Отбасы туралы 274
Әйел өз қылығын білмей, еркегіне өкпелейді.
Áıel óz qylyǵyn bilmeı, erkegine ókpeleıdi.
Әйелдің пірі - Бибі Фатима
Áıeldiń piri - Bıbi Fatıma
Әйел - қырық шырақты.
Áıel - qyryq shyraqty.
Әйел - үйдің қазығы.
Áıel - úıdiń qazyǵy.
Әйел - үйдің көркі,
Еркек - түздің көркі. Áıel - úıdiń kórki,
Erkek - túzdiń kórki. Асыл әйел - әрі еркек, әрі қатын. Asyl áıel - ári erkek, ári qatyn. Еркек - бас, әйел - мойын. Erkek - bas, áıel - moıyn. Әйелді гүлмен жасқауға да болмайды. Áıeldi gúlmen jasqaýǵa da bolmaıdy. Еркек түз сақтайды,
Әйел үй сақтайды. Erkek túz saqtaıdy,
Áıel úı saqtaıdy. Жақсы әйел - теңі жоқ жолдас,
Түбі жоқ сырлас. Jaqsy áıel - teńi joq joldas,
Túbi joq syrlas. Инабатты болса - әйел,
Өнегелі болса бала көрікті. Inabatty bolsa - áıel,
Ónegeli bolsa bala kórikti. Жақсы әйел - ырыс,
Жаман әйел - ұрыс. Jaqsy áıel - yrys,
Jaman áıel - urys. Үйді қырық еркек толтыра алмайды,
Бір әйел толтырады. Úıdi qyryq erkek toltyra almaıdy,
Bir áıel toltyrady. Ердің асылы күшінен білінеді,
Әйелдін, асылы ісінен білінеді. Erdiń asyly kúshinen bilinedi,
Áıeldin, asyly isinen bilinedi. Жақсы қатын жаман еркекті адам етеді. Jaqsy qatyn jaman erkekti adam etedi. Қызға бергісіз қатын бар. Qyzǵa bergisiz qatyn bar. Әйелді бастан, баланы жастан. Áıeldi bastan, balany jastan. Еркекке жүрек керек,
Әйелге тірек керек. Erkekke júrek kerek,
Áıelge tirek kerek. Ақылды әйел күйеуінің ойнап айтқанын
Ойлап талдайды. Aqyldy áıel kúıeýiniń oınap aıtqanyn
Oılap taldaıdy. Ерге жаққан қатын елге де жағады. Erge jaqqan qatyn elge de jaǵady. Қапияда қатын ақыл табады. Qapııada qatyn aqyl tabady. Көріп білген көріктіден
Көрмей білген текті артық. Kórip bilgen kóriktiden
Kórmeı bilgen tekti artyq. Жақсы қатын жарының жақсылығын асырар, Жамандығын жасырар. Jaqsy qatyn jarynyń jaqsylyǵyn asyrar, Jamandyǵyn jasyrar. Сиырдың сүті болсын,
Әйелдің асы болсын. Sıyrdyń súti bolsyn,
Áıeldiń asy bolsyn. Қатын ерге қарайды,
Ер жерге қарайды. Qatyn erge qaraıdy,
Er jerge qaraıdy. Бақпасаң, мал кетеді,
Күтпесең, қатын кетеді. Baqpasań, mal ketedi,
Kútpeseń, qatyn ketedi. Әйелінен ұялған баласыз өтеді. Áıelinen uıalǵan balasyz ótedi. Түлен түртпесе,
Түнде келін төсектен тұрмайды. Túlen túrtpese,
Túnde kelin tósekten turmaıdy. Ұлсыз қатын шүмекке тоймас. Ulsyz qatyn shúmekke toımas. Қатын көп болса
Шөмішті ит жалайды. Qatyn kóp bolsa
Shómishti ıt jalaıdy. Қатын мұндай көп болмас,
Қарта мұндай боқ болмас. Qatyn mundaı kóp bolmas,
Qarta mundaı boq bolmas. Қылымсыған қатын қызыл көйлек киеді. Qylymsyǵan qatyn qyzyl kóılek kıedi. Әйелдің ақылын жесірінде байқа,
Баланың ақылын жетімінде байқа. Áıeldiń aqylyn jesirinde baıqa,
