нені көтермейді,
Ер не көрмейді. Jer neni kótermeıdi,
Er ne kórmeıdi. Жеті атасы би болған
Жеті жұрттың қамын жер.
Би болмаған би болса,
Құлақ-миын шағып жер. Jeti atasy bı bolǵan
Jeti jurttyń qamyn jer.
Bı bolmaǵan bı bolsa,
Qulaq-mıyn shaǵyp jer. Жер - ырыстың кіндігі,
Білім - ырыстың тізгіні. Jer - yrystyń kindigi,
Bilim - yrystyń tizgini. Жарылғанды жау алар,
Бөлінгенді бөрі жер. Jarylǵandy jaý alar,
Bólingendi bóri jer. Ел сүйгендей досың болсын,
Жер сүйгендей қосың болсың. El súıgendeı dosyń bolsyn,
Jer súıgendeı qosyń bolsyń. Жер берігінде қосың болсын,
Ел берігінде досың болсын. Jer beriginde qosyń bolsyn,
El beriginde dosyń bolsyn. Жауынменен жер көгереді,
Батаменен ел көгереді. Jaýynmenen jer kógeredi,
Batamenen el kógeredi. Ел ұлсыз болмас,
Жер гүлсіз болмас. El ulsyz bolmas,
Jer gúlsiz bolmas. Ел жаусыз болмас,
Жер таусыз болмас. El jaýsyz bolmas,
Jer taýsyz bolmas. Ел қадірін көрген біледі,
Жер қадірін жүрген біледі. El qadirin kórgen biledi,
Jer qadirin júrgen biledi. Жер шежіресі - ел шежіресі. Jer shejiresi - el shejiresi. Иті семіз, малы арық - жер азғаны,
Ынтымағы болмаса - ел азғаны. Iti semiz, maly aryq - jer azǵany,
Yntymaǵy bolmasa - el azǵany. Су жүрген жер - береке,
Ел жүрген жер - мереке. Sý júrgen jer - bereke,
El júrgen jer - mereke. Ер елінде, гүл жерінде. Er elinde, gúl jerinde. Ел жағалай қонбаса,
Айдын шалқар көл жетім,
Қаптай көшкен елі жоқ,
Құлазыған жер жетім. El jaǵalaı qonbasa,
Aıdyn shalqar kól jetim,
Qaptaı kóshken eli joq,
Qulazyǵan jer jetim. Ұлтарақтай болса да,
Ата қоныс жер қымбат.
Ат төбеліндей болса да,
Туып өскен ел қымбат. Ultaraqtaı bolsa da,
Ata qonys jer qymbat.
At tóbelindeı bolsa da,
Týyp ósken el qymbat. Пана болар елің болсын,
Табан тірер жерің болсын. Pana bolar eliń bolsyn,
Taban tirer jeriń bolsyn. Оты жоқ жер жетім,
Басшысы жоқ ел жетім,
Елінен ауған ер жетім,
Тыңдаусыз сөз жетім,
Жоқтаусыз қыз жетім. Oty joq jer jetim,
Basshysy joq el jetim,
Elinen aýǵan er jetim,
Tyńdaýsyz sóz jetim,
Joqtaýsyz qyz jetim. Жетімнің тапқанын ит жер. Jetimniń tapqanyn ıt jer. Жаңбыр жаумаса , жер жетім ,
Ата қонысынан ауса , ел жетім ,
Жарынан айырылса , ер жетім. Jańbyr jaýmasa , jer jetim ,
Ata qonysynan aýsa , el jetim ,
Jarynan aıyrylsa , er jetim. Қазақтың «өш» жер дегені көш жер. Qazaqtyń «ósh» jer degeni kósh jer. Жаяуға таяу жер де алыс. Jaıaýǵa taıaý jer de alys. Қара арғымақ арыса,
Қарға адым жер мұң болар. Qara arǵymaq arysa,
Qarǵa adym jer muń bolar. Түйенің табаны түскен жер. Túıeniń tabany túsken jer. Көп жүрген жер көңілді . Kóp júrgen jer kóńildi . Көк толқыса, жер құлайды,
Көп толқыса, хан құлайды. Kók tolqysa, jer qulaıdy,
Kóp tolqysa, han qulaıdy. Жер сатып алмай тұрып суын сұра,
Үй сатып алмай тұрып көршісін сұра. Jer satyp almaı turyp sýyn sura,
Úı satyp almaı turyp kórshisin sura. Келер жері кең болсын. Keler jeri keń bolsyn. Өнерлі жігіт өрде озар,
Өнерсіз жігіт жер соғар. Ónerli jigit órde ozar,
Ónersiz jigit jer soǵar. Еңбек етем десең ерінбе,
Өнер үйренемін десең жерінбе. Eńbek etem deseń erinbe,
Óner úırenemin deseń jerinbe. Жер төбесіз, ел төресіз болмайды. Jer tóbesiz, el tóresiz bolmaıdy. Жер бастырығы - тау,
Ел бастырығы - бек. Jer bastyryǵy - taý,
El bastyryǵy - bek. Жер шайқалса, төбеге қатер,
Ел шайқалса, төреге қатер. Jer shaıqalsa, tóbege qater,
El shaıqalsa, tórege qater. Төресіз ел болмас,
Төбесіз жер болмас. Tóresiz el bolmas,
Tóbesiz jer bolmas. Халық қартаймайды,
Қара жер қартаймайды. Halyq qartaımaıdy,
Qara jer qartaımaıdy. Жер таусыз, ел хансыз болмас. Jer taýsyz, el hansyz bolmas. Туған жер-алтын бесік. Týǵan jer-altyn besik. Туған жердей жер болмас,
Туған елдей ел болмас. Týǵan jerdeı jer bolmas,
Týǵan eldeı el bolmas. Туған жерде пайда бар,
Өз жеріңдей қайда бар? Týǵan jerde paıda bar,
Óz jerińdeı qaıda bar? Жақсы жігіт жер шолып, ақыр түбі айналар. Jaqsy jigit jer sholyp, aqyr túbi aınalar. Ит - тойған жеріне,
Ер жігіт - туған жеріне. It - toıǵan jerine,
Er jigit - týǵan jerine. Жерінен ауғанға жеті жыл қоныс жоқ. Jerinen aýǵanǵa jeti jyl qonys joq. Жеріңнен аусаң, жақсы атыңды қалдыр. Jerińnen aýsań, jaqsy atyńdy qaldyr. Кімнің жерін жерленсең,
Соның жырын жырларсың. Kimniń jerin jerlenseń,