Balanyń aqylyn jetiminde baıqa. Қатты қаңтар болмай,
Су-теңіз тоңбайды,
Қатын шайпау болмай,
Ер жалғыз үй қонбайды. Qatty qańtar bolmaı,
Sý-teńiz tońbaıdy,
Qatyn shaıpaý bolmaı,
Er jalǵyz úı qonbaıdy. Көшпей, қонбай қараша қатынын жоғалтты. Kóshpeı, qonbaı qarasha qatynyn joǵaltty. Күйеуіне өкпелеген қатын
Қайнағасына сәлем бермейді. Kúıeýine ókpelegen qatyn
Qaınaǵasyna sálem bermeıdi. Жақсы қатын жүн қарыз алады
Жаман қатын су қарыз алады. Jaqsy qatyn jún qaryz alady
Jaman qatyn sý qaryz alady. Салақ қатынның үйінен
Сабақты ине табылмас. Salaq qatynnyń úıinen
Sabaqty ıne tabylmas. Алты қатын асқа барса,
Әрқайсысы өз мұңын айтар. Alty qatyn asqa barsa,
Árqaısysy óz muńyn aıtar. Отқа барған қатынның
Отыз ауыз сөзі бар. Otqa barǵan qatynnyń
Otyz aýyz sózi bar. Айлас қатын мұңдас. Aılas qatyn muńdas. Жаман қатын қыз табар. Jaman qatyn qyz tabar. Қашқан жауға қатын ер. Qashqan jaýǵa qatyn er. Екі қатынның баласы екі рулы ел. Eki qatynnyń balasy eki rýly el. Бір қатынның қырсығы
Қырың есекке жүк болған. Bir qatynnyń qyrsyǵy
Qyryń esekke júk bolǵan. Жаман қатын төсегінен белгілі,
Жаман жігіт есебінен белгілі. Jaman qatyn tóseginen belgili,
Jaman jigit esebinen belgili. Тоғыз қатынның толғағы бір келеді. Toǵyz qatynnyń tolǵaǵy bir keledi. Ерлеріне қатын қас,
аңыр түбін ойламас. Erlerine qatyn qas,
ańyr túbin oılamas. Ері жоқ әйел - ескегі жоқ қайық,
Әйелі жоқ еркек - ауыздығы жоқ ат. Eri joq áıel - eskegi joq qaıyq,
Áıeli joq erkek - aýyzdyǵy joq at. Бақа жарығы сумен,
Қатын жарығы ерімен. Baqa jaryǵy sýmen,
Qatyn jaryǵy erimen. Байтал жүйрік, пайда жоқ,
Қатын шешен, парқы жоқ. Baıtal júırik, paıda joq,
Qatyn sheshen, parqy joq. Кемпірі бардың кәпірі бар. Kempiri bardyń kápiri bar. Жаман ерден жайдағым жақсы,
Жаман қатыннан бойдағым жақсы. Jaman erden jaıdaǵym jaqsy,
Jaman qatynnan boıdaǵym jaqsy. Олақ қатын ұл туса,
Не шүмегі жоқ, не түбегі жоқ. Olaq qatyn ul týsa,
Ne shúmegi joq, ne túbegi joq. Жақсы әйел - үй дәулеті,
Жақсы шапан - той сәулеті. Jaqsy áıel - úı dáýleti,
Jaqsy shapan - toı sáýleti. Жақсы әйел - жарты иманың. Jaqsy áıel - jarty ımanyń. Жақсы әйел - зейнет,
Жаман әйел - бейнет. Jaqsy áıel - zeınet,
Jaman áıel - beınet. Ерін баққан әйел елін де бағады. Erin baqqan áıel elin de baǵady. Болдыратын да, толтыратын да қатын. Boldyratyn da, toltyratyn da qatyn. Батырды екі долы қатынның бірі туады,
Би мен көсемді әйелдің ілуде біреуі туады. Batyrdy eki doly qatynnyń biri týady,
Bı men kósemdi áıeldiń ilýde bireýi týady. Ұятсыз әйел тұзсыз ас секілді. Uıatsyz áıel tuzsyz as sekildi. Елек сұрап барып ерге шығады. Elek surap baryp erge shyǵady. Жақсы - бір қатыннан туады,
Жаман - әр қатыннан туады. Jaqsy - bir qatynnan týady,