Sonyń jyryn jyrlarsyń. Әркімнің өз жері - жұмақ. Árkimniń óz jeri - jumaq. Әркімнің жүрген жері - Мысыр шаһары. Árkimniń júrgen jeri - Mysyr shaһary. Елің - панаң,
Жерің - анаң. Eliń - panań,
Jeriń - anań. Барар жерің - Балқан тау,
Ол да біздің барған тау. Barar jeriń - Balqan taý,
Ol da bizdiń barǵan taý. Жер екеш жердің де құлағы бар. Jer ekesh jerdiń de qulaǵy bar. Ағаш та ұстаған жерінен сынбайды. Aǵash ta ustaǵan jerinen synbaıdy. Жығылғанды жер көтереді. Jyǵylǵandy jer kóteredi. Диқан жерін мақтайды,
Балықшы көлін мақтайды,
Кәсіпкер кенін мақтайды. Dıqan jerin maqtaıdy,
Balyqshy kólin maqtaıdy,
Kásipker kenin maqtaıdy. Егінші мәрт,
Жер жомарт. Eginshi márt,
Jer jomart. Диқан болсаң, жеріңнің басында бол,
Сыпайы болсаң, бегіңнің қасында бол. Dıqan bolsań, jerińniń basynda bol,
Sypaıy bolsań, begińniń qasynda bol. Диқан жерін анасындай сүйеді,
Жер диқанды баласындай сүйеді. Dıqan jerin anasyndaı súıedi,
Jer dıqandy balasyndaı súıedi. Мал - баққандікі,
Жер - жыртқандікі. Mal - baqqandiki,
Jer - jyrtqandiki. Қонақ қонған жеріне ауыр,
Тас түскен жеріне ауыр. Qonaq qonǵan jerine aýyr,
Tas túsken jerine aýyr. Құс жеткен жеріне қонар,
Қонақ қалаған үйіне қонар. Qus jetken jerine qonar,
Qonaq qalaǵan úıine qonar. Жер дауы мен жесір дауы бітпейді. Jer daýy men jesir daýy bitpeıdi. Жер астында жатқанды
Қазбай қарап, тіл табар. Jer astynda jatqandy
Qazbaı qarap, til tabar. Туған жер - тұғырың,
Туған тіл - Қыдырың. Týǵan jer - tuǵyryń,
Týǵan til - Qydyryń. Қызыңды жеріне бер,
Жер ыңғайы келмесе, еріне бер. Qyzyńdy jerine ber,
Jer yńǵaıy kelmese, erine ber. Қой жүрген жер - береке,
Қыз жүрген жер - мереке. Qoı júrgen jer - bereke,
Qyz júrgen jer - mereke. Кәрі қыз ер таңдамайды,
Өлген кісі жер таңдамайды. Kári qyz er tańdamaıdy,
Ólgen kisi jer tańdamaıdy. Кәрі қыз бала тапса,
Қоярға жер таппайды. Kári qyz bala tapsa,
Qoıarǵa jer tappaıdy. Алпыс - дер шағы,
Жетпіс - мер шағы,
Сексен - жер шағы
Тоқсан - шер шағы,
Жүз - көр шағы. Alpys - der shaǵy,
Jetpis - mer shaǵy,
Seksen - jer shaǵy
Toqsan - sher shaǵy,
Júz - kór shaǵy. Жас екен деп жастықты сөкпе,
Бәріңнің шыққан тегің сол.
Қарт екен деп қарттықты сөкпе,
Бәріңнің барар жерің сол. Jas eken dep jastyqty sókpe,
Bárińniń shyqqan tegiń sol.
Qart eken dep qarttyqty sókpe,
Bárińniń barar jeriń sol. Күн жаумаса жер жетім,
Кемпірі өлген шал жетім. Kún jaýmasa jer jetim,
Kempiri ólgen shal jetim. Жастың жүрген жері - мереке,
Қарттың жүрген жері - береке. Jastyń júrgen jeri - mereke,
Qarttyń júrgen jeri - bereke. «Болдым» дегеннің,
Қара жер түбіріне жетеді.
«Жетістім» дегеннің,
Кедейлік сіңіріне жетеді. «Boldym» degenniń,
Qara jer túbirine jetedi.
«Jetistim» degenniń,
Kedeılik sińirine jetedi. Жарлы кісі бай болса,
Көтін қоюға жер таппайды.
Бай кісі жарлы болса,
Бетін қоюға жер таппайды. Jarly kisi baı bolsa,
Kótin qoıýǵa jer tappaıdy.
Baı kisi jarly bolsa,
Betin qoıýǵa jer tappaıdy. Аш көп жер, ашулы көп сөйлер. Ash kóp jer, ashýly kóp sóıler. Ине шаншар жері жоқ. Ine shanshar jeri joq. Байыдым деме,
Кедейлік басыңа жетер.
Жетістім деме,
Қара жер түбіңе жетер. Baıydym deme,
Kedeılik basyńa jeter.
Jetistim deme,
Qara jer túbińe jeter. Азығымен жер мүсінді,
Еңбегімен ер мүсінді. Azyǵymen jer músindi,
Eńbegimen er músindi. Жаңбыр жауса - жер тоқ,
Егін ексе - ел тоқ,
Бұлақ ақса - көл тоқ,
Еқбек етсе - ер тоқ. Jańbyr jaýsa - jer toq,
Egin ekse - el toq,
Bulaq aqsa - kól toq,
Eqbek etse - er toq. Жеріне қарай егін ек,
Жолына қарай жегін жек. Jerine qaraı egin ek,
Jolyna qaraı jegin jek. Атасы жер жырта білмегеннің,
Баласы тұқым себе білмейді. Atasy jer jyrta bilmegenniń,
Balasy tuqym sebe bilmeıdi. Жер жастанып, су сүйеніп жүрген. Jer jastanyp, sý súıenip júrgen. Жер жыртқанда ізің болмаса,
Қырманда жүзің болмайды. Jer jyrtqanda iziń bolmasa,
Qyrmanda júziń bolmaıdy. Жүйесін тауып жұмыс қыл,
Жерін тауып тыныс қыл. Júıesin taýyp jumys qyl,
Jerin taýyp tynys qyl. Жаңбырмен жер көгерер,
Еңбегімен ер көгерер. Jańbyrmen jer kógerer,
Eńbegimen er kógerer. Жер - байлықтың көзі,
Еңбеккер иесінің өзі. Jer - baılyqtyń kózi,
Eńbekker ıesiniń ózi. Байлықтың атасы - еңбек, анасы - жер. Baılyqtyń atasy - eńbek, anasy - jer. Мал баққанға бітеді,
Отын жаққанға бітеді.
Егін еккенге бітеді,
Жерін тауып сепкенге бітеді. Mal baqqanǵa bitedi,
Otyn jaqqanǵa bitedi.