Jaman - ár qatynnan týady. Әйелдің абыройы - дақ түспеген ары. Áıeldiń abyroıy - daq túspegen ary. Ері өліп ерге тисе - елдің жорасы,
Ері тұрып ерге тисе - беттің қарасы. Eri ólip erge tıse - eldiń jorasy,
Eri turyp erge tıse - bettiń qarasy. Бірінші әйел - шекер,
Екінші әйел - бекер. Birinshi áıel - sheker,
Ekinshi áıel - beker. Мал бәйбішенікі, бай тоқалдікі. Mal báıbisheniki, baı toqaldiki. Күндестің күлі де күндес . Kúndestiń kúli de kúndes . Күндестің көрген күні құрысын. Kúndestiń kórgen kúni qurysyn. Еркекқұмар әйел ерге жарымас. Erkekqumar áıel erge jarymas. Абысын ағарып алдымда жүрмесін,
Қарайып артымда қалмасын. Abysyn aǵaryp aldymda júrmesin,
Qaraıyp artymda qalmasyn. Әйелдің қары,
Еркектің қоры күлегеш. Áıeldiń qary,
Erkektiń qory kúlegesh. Жаман қатын өлсе, төсек жаңғырады,
Жақсы қатын өлсе, бас қаңғырады. Jaman qatyn ólse, tósek jańǵyrady,
Jaqsy qatyn ólse, bas qańǵyrady. Еркек көп болса, отын жоқ,
Әйел көп болса, су жоқ. Erkek kóp bolsa, otyn joq,
Áıel kóp bolsa, sý joq. Еркек көп жер отынға жарымайды,
Әйел көп жер суға жарымайды. Erkek kóp jer otynǵa jarymaıdy,
Áıel kóp jer sýǵa jarymaıdy. Балдыз балдан тәтті. Baldyz baldan tátti. Балдыз - жарты қатын,
Қайынбике - бүтін қатын. Baldyz - jarty qatyn,
Qaıynbıke - bútin qatyn. Әйелі азған елдің ертеңі жоқ. Áıeli azǵan eldiń erteńi joq. Заман бұзыларда әуелі әйел бұзылады. Zaman buzylarda áýeli áıel buzylady. Әйел ашуланса, екі көзіне әлі келеді. Áıel ashýlansa, eki kózine áli keledi. Екі әйелдің басы қосылса,
Үшінші әйелдің соры. Eki áıeldiń basy qosylsa,
Úshinshi áıeldiń sory. Жақсы қатын белгісі - былғары қылар теріні. Jaqsy qatyn belgisi - bylǵary qylar terini. Әйел ақылсыз ,бақа көріксіз . Áıel aqylsyz ,baqa kóriksiz . Әйелдің күші жоқ, айласы көп. Áıeldiń kúshi joq, aılasy kóp. Олақ қатын оймақшыл,
Салақ қатын сауықшыл. Olaq qatyn oımaqshyl,
Salaq qatyn saýyqshyl. Долы қатын - жылауық,
Сұғанаң қатын - сұрауық. Doly qatyn - jylaýyq,
Suǵanań qatyn - suraýyq. Іші тар қатын ұл тумас. Ishi tar qatyn ul týmas. Қой толғағыңды берме,
Оң толғағыңды бер. Qoı tolǵaǵyńdy berme,
Oń tolǵaǵyńdy ber. Біз де қатын болармыз,
Қапқа тары салармыз. Biz de qatyn bolarmyz,
Qapqa tary salarmyz. Біздің алақанымызға да қарға тышар. Bizdiń alaqanymyzǵa da qarǵa tyshar. Алтын басты әйелден
Бақыр басты еркек артық. Altyn basty áıelden
Baqyr basty erkek artyq. Әйелдің шашы ұзын, ақылы қысқа. Áıeldiń shashy uzyn, aqyly qysqa. Қатын бастаған көш оңбас. Qatyn bastaǵan kósh ońbas. Көш басшысы - бәйбіше. Kósh basshysy - báıbishe. Бәйбіше - Құдай бұйрығы,
Тоқал - иттің құйрығы. Báıbishe - Qudaı buıryǵy,
Toqal - ıttiń quıryǵy. Бәйбішеге малын берер,