Egin ekkenge bitedi,
Jerin taýyp sepkenge bitedi. Жер астында алтын бар,
Қаза берсең, табасың.
Бау бар жерде жеміс бар,
Кеулей берсең, табасың. Jer astynda altyn bar,
Qaza berseń, tabasyń.
Baý bar jerde jemis bar,
Keýleı berseń, tabasyń. Екпесең, жер қысырайды,
Күтпесең, көл қысырайды. Ekpeseń, jer qysyraıdy,
Kútpeseń, kól qysyraıdy. Сөз - жүректің шері,
Оның да бар ғой айтылар жері. Sóz - júrektiń sheri,
Onyń da bar ǵoı aıtylar jeri. Еркек көп жер отынға жарымайды,
Әйел көп жер суға жарымайды. Erkek kóp jer otynǵa jarymaıdy,
Áıel kóp jer sýǵa jarymaıdy. Келін жаман емес,
Келген жері жаман. Kelin jaman emes,
Kelgen jeri jaman. Қай жерің ауырса, жаның со жерде. Qaı jeriń aýyrsa, janyń so jerde. Таздың барар жері - бөрікші. Tazdyń barar jeri - bórikshi. Гүлсіз болса, жер мұңды,
Күлкісіз болса, ел мұңды. Gúlsiz bolsa, jer muńdy,
Kúlkisiz bolsa, el muńdy. Жеткіншектен айырылған,
Жер таянбай тұрмайды. Jetkinshekten aıyrylǵan,
Jer taıanbaı turmaıdy. Тал бесікке түскен жер бесікке де түседі. Tal besikke túsken jer besikke de túsedi. Ат өледі - ер қалады,
Адам өледі - жер қалады. At óledi - er qalady,
Adam óledi - jer qalady. Жаман мерген теке атқан жеріне үш барады. Jaman mergen teke atqan jerine úsh barady. Жақсының жүрген жері базар,
Жаманның жүрген жері азар. Jaqsynyń júrgen jeri bazar,
Jamannyń júrgen jeri azar. Жақсы жүрген жерінде кент салады,
Жаман жүрген жерінде өрт салады. Jaqsy júrgen jerinde kent salady,
Jaman júrgen jerinde órt salady. Жақсы ашып жер,
Жаман басып жер. Jaqsy ashyp jer,
Jaman basyp jer. Жамандық көрген жеріңнен,
Еңбекте де, қаш.
Жақсылық көрген жеріңе,
Еңбекте де, жет. Jamandyq kórgen jerińnen,
Eńbekte de, qash.
Jaqsylyq kórgen jerińe,
Eńbekte de, jet. Жақсы жүрген жерін мақтап жүрер,
Жаман жүрген жерін даттап жүрер. Jaqsy júrgen jerin maqtap júrer,
Jaman júrgen jerin dattap júrer. Досың аз, дұшпаның көп болса,
жер боларсың.
Ақылың аз, ашуың көп болса,
қор боларсың. Dosyń az, dushpanyń kóp bolsa,
jer bolarsyń.
Aqylyń az, ashýyń kóp bolsa,
qor bolarsyń. Ақымақ астан жеріп, аштан өледі. Aqymaq astan jerip, ashtan óledi. Арсыздықтың
адамды жеңетін де жері бар. Arsyzdyqtyń
adamdy jeńetin de jeri bar. Көңілің қалған жерден көш жер қаш. Kóńiliń qalǵan jerden kósh jer qash. Екі көңіл арасы - жылшылық жер. Eki kóńil arasy - jylshylyq jer. Жерік таңдамайды,
Ашық алдамайды. Jerik tańdamaıdy,
Ashyq aldamaıdy. Шынға жерік - сырға берік. Shynǵa jerik - syrǵa berik. Не ер болып шық,
Не жер болып шық. Ne er bolyp shyq,
Ne jer bolyp shyq. Мал - баласы, жер - анасы. Mal - balasy, jer - anasy. Мал төлімен жарасты,
Жер гүлімен жарасты. Mal tólimen jarasty,
Jer gúlimen jarasty. Отсыз өріс малға жайсыз,
Батпақты жер жолға жайсыз. Otsyz óris malǵa jaısyz,
Batpaqty jer jolǵa jaısyz. Күн күркіресе, жер иір,
Жер иісе, мал иір. Kún kúrkirese, jer ıir,
Jer ıise, mal ıir. Құстың қонар жерін су білер,
Мал қонысын ну білер. Qustyń qonar jerin sý biler,
Mal qonysyn ný biler. Түйенің бәрі нар болса,
Жер бетінде жүк қалмас. Túıeniń bári nar bolsa,
Jer betinde júk qalmas. Жатқан жері даладай,
Екі өркеші баладай. Jatqan jeri daladaı,
Eki órkeshi baladaı. Жебір түйе жабуын жер,
Жебір жігіт ауылын жер. Jebir túıe jabýyn jer,
Jebir jigit aýylyn jer. Өгіз өлер жерінде өкіреді. Ógiz óler jerinde ókiredi. Айдағаны - бес ешкі,
ЬІсқырығы жер жарады. Aıdaǵany - bes eshki,
ЬIsqyryǵy jer jarady. Жексұрынды көрсе ел,
Жүрсе жер тітіркенеді. Jeksuryndy kórse el,
Júrse jer titirkenedi. Соры бар жігітке сортаң жер жолығар,
Айналасы ойпаң жер жолығар. Sory bar jigitke sortań jer jolyǵar,
Aınalasy oıpań jer jolyǵar. Атың шықпаса, жер өрте. Atyń shyqpasa, jer órte. Жер астынан жік шықты,
Екі құлағы тік шықты. Jer astynan jik shyqty,
Eki qulaǵy tik shyqty. Ат үріккен жерінен,
Жігіт қорыққан жерінен шеттейді. At úrikken jerinen,
Jigit qoryqqan jerinen shetteıdi. Құлан өз қағынан жерімейді. Qulan óz qaǵynan jerimeıdi. Қағынан жеріген құлан қаңғырып өлер. Qaǵynan jerigen qulan qańǵyryp óler. Құлан семірген жеріне жынын шашады. Qulan semirgen jerine jynyn shashady. Түлкі жатарында жер таңдамайды. Túlki jatarynda jer tańdamaıdy. Биік таудың басына
Қиялап ұшып қыран да шығады,
Жер бауырлап, жылжып,
Жылан да шығады. Bıik taýdyń basyna
Qııalap ushyp qyran da shyǵady,
Jer baýyrlap, jyljyp,
Jylan da shyǵady. Еңбексіз ит жер,
Бейнетсіз бит жер. Eńbeksiz ıt jer,
Beınetsiz bıt jer. Иттің жатқан жері - төсегі. Ittiń jatqan jeri - tósegi. Ит тойған жеріне. It toıǵan jerine. Құс жеткен жеріне қонады. Qus jetken jerine qonady. Дауылпаз деген құс болады,
Дауысы жер жарады. Daýylpaz degen qus bolady,
Daýysy jer jarady. Жері байдың елі бай. Jeri baıdyń eli baı. Жер _ ана, ел - бала. Jer _ ana, el - bala. Жер - ел ырысы. Jer - el yrysy. Жер - таусылмайтын қазына. Jer - taýsylmaıtyn qazyna. Жер - ырыстың кіндігі,
Еңбек - ырыстың қазығы. Jer - yrystyń kindigi,
Eńbek - yrystyń qazyǵy. Жер тағдыры - ел тағдыры. Jer taǵdyry - el taǵdyry. Жер бауыры - жазық. Jer baýyry - jazyq. Ағаш жапырағымен,
Жер топырағымен сәнді. Aǵash japyraǵymen,
Jer topyraǵymen sándi. Жер көңді жақсы көреді,
Ат жемді жақсы көреді. Jer kóńdi jaqsy kóredi,
At jemdi jaqsy kóredi. Жерін қорлаған жерленбей қалады. Jerin qorlaǵan jerlenbeı qalady. Жер тойынбай ел тойынбайды. Jer toıynbaı el toıynbaıdy. Ел құты - қария,
Жер құты - дария. El quty - qarııa,
Jer quty - darııa. Жеріне қарай астығы. Jerine qaraı astyǵy. Жер отты болса, мал сүтті. Jer otty bolsa, mal sútti. Мақтаның анасы - жер,
Атасы - су. Maqtanyń anasy - jer,
Atasy - sý. Ормансыз жер жалаңаш,
Армансыз ер жалаңаш. Ormansyz jer jalańash,
Armansyz er jalańash. Құс қонбаған көл жетім,
Ел қонбаған жер жетім. Qus qonbaǵan kól jetim,
El qonbaǵan jer jetim. Көрмеген жер таныс болмас,
Көрінген жер алыс болмас.
Әр нәрсенің болжауы бар,
Ши жуандап қамыс болмас. Kórmegen jer tanys bolmas,
Kóringen jer alys bolmas.
Ár nárseniń boljaýy bar,
Shı jýandap qamys bolmas. Ағын су өлмейді,
Асқар тау өлмейді,
Ай мен Күн өлмейді,
Қара Жер өлмейді. Aǵyn sý ólmeıdi,
Asqar taý ólmeıdi,
Aı men Kún ólmeıdi,
Qara Jer ólmeıdi. Кеудесі түкті Жер-ана,
Құт дарыт та, жарылқа. Keýdesi túkti Jer-ana,
Qut daryt ta, jarylqa. Жер қазына,
Су - алтын,
Мал - байлық. Jer qazyna,
Sý - altyn,
Mal - baılyq. Мал семіз болса, төл егіз,
Жер семіз болса, дән егіз. Mal semiz bolsa, tól egiz,
Jer semiz bolsa, dán egiz. Жерсіз ел тұл,
Елсіз жер тұл. Jersiz el tul,
Elsiz jer tul. Қара жер қарыз арқаламайды. Qara jer qaryz arqalamaıdy. Ер елімен жақсы,
Жер кенімен жақсы. Er elimen jaqsy,
Jer kenimen jaqsy. Батыр туса - ел ырысы,
Жаңбыр жауса - жер ырысы. Batyr týsa - el yrysy,
Jańbyr jaýsa - jer yrysy. Жер құнары - саз. Jer qunary - saz. Егілмеген жер жетім,
Елінен айырылған ер жетім. Egilmegen jer jetim,
Elinen aıyrylǵan er jetim. Жер екеш жер де ауырады. Jer ekesh jer de aýyrady. Жер - қазына, су - гауһар. Jer - qazyna, sý - gaýһar. Жер құлағы жетеу. Jer qulaǵy jeteý. Алтын тағың болғанша,
Алақандай жерің болсын. Altyn taǵyń bolǵansha,
Alaqandaı jeriń bolsyn. Жер зымыранса, дүние қараң. Jer zymyransa, dúnıe qarań. Күн - күйеу, жер - қалыңдық. Kún - kúıeý, jer - qalyńdyq. Жер - жеті қат,
Аспан - алты қат. Jer - jeti qat,
Aspan - alty qat. Егесіз ел азар,
Иесіз жер тозар. Egesiz el azar,
Iesiz jer tozar. Ер күйігінен жер күйігі жаман. Er kúıiginen jer kúıigi jaman. Бұлт ала, жер шала. Bult ala, jer shala. Жел жеріне, жекен суына. Jel jerine, jeken sýyna. Орман - жер сәулеті. Orman - jer sáýleti. Үркер жерге түспей жер қызбайды. Úrker jerge túspeı jer qyzbaıdy. Сулы жер құрақсыз болмас,
Таулы жер бұлақсыз болмас. Sýly jer quraqsyz bolmas,
Taýly jer bulaqsyz bolmas. Күн шыққан соң,
Қуарған суды Күн жұтады,
Күн батқан соң,
Суарған суды Жер жұтады. Kún shyqqan soń,
Qýarǵan sýdy Kún jutady,
Kún batqan soń,
Sýarǵan sýdy Jer jutady. Су бір аққан жерінен мың ағар. Sý bir aqqan jerinen myń aǵar. Жер байдікі, су сайдікі. Jer baıdiki, sý saıdiki.
Жер - қазына, қазсаң да таусылмайды. Aqyl - darııa, alsań da taýsylmaıdy.
Jer - qazyna, qazsań da taýsylmaıdy. Адам ақылымен бай,
Жер дақылымен бай. Adam aqylymen baı,
Jer daqylymen baı. Атың барда жер таны,
Асың барда ел таны. Atyń barda jer tany,
Asyń barda el tany. Жер асыңнан жемес асың көп болсын. Jer asyńnan jemes asyń kóp bolsyn. Пышағы бар сүйгенін жер,
Пышағы жоқ тигенін жер. Pyshaǵy bar súıgenin jer,
Pyshaǵy joq tıgenin jer. Бидайдың барар жері - диірмен. Bıdaıdyń barar jeri - dıirmen. Жақсы асын жер,
Жаман басын жер. Jaqsy asyn jer,
Jaman basyn jer. Жеті атасын білген ұл,
Жеті елдің қамын жер. Jeti atasyn bilgen ul,
Jeti eldiń qamyn jer. Өзін ғана білген ұл
Құлағы мен жағын жер. Ózin ǵana bilgen ul
Qulaǵy men jaǵyn jer. Әкең барда ел таны, көріп жүріп,
Атың барда жер таны, желіп жүріп. Ákeń barda el tany, kórip júrip,
Atyń barda jer tany, jelip júrip. Ананың басқан жерінде пейіш бар. Ananyń basqan jerinde peıish bar. Өзі қара болса да,
Бақ, дәулеті сай болса,
Жер жарады қаңқылы. Ózi qara bolsa da,
Baq, dáýleti saı bolsa,
Jer jarady qańqyly. Ер көрмеймін деген жерін үш көреді,
Ат баспаймын деген жерін үш басады. Er kórmeımin degen jerin úsh kóredi,
At baspaımyn degen jerin úsh basady. Қорқақ қонған жерінен де қорқады,
Батыр жауын жеңгенше жортады. Qorqaq qonǵan jerinen de qorqady,
Batyr jaýyn jeńgenshe jortady. Ат сүрінбей жер танымас,
Ер сүрінбей ел танымас. At súrinbeı jer tanymas,
Er súrinbeı el tanymas. Өзінің елін таныған ер,
Әрбір істің қамын жер.