Тоқалға жанын берер. Báıbishege malyn berer,
Toqalǵa janyn berer. Кіші қатын - кісі қатыны. Kishi qatyn - kisi qatyny. Тоқалдың күні де күндес,
Күлі де күндес. Toqaldyń kúni de kúndes,
Kúli de kúndes. Күндес күнде өш. Kúndes kúnde ósh. Күндес қатын - керіс,
Мұңдас қатын - өріс. Kúndes qatyn - keris,
Muńdas qatyn - óris. Күндес қатын күнде ауру,
Қала берді түнде ауру. Kúndes qatyn kúnde aýrý,
Qala berdi túnde aýrý. Күндесті болғанша, күнің басқа болсын. Kúndesti bolǵansha, kúniń basqa bolsyn. Күндесті болсаң бол, ойнасты болма. Kúndesti bolsań bol, oınasty bolma. Ебелектен отын болмас,
Ойнастан қатын болмас. Ebelekten otyn bolmas,
Oınastan qatyn bolmas. Жаман бие тайымен ойнайды,
Жаман қатын байымен ойнайды. Jaman bıe taıymen oınaıdy,
Jaman qatyn baıymen oınaıdy. Қатын алсаң, қарап ал,
Ат алсаң, мініп ал. Qatyn alsań, qarap al,
At alsań, minip al. Ыштан көйлек болмайды кигенменен,
Жаман қатын болмайды сүйгенменен. Yshtan kóılek bolmaıdy kıgenmenen,
Jaman qatyn bolmaıdy súıgenmenen. Байын билеген әйел ауылды билеймін деп
Шәрһәкім болады. Baıyn bılegen áıel aýyldy bıleımin dep
Shárһákim bolady. Байдың атын қатын шығарады,
Қатынның атын жетім шығарады. Baıdyń atyn qatyn shyǵarady,
Qatynnyń atyn jetim shyǵarady. Жаман қатын байына
Жалғыз атын сойғызар;
Жақсы қатын жолдасын
Жоқтан құрап тойғызар. Jaman qatyn baıyna
Jalǵyz atyn soıǵyzar;
Jaqsy qatyn joldasyn
Joqtan qurap toıǵyzar. Ұста қатынымен
Темір қызғанша ұрыса алады. Usta qatynymen
Temir qyzǵansha urysa alady. Бұлт шығып, жаңбыр жаумай елді алдайды,
Әйелдің айлакері ерді алдайды. Bult shyǵyp, jańbyr jaýmaı eldi aldaıdy,
Áıeldiń aılakeri erdi aldaıdy. Еркек дауысты қатында ұят болмас,
Әйел дауысты еркекте қуат болмас. Erkek daýysty qatynda uıat bolmas,
Áıel daýysty erkekte qýat bolmas. Байдың қатыны өлсе, төсегі жаңғырар,
Кедейдің қатыны өлсе, басы қаңғырар. Baıdyń qatyny ólse, tósegi jańǵyrar,
Kedeıdiń qatyny ólse, basy qańǵyrar. Қатын қалса, бай табар,
Бала қалса, мал табар. Qatyn qalsa, baı tabar,
Bala qalsa, mal tabar. Байсыз әйел үйде тұрмас,
Баусыз оймақ қолда тұрмас. Baısyz áıel úıde turmas,
Baýsyz oımaq qolda turmas. Қатын өлді - қамшының сабы сынды. Qatyn óldi - qamshynyń saby syndy. Қатын өлсе үйің кетеді,
Басыңнан күйің кетеді. Qatyn ólse úıiń ketedi,
Basyńnan kúıiń ketedi. Атың жебір болса - Құдайдың бергені,
Әйелің жебір болса - Құдайдың ұрғаны. Atyń jebir bolsa - Qudaıdyń bergeni,
Áıeliń jebir bolsa - Qudaıdyń urǵany. Тастарында қатын жаман,
Көшерінде жұрт жаман. Tastarynda qatyn jaman,
Kósherinde jurt jaman. Бұзылған қатын бұралқы итпен тең. Buzylǵan qatyn buralqy ıtpen teń. Жақсы аттың тісін ашып қарама,
киесі болады.