Өзінің елін танымаған ер,
Намысын сатып, арын жер. Óziniń elin tanyǵan er,
Árbir istiń qamyn jer.
Óziniń elin tanymaǵan er,
Namysyn satyp, aryn jer. Жер нені көтермейді,
Ер не көрмейді. Jer neni kótermeıdi,
Er ne kórmeıdi. Жеті атасы би болған
Жеті жұрттың қамын жер.
Би болмаған би болса,
Құлақ-миын шағып жер. Jeti atasy bı bolǵan
Jeti jurttyń qamyn jer.
Bı bolmaǵan bı bolsa,
Qulaq-mıyn shaǵyp jer. Жер - ырыстың кіндігі,
Білім - ырыстың тізгіні. Jer - yrystyń kindigi,
Bilim - yrystyń tizgini. Жарылғанды жау алар,
Бөлінгенді бөрі жер. Jarylǵandy jaý alar,
Bólingendi bóri jer. Ел сүйгендей досың болсын,
Жер сүйгендей қосың болсың. El súıgendeı dosyń bolsyn,
Jer súıgendeı qosyń bolsyń. Жер берігінде қосың болсын,
Ел берігінде досың болсын. Jer beriginde qosyń bolsyn,
El beriginde dosyń bolsyn. Жауынменен жер көгереді,
Батаменен ел көгереді. Jaýynmenen jer kógeredi,
Batamenen el kógeredi. Ел ұлсыз болмас,
Жер гүлсіз болмас. El ulsyz bolmas,
Jer gúlsiz bolmas. Ел жаусыз болмас,
Жер таусыз болмас. El jaýsyz bolmas,
Jer taýsyz bolmas. Ел қадірін көрген біледі,
Жер қадірін жүрген біледі. El qadirin kórgen biledi,
Jer qadirin júrgen biledi. Жер шежіресі - ел шежіресі. Jer shejiresi - el shejiresi. Иті семіз, малы арық - жер азғаны,
Ынтымағы болмаса - ел азғаны. Iti semiz, maly aryq - jer azǵany,
Yntymaǵy bolmasa - el azǵany. Су жүрген жер - береке,
Ел жүрген жер - мереке. Sý júrgen jer - bereke,
El júrgen jer - mereke. Ер елінде, гүл жерінде. Er elinde, gúl jerinde. Ел жағалай қонбаса,
Айдын шалқар көл жетім,
Қаптай көшкен елі жоқ,
Құлазыған жер жетім. El jaǵalaı qonbasa,
Aıdyn shalqar kól jetim,
Qaptaı kóshken eli joq,
Qulazyǵan jer jetim. Ұлтарақтай болса да,
Ата қоныс жер қымбат.
Ат төбеліндей болса да,
Туып өскен ел қымбат. Ultaraqtaı bolsa da,
Ata qonys jer qymbat.
At tóbelindeı bolsa da,
Týyp ósken el qymbat. Пана болар елің болсын,
Табан тірер жерің болсын. Pana bolar eliń bolsyn,
Taban tirer jeriń bolsyn. Оты жоқ жер жетім,
Басшысы жоқ ел жетім,
Елінен ауған ер жетім,
Тыңдаусыз сөз жетім,
Жоқтаусыз қыз жетім. Oty joq jer jetim,
Basshysy joq el jetim,
Elinen aýǵan er jetim,
Tyńdaýsyz sóz jetim,
Joqtaýsyz qyz jetim. Жетімнің тапқанын ит жер. Jetimniń tapqanyn ıt jer. Жаңбыр жаумаса , жер жетім ,
Ата қонысынан ауса , ел жетім ,
Жарынан айырылса , ер жетім. Jańbyr jaýmasa , jer jetim ,
Ata qonysynan aýsa , el jetim ,
Jarynan aıyrylsa , er jetim. Қазақтың «өш» жер дегені көш жер. Qazaqtyń «ósh» jer degeni kósh jer. Жаяуға таяу жер де алыс. Jaıaýǵa taıaý jer de alys. Қара арғымақ арыса,
Қарға адым жер мұң болар. Qara arǵymaq arysa,
Qarǵa adym jer muń bolar. Түйенің табаны түскен жер. Túıeniń tabany túsken jer. Көп жүрген жер көңілді . Kóp júrgen jer kóńildi . Көк толқыса, жер құлайды,
Көп толқыса, хан құлайды. Kók tolqysa, jer qulaıdy,
Kóp tolqysa, han qulaıdy. Жер сатып алмай тұрып суын сұра,
Үй сатып алмай тұрып көршісін сұра. Jer satyp almaı turyp sýyn sura,
Úı satyp almaı turyp kórshisin sura. Келер жері кең болсын. Keler jeri keń bolsyn. Өнерлі жігіт өрде озар,
Өнерсіз жігіт жер соғар. Ónerli jigit órde ozar,
Ónersiz jigit jer soǵar. Еңбек етем десең ерінбе,
Өнер үйренемін десең жерінбе. Eńbek etem deseń erinbe,
Óner úırenemin deseń jerinbe. Жер төбесіз, ел төресіз болмайды. Jer tóbesiz, el tóresiz bolmaıdy. Жер бастырығы - тау,
Ел бастырығы - бек. Jer bastyryǵy - taý,
El bastyryǵy - bek. Жер шайқалса, төбеге қатер,
Ел шайқалса, төреге қатер. Jer shaıqalsa, tóbege qater,
El shaıqalsa, tórege qater. Төресіз ел болмас,
Төбесіз жер болмас. Tóresiz el bolmas,
Tóbesiz jer bolmas. Халық қартаймайды,
Қара жер қартаймайды. Halyq qartaımaıdy,
Qara jer qartaımaıdy. Жер таусыз, ел хансыз болмас. Jer taýsyz, el hansyz bolmas. Туған жер-алтын бесік. Týǵan jer-altyn besik. Туған жердей жер болмас,