Қатыны жастың жұрт көзінше жасын сұрама,
әр нәрсенің жүйесі болады. Jaqsy attyń tisin ashyp qarama,
kıesi bolady.
Qatyny jastyń jurt kózinshe jasyn surama,
ár nárseniń júıesi bolady. Бала таппаған қатыннан
Лақтаған ешкі артық. Bala tappaǵan qatynnan
Laqtaǵan eshki artyq. Қатын - ала қаптың қатыны,
Ала қаптан ас кетсе ,
Әлдекімнің қатыны. Qatyn - ala qaptyń qatyny,
Ala qaptan as ketse ,
Áldekimniń qatyny. Ер айласы - бір,
Қатын айласы - мың. Er aılasy - bir,
Qatyn aılasy - myń. Тыртақай жігітке,
Жыртақай әйел кез болар. Tyrtaqaı jigitke,
Jyrtaqaı áıel kez bolar. Аймақ құты - ақсақал,
Ауыл құты - бәйбіше. Aımaq quty - aqsaqal,
Aýyl quty - báıbishe. Елді қорғайтын - ерлер,
Ерлерді тәрбиелейтін - әйелдер. Eldi qorǵaıtyn - erler,
Erlerdi tárbıeleıtin - áıelder. Жырақтан құтқарса - атың мұра,
Жалғыздықтан құтқарса - қатын мұра. Jyraqtan qutqarsa - atyń mura,
Jalǵyzdyqtan qutqarsa - qatyn mura. Сиыр су тастамайды,
Қатын үй тастамайды. Sıyr sý tastamaıdy,
Qatyn úı tastamaıdy. Әйелдің қаруы - ожау. Áıeldiń qarýy - ojaý. Ерден бағы жанбаған әйел ғаріп. Erden baǵy janbaǵan áıel ǵarip. Салақ әйелге - соқыр күйеу. Salaq áıelge - soqyr kúıeý. Кей сорлының қатыны
Күндіз ауру, түнде сау. Keı sorlynyń qatyny
Kúndiz aýrý, túnde saý. Балалы әйел - кескекті аю. Balaly áıel - keskekti aıý. Қатын ашуланса қазан қайнатар. Qatyn ashýlansa qazan qaınatar. Бодалақ жіпті бос қатын,
Алсаң етті қос қатын. Bodalaq jipti bos qatyn,
Alsań etti qos qatyn. Қатынның шайпау болғаны - болмағаны,
Келіннің шайпау болғаны - оңбағаны. Qatynnyń shaıpaý bolǵany - bolmaǵany,
Kelinniń shaıpaý bolǵany - ońbaǵany. Жақсы әйел - ері ұялар іс қылмайды. Jaqsy áıel - eri uıalar is qylmaıdy. Әйел асқақтаса, жылайды,
Еркек асқақтаса, құлайды. Áıel asqaqtasa, jylaıdy,
Erkek asqaqtasa, qulaıdy. Әйел ашуланса жеңіледі,
Еркелесе жеңеді. Áıel ashýlansa jeńiledi,
Erkelese jeńedi. Жетесіз әйел ер қадірін білмес. Jetesiz áıel er qadirin bilmes. Абада мал қалса, қатын қарар,
Ниеті бар болса, жанын салар. Abada mal qalsa, qatyn qarar,
Nıeti bar bolsa, janyn salar. Қатынның қарғысы жаман. Qatynnyń qarǵysy jaman. Жақсы әйел -
Жігіттің жақсы қылар жаманын,
Ұшқыр қылар шабанын.