Туған елдей ел болмас. Týǵan jerdeı jer bolmas,
Týǵan eldeı el bolmas. Туған жерде пайда бар,
Өз жеріңдей қайда бар? Týǵan jerde paıda bar,
Óz jerińdeı qaıda bar? Жақсы жігіт жер шолып, ақыр түбі айналар. Jaqsy jigit jer sholyp, aqyr túbi aınalar. Ит - тойған жеріне,
Ер жігіт - туған жеріне. It - toıǵan jerine,
Er jigit - týǵan jerine. Жерінен ауғанға жеті жыл қоныс жоқ. Jerinen aýǵanǵa jeti jyl qonys joq. Жеріңнен аусаң, жақсы атыңды қалдыр. Jerińnen aýsań, jaqsy atyńdy qaldyr. Кімнің жерін жерленсең,
Соның жырын жырларсың. Kimniń jerin jerlenseń,
Sonyń jyryn jyrlarsyń. Әркімнің өз жері - жұмақ. Árkimniń óz jeri - jumaq. Әркімнің жүрген жері - Мысыр шаһары. Árkimniń júrgen jeri - Mysyr shaһary. Елің - панаң,
Жерің - анаң. Eliń - panań,
Jeriń - anań. Барар жерің - Балқан тау,
Ол да біздің барған тау. Barar jeriń - Balqan taý,
Ol da bizdiń barǵan taý. Жер екеш жердің де құлағы бар. Jer ekesh jerdiń de qulaǵy bar. Ағаш та ұстаған жерінен сынбайды. Aǵash ta ustaǵan jerinen synbaıdy. Жығылғанды жер көтереді. Jyǵylǵandy jer kóteredi. Диқан жерін мақтайды,
Балықшы көлін мақтайды,
Кәсіпкер кенін мақтайды. Dıqan jerin maqtaıdy,
Balyqshy kólin maqtaıdy,
Kásipker kenin maqtaıdy. Егінші мәрт,
Жер жомарт. Eginshi márt,
Jer jomart. Диқан болсаң, жеріңнің басында бол,
Сыпайы болсаң, бегіңнің қасында бол. Dıqan bolsań, jerińniń basynda bol,
Sypaıy bolsań, begińniń qasynda bol. Диқан жерін анасындай сүйеді,
Жер диқанды баласындай сүйеді. Dıqan jerin anasyndaı súıedi,
Jer dıqandy balasyndaı súıedi. Мал - баққандікі,
Жер - жыртқандікі. Mal - baqqandiki,
Jer - jyrtqandiki. Қонақ қонған жеріне ауыр,
Тас түскен жеріне ауыр. Qonaq qonǵan jerine aýyr,
Tas túsken jerine aýyr. Құс жеткен жеріне қонар,
Қонақ қалаған үйіне қонар. Qus jetken jerine qonar,
Qonaq qalaǵan úıine qonar. Жер дауы мен жесір дауы бітпейді. Jer daýy men jesir daýy bitpeıdi. Жер астында жатқанды
Қазбай қарап, тіл табар. Jer astynda jatqandy
Qazbaı qarap, til tabar. Туған жер - тұғырың,
Туған тіл - Қыдырың. Týǵan jer - tuǵyryń,
Týǵan til - Qydyryń. Қызыңды жеріне бер,
Жер ыңғайы келмесе, еріне бер. Qyzyńdy jerine ber,
Jer yńǵaıy kelmese, erine ber. Қой жүрген жер - береке,
Қыз жүрген жер - мереке. Qoı júrgen jer - bereke,
Qyz júrgen jer - mereke. Кәрі қыз ер таңдамайды,
Өлген кісі жер таңдамайды. Kári qyz er tańdamaıdy,
Ólgen kisi jer tańdamaıdy. Кәрі қыз бала тапса,
Қоярға жер таппайды. Kári qyz bala tapsa,
Qoıarǵa jer tappaıdy. Алпыс - дер шағы,
Жетпіс - мер шағы,
Сексен - жер шағы
Тоқсан - шер шағы,
Жүз - көр шағы. Alpys - der shaǵy,
Jetpis - mer shaǵy,
Seksen - jer shaǵy
Toqsan - sher shaǵy,
Júz - kór shaǵy. Жас екен деп жастықты сөкпе,
Бәріңнің шыққан тегің сол.
Қарт екен деп қарттықты сөкпе,
Бәріңнің барар жерің сол. Jas eken dep jastyqty sókpe,
Bárińniń shyqqan tegiń sol.
Qart eken dep qarttyqty sókpe,
Bárińniń barar jeriń sol. Күн жаумаса жер жетім,
Кемпірі өлген шал жетім. Kún jaýmasa jer jetim,
Kempiri ólgen shal jetim. Жастың жүрген жері - мереке,
Қарттың жүрген жері - береке. Jastyń júrgen jeri - mereke,
Qarttyń júrgen jeri - bereke. «Болдым» дегеннің,
Қара жер түбіріне жетеді.
«Жетістім» дегеннің,
Кедейлік сіңіріне жетеді. «Boldym» degenniń,
Qara jer túbirine jetedi.
«Jetistim» degenniń,
Kedeılik sińirine jetedi. Жарлы кісі бай болса,
Көтін қоюға жер таппайды.
Бай кісі жарлы болса,
Бетін қоюға жер таппайды. Jarly kisi baı bolsa,
Kótin qoıýǵa jer tappaıdy.
Baı kisi jarly bolsa,
Betin qoıýǵa jer tappaıdy. Аш көп жер, ашулы көп сөйлер. Ash kóp jer, ashýly kóp sóıler. Ине шаншар жері жоқ. Ine shanshar jeri joq. Байыдым деме,
Кедейлік басыңа жетер.
Жетістім деме,
Қара жер түбіңе жетер. Baıydym deme,
Kedeılik basyńa jeter.