Жаман әйел -
Жігіттің тайдырады табанын,
Тар қылады заманын. Jaqsy áıel -
Jigittiń jaqsy qylar jamanyn,
Ushqyr qylar shabanyn.
Jaman áıel -
Jigittiń taıdyrady tabanyn,
Tar qylady zamanyn. Жаман қатын қыз болам деп қылымсиды,
Жаман қыс жаз болам деп жылымсиды. Jaman qatyn qyz bolam dep qylymsıdy,
Jaman qys jaz bolam dep jylymsıdy. Асау арудың арыны басылғанмен
Ұрыншақ ұрғашының ұры желігі басылмайды. Asaý arýdyń aryny basylǵanmen
Urynshaq urǵashynyń ury jeligi basylmaıdy. Әйелді теппе аяқпен,
Баланы ұрма таяқпен,
Әйелді тепсең, сағы сынады,
Баланы ұрсаң бағы сынады. Áıeldi teppe aıaqpen,
Balany urma taıaqpen,
Áıeldi tepseń, saǵy synady,
Balany ursań baǵy synady. Күндестік шырық бұзады . Kúndestik shyryq buzady . Бас екеу болмай , мал екеу болмайды . Bas ekeý bolmaı , mal ekeý bolmaıdy . От жақпаған үй сұрқай. Ot jaqpaǵan úı surqaı. Есік көргенді алма ,бесік көргенді ал . Esik kórgendi alma ,besik kórgendi al . Үйлену оңай , үй болу қиын . Úılený ońaı , úı bolý qıyn . Өзің сүйгенді алғанша ,
Өзіңді сүйгенді ал . Óziń súıgendi alǵansha ,
Ózińdi súıgendi al . Қатын алма, қайын ал. Qatyn alma, qaıyn al. Таза сабаның қымызын іш,
Мейірман ананың қызын ал. Taza sabanyń qymyzyn ish,
Meıirman ananyń qyzyn al. Таңдаған тазға жолығады,
Ақылы азға жолығады. Tańdaǵan tazǵa jolyǵady,
Aqyly azǵa jolyǵady. Үйірі басқаны ноқта қосады,
Атасы басқаны неке қосады. Úıiri basqany noqta qosady,
Atasy basqany neke qosady. Ұлың үйленсе - ырысың,
Қызың орын тапса - өрісің. Ulyń úılense - yrysyń,
Qyzyń oryn tapsa - órisiń. Жігіт жарымен жақсы. Jigit jarymen jaqsy. Ұлы жол үйдің табалдырығынан басталады. Uly jol úıdiń tabaldyryǵynan bastalady. Табалдырықтан биік тау жоқ. Tabaldyryqtan bıik taý joq. Қатын алсаң, отын ал,
Бір құшағын артық ал. Qatyn alsań, otyn al,
Bir qushaǵyn artyq al. Өз үйім - өлең төсегім. Óz úıim - óleń tósegim. Шіркін, менің өз үйім,
Кең сарайдай боз үйім. Shirkin, meniń óz úıim,
Keń saraıdaı boz úıim. Отау үй - оңаша бас. Otaý úı - ońasha bas. Үлкен үйдікі ортақ,
Отау үйдікі бұлтақ. Úlken úıdiki ortaq,
Otaý úıdiki bultaq. Атасыз үй - батасыз,
Анасыз үй - панасыз. Atasyz úı - batasyz,
Anasyz úı - panasyz. Үйі жоқтың күйі жоқ. Úıi joqtyń kúıi joq. Үйің жаман болса, күйің жаман. Úıiń jaman bolsa, kúıiń jaman. Тату үйдің тамағы да тәтті. Tatý úıdiń tamaǵy da tátti. Үйінде озған - түбінде озған. Úıinde ozǵan - túbinde ozǵan. Үйің үй-ақ екен,
Ішінде ойнайтын бала болса. Úıiń úı-aq eken,