Jetistim deme,
Qara jer túbińe jeter. Азығымен жер мүсінді,
Еңбегімен ер мүсінді. Azyǵymen jer músindi,
Eńbegimen er músindi. Жаңбыр жауса - жер тоқ,
Егін ексе - ел тоқ,
Бұлақ ақса - көл тоқ,
Еқбек етсе - ер тоқ. Jańbyr jaýsa - jer toq,
Egin ekse - el toq,
Bulaq aqsa - kól toq,
Eqbek etse - er toq. Жеріне қарай егін ек,
Жолына қарай жегін жек. Jerine qaraı egin ek,
Jolyna qaraı jegin jek. Атасы жер жырта білмегеннің,
Баласы тұқым себе білмейді. Atasy jer jyrta bilmegenniń,
Balasy tuqym sebe bilmeıdi. Жер жастанып, су сүйеніп жүрген. Jer jastanyp, sý súıenip júrgen. Жер жыртқанда ізің болмаса,
Қырманда жүзің болмайды. Jer jyrtqanda iziń bolmasa,
Qyrmanda júziń bolmaıdy. Жүйесін тауып жұмыс қыл,
Жерін тауып тыныс қыл. Júıesin taýyp jumys qyl,
Jerin taýyp tynys qyl. Жаңбырмен жер көгерер,
Еңбегімен ер көгерер. Jańbyrmen jer kógerer,
Eńbegimen er kógerer. Жер - байлықтың көзі,
Еңбеккер иесінің өзі. Jer - baılyqtyń kózi,
Eńbekker ıesiniń ózi. Байлықтың атасы - еңбек, анасы - жер. Baılyqtyń atasy - eńbek, anasy - jer. Мал баққанға бітеді,
Отын жаққанға бітеді.
Егін еккенге бітеді,
Жерін тауып сепкенге бітеді. Mal baqqanǵa bitedi,
Otyn jaqqanǵa bitedi.
Egin ekkenge bitedi,
Jerin taýyp sepkenge bitedi. Жер астында алтын бар,
Қаза берсең, табасың.
Бау бар жерде жеміс бар,
Кеулей берсең, табасың. Jer astynda altyn bar,
Qaza berseń, tabasyń.
Baý bar jerde jemis bar,
Keýleı berseń, tabasyń. Екпесең, жер қысырайды,
Күтпесең, көл қысырайды. Ekpeseń, jer qysyraıdy,
Kútpeseń, kól qysyraıdy. Сөз - жүректің шері,
Оның да бар ғой айтылар жері. Sóz - júrektiń sheri,
Onyń da bar ǵoı aıtylar jeri. Еркек көп жер отынға жарымайды,
Әйел көп жер суға жарымайды. Erkek kóp jer otynǵa jarymaıdy,
Áıel kóp jer sýǵa jarymaıdy. Келін жаман емес,
Келген жері жаман. Kelin jaman emes,
Kelgen jeri jaman. Қай жерің ауырса, жаның со жерде. Qaı jeriń aýyrsa, janyń so jerde. Таздың барар жері - бөрікші. Tazdyń barar jeri - bórikshi. Гүлсіз болса, жер мұңды,
Күлкісіз болса, ел мұңды. Gúlsiz bolsa, jer muńdy,
Kúlkisiz bolsa, el muńdy. Жеткіншектен айырылған,
Жер таянбай тұрмайды. Jetkinshekten aıyrylǵan,
Jer taıanbaı turmaıdy. Тал бесікке түскен жер бесікке де түседі. Tal besikke túsken jer besikke de túsedi. Ат өледі - ер қалады,
Адам өледі - жер қалады. At óledi - er qalady,
Adam óledi - jer qalady. Жаман мерген теке атқан жеріне үш барады. Jaman mergen teke atqan jerine úsh barady. Жақсының жүрген жері базар,
Жаманның жүрген жері азар. Jaqsynyń júrgen jeri bazar,
Jamannyń júrgen jeri azar. Жақсы жүрген жерінде кент салады,
Жаман жүрген жерінде өрт салады. Jaqsy júrgen jerinde kent salady,
Jaman júrgen jerinde órt salady. Жақсы ашып жер,
Жаман басып жер. Jaqsy ashyp jer,
Jaman basyp jer. Жамандық көрген жеріңнен,
Еңбекте де, қаш.
Жақсылық көрген жеріңе,
Еңбекте де, жет. Jamandyq kórgen jerińnen,
Eńbekte de, qash.
Jaqsylyq kórgen jerińe,
Eńbekte de, jet. Жақсы жүрген жерін мақтап жүрер,
Жаман жүрген жерін даттап жүрер. Jaqsy júrgen jerin maqtap júrer,
Jaman júrgen jerin dattap júrer. Досың аз, дұшпаның көп болса,
жер боларсың.
Ақылың аз, ашуың көп болса,
қор боларсың. Dosyń az, dushpanyń kóp bolsa,
jer bolarsyń.
Aqylyń az, ashýyń kóp bolsa,
qor bolarsyń. Ақымақ астан жеріп, аштан өледі. Aqymaq astan jerip, ashtan óledi. Арсыздықтың
адамды жеңетін де жері бар. Arsyzdyqtyń
adamdy jeńetin de jeri bar. Көңілің қалған жерден көш жер қаш. Kóńiliń qalǵan jerden kósh jer qash. Екі көңіл арасы - жылшылық жер. Eki kóńil arasy - jylshylyq jer. Жерік таңдамайды,
Ашық алдамайды. Jerik tańdamaıdy,
Ashyq aldamaıdy. Шынға жерік - сырға берік. Shynǵa jerik - syrǵa berik. Не ер болып шық,
Не жер болып шық. Ne er bolyp shyq,
Ne jer bolyp shyq. Мал - баласы, жер - анасы. Mal - balasy, jer - anasy. Мал төлімен жарасты,
Жер гүлімен жарасты. Mal tólimen jarasty,
Jer gúlimen jarasty. Отсыз өріс малға жайсыз,
Батпақты жер жолға жайсыз. Otsyz óris malǵa jaısyz,
Batpaqty jer jolǵa jaısyz. Күн күркіресе, жер иір,
Жер иісе, мал иір. Kún kúrkirese, jer ıir,
Jer ıise, mal ıir. Құстың қонар жерін су білер,
Мал қонысын ну білер. Qustyń qonar jerin sý biler,
Mal qonysyn ný biler. Түйенің бәрі нар болса,
Жер бетінде жүк қалмас. Túıeniń bári nar bolsa,
Jer betinde júk qalmas. Жатқан жері даладай,
Екі өркеші баладай. Jatqan jeri daladaı,
Eki órkeshi baladaı. Жебір түйе жабуын жер,
Жебір жігіт ауылын жер. Jebir túıe jabýyn jer,
Jebir jigit aýylyn jer. Өгіз өлер жерінде өкіреді. Ógiz óler jerinde ókiredi. Айдағаны - бес ешкі,
ЬІсқырығы жер жарады. Aıdaǵany - bes eshki,
ЬIsqyryǵy jer jarady. Жексұрынды көрсе ел,
Жүрсе жер тітіркенеді. Jeksuryndy kórse el,
Júrse jer titirkenedi. Соры бар жігітке сортаң жер жолығар,
Айналасы ойпаң жер жолығар. Sory bar jigitke sortań jer jolyǵar,
Aınalasy oıpań jer jolyǵar. Атың шықпаса, жер өрте. Atyń shyqpasa, jer órte. Жер астынан жік шықты,
Екі құлағы тік шықты. Jer astynan jik shyqty,
Eki qulaǵy tik shyqty. Ат үріккен жерінен,
Жігіт қорыққан жерінен шеттейді. At úrikken jerinen,
Jigit qoryqqan jerinen shetteıdi. Құлан өз қағынан жерімейді. Qulan óz qaǵynan jerimeıdi. Қағынан жеріген құлан қаңғырып өлер. Qaǵynan jerigen qulan qańǵyryp óler. Құлан семірген жеріне жынын шашады. Qulan semirgen jerine jynyn shashady. Түлкі жатарында жер таңдамайды. Túlki jatarynda jer tańdamaıdy. Биік таудың басына
Қиялап ұшып қыран да шығады,
Жер бауырлап, жылжып,
Жылан да шығады. Bıik taýdyń basyna
Qııalap ushyp qyran da shyǵady,
Jer baýyrlap, jyljyp,
Jylan da shyǵady. Еңбексіз ит жер,
Бейнетсіз бит жер. Eńbeksiz ıt jer,
Beınetsiz bıt jer. Иттің жатқан жері - төсегі. Ittiń jatqan jeri - tósegi. Ит тойған жеріне. It toıǵan jerine. Құс жеткен жеріне қонады. Qus jetken jerine qonady. Дауылпаз деген құс болады,
Дауысы жер жарады. Daýylpaz degen qus bolady,
Daýysy jer jarady. Жері байдың елі бай. Jeri baıdyń eli baı. Жер _ ана, ел - бала. Jer _ ana, el - bala. Жер - ел ырысы. Jer - el yrysy. Жер - таусылмайтын қазына. Jer - taýsylmaıtyn qazyna. Жер - ырыстың кіндігі,
Еңбек - ырыстың қазығы. Jer - yrystyń kindigi,
Eńbek - yrystyń qazyǵy. Жер тағдыры - ел тағдыры. Jer taǵdyry - el taǵdyry. Жер бауыры - жазық. Jer baýyry - jazyq. Ағаш жапырағымен,
Жер топырағымен сәнді. Aǵash japyraǵymen,
Jer topyraǵymen sándi. Жер көңді жақсы көреді,
Ат жемді жақсы көреді. Jer kóńdi jaqsy kóredi,
At jemdi jaqsy kóredi. Жерін қорлаған жерленбей қалады. Jerin qorlaǵan jerlenbeı qalady. Жер тойынбай ел тойынбайды. Jer toıynbaı el toıynbaıdy. Ел құты - қария,
Жер құты - дария. El quty - qarııa,
Jer quty - darııa. Жеріне қарай астығы. Jerine qaraı astyǵy. Жер отты болса, мал сүтті. Jer otty bolsa, mal sútti. Мақтаның анасы - жер,
Атасы - су. Maqtanyń anasy - jer,
Atasy - sý. Ормансыз жер жалаңаш,
Армансыз ер жалаңаш. Ormansyz jer jalańash,
Armansyz er jalańash. Құс қонбаған көл жетім,
Ел қонбаған жер жетім. Qus qonbaǵan kól jetim,
El qonbaǵan jer jetim. Көрмеген жер таныс болмас,
Көрінген жер алыс болмас.
Әр нәрсенің болжауы бар,
Ши жуандап қамыс болмас. Kórmegen jer tanys bolmas,
Kóringen jer alys bolmas.
Ár nárseniń boljaýy bar,
Shı jýandap qamys bolmas. Ағын су өлмейді,
Асқар тау өлмейді,
Ай мен Күн өлмейді,
Қара Жер өлмейді. Aǵyn sý ólmeıdi,
Asqar taý ólmeıdi,
Aı men Kún ólmeıdi,
Qara Jer ólmeıdi. Кеудесі түкті Жер-ана,
Құт дарыт та, жарылқа. Keýdesi túkti Jer-ana,
Qut daryt ta, jarylqa. Жер қазына,
Су - алтын,
Мал - байлық. Jer qazyna,
Sý - altyn,
Mal - baılyq. Мал семіз болса, төл егіз,
Жер семіз болса, дән егіз. Mal semiz bolsa, tól egiz,
Jer semiz bolsa, dán egiz. Жерсіз ел тұл,
Елсіз жер тұл. Jersiz el tul,
Elsiz jer tul. Қара жер қарыз арқаламайды. Qara jer qaryz arqalamaıdy. Ер елімен жақсы,
Жер кенімен жақсы. Er elimen jaqsy,
Jer kenimen jaqsy. Батыр туса - ел ырысы,
Жаңбыр жауса - жер ырысы. Batyr týsa - el yrysy,
Jańbyr jaýsa - jer yrysy. Жер құнары - саз. Jer qunary - saz. Егілмеген жер жетім,
Елінен айырылған ер жетім. Egilmegen jer jetim,
Elinen aıyrylǵan er jetim. Жер екеш жер де ауырады. Jer ekesh jer de aýyrady. Жер - қазына, су - гауһар. Jer - qazyna, sý - gaýһar. Жер құлағы жетеу. Jer qulaǵy jeteý. Алтын тағың болғанша,
Алақандай жерің болсын. Altyn taǵyń bolǵansha,
Alaqandaı jeriń bolsyn. Жер зымыранса, дүние қараң. Jer zymyransa, dúnıe qarań. Күн - күйеу, жер - қалыңдық. Kún - kúıeý, jer - qalyńdyq. Жер - жеті қат,
Аспан - алты қат. Jer - jeti qat,
Aspan - alty qat. Егесіз ел азар,
Иесіз жер тозар. Egesiz el azar,
Iesiz jer tozar. Ер күйігінен жер күйігі жаман. Er kúıiginen jer kúıigi jaman. Бұлт ала, жер шала. Bult ala, jer shala. Жел жеріне, жекен суына. Jel jerine, jeken sýyna. Орман - жер сәулеті. Orman - jer sáýleti. Үркер жерге түспей жер қызбайды. Úrker jerge túspeı jer qyzbaıdy. Сулы жер құрақсыз болмас,
Таулы жер бұлақсыз болмас. Sýly jer quraqsyz bolmas,
Taýly jer bulaqsyz bolmas. Күн шыққан соң,
Қуарған суды Күн жұтады,
Күн батқан соң,
Суарған суды Жер жұтады. Kún shyqqan soń,
Qýarǵan sýdy Kún jutady,
Kún batqan soń,
Sýarǵan sýdy Jer jutady. Су бір аққан жерінен мың ағар. Sý bir aqqan jerinen myń aǵar. Жер байдікі, су сайдікі. Jer baıdiki, sý saıdiki.