Ishinde oınaıtyn bala bolsa. Үй болғанда көсеу де керек. Úı bolǵanda kóseý de kerek. Балалы үй - базар,
Баласыз үй - мазар. Balaly úı - bazar,
Balasyz úı - mazar. Жақсының үйі түссе, күйі түседі,
Жаманның үйі түссе, миы түседі. Jaqsynyń úıi tússe, kúıi túsedi,
Jamannyń úıi tússe, mıy túsedi. Ерлі-зайыпты - қос өгіз. Erli-zaıypty - qos ógiz. Ерлі-зайыптының ортасына есі кеткен отырар. Erli-zaıyptynyń ortasyna esi ketken otyrar. Ерлі-зайыпты тату болса, шырағы жанар,
Ерлі-зайыпты араз болса, өмірден көңілі қалар. Erli-zaıypty tatý bolsa, shyraǵy janar,
Erli-zaıypty araz bolsa, ómirden kóńili qalar. Ерлі-зайыпты:
Ұрысар да, керісер,
Керісер де, келісер. Erli-zaıypty:
Urysar da, keriser,
Keriser de, keliser. Екі жақсы қосылса,
Ай мен Күндей жарасар;
Екі жаман қосылса,
Ырылдасар, таласар. Eki jaqsy qosylsa,
Aı men Kúndeı jarasar;
Eki jaman qosylsa,
Yryldasar, talasar. Алмауыттан ат мінсең,
Жақын болар алысың.
Әдепті, арлы жар сүйсең,
Оңғарылар бар ісің. Almaýyttan at minseń,
Jaqyn bolar alysyń.
Ádepti, arly jar súıseń,
Ońǵarylar bar isiń. Кісі жары кісіге жар болмас. Kisi jary kisige jar bolmas. Келін жаман емес,
Келген жері жаман. Kelin jaman emes,
Kelgen jeri jaman. Жақсы келін - келін,
Жаман келін - өлім. Jaqsy kelin - kelin,
Jaman kelin - ólim. Келіннің бетін кім ашса, сол ыстық. Kelinniń betin kim ashsa, sol ystyq. Жақсы келін - қызыңдай,
Жақсы күйеу - ұлыңдай. Jaqsy kelin - qyzyńdaı,
Jaqsy kúıeý - ulyńdaı. Келін қыз болмас,
Күйеу ұл болмас. Kelin qyz bolmas,
Kúıeý ul bolmas. Келін, келін, келін бақ,
Келмей жатып сөзін бақ. Kelin, kelin, kelin baq,
Kelmeı jatyp sózin baq. Келіні жақсы үйдің керегесі алтын. Kelini jaqsy úıdiń keregesi altyn. Келінді қайын ененің топырағынан жаратады Kelindi qaıyn eneniń topyraǵynan jaratady Қалыңсыз келген келін
Қырыстанғанын қоймайды. Qalyńsyz kelgen kelin
Qyrystanǵanyn qoımaıdy. Келін бой жасырады,
Дауысын таудан асырады. Kelin boı jasyrady,
Daýysyn taýdan asyrady. Келіннің сөзі кетпендей,
Баланың сөзі батпандай. Kelinniń sózi ketpendeı,
Balanyń sózi batpandaı. Баланың өзі туғандай,
Келіннің өзі келгендей. Balanyń ózi týǵandaı,
Kelinniń ózi kelgendeı. Төркіні жақынның төсегі жиылмас. Tórkini jaqynnyń tósegi jıylmas. Төркінге сенгеннің төбесі тесік. Tórkinge sengenniń tóbesi tesik. Еншісі басқаның ені бөлек. Enshisi basqanyń eni bólek. Отбасының сәні - сыйластық,
Достық сәні - қимастық. Otbasynyń sáni - syılastyq,
Dostyq sáni - qımastyq. Түндігі бүтін, түтіні түзу. Túndigi bútin, tútini túzý. Келіннің аяғынан,
Қойшының таяғынан. Kelinniń aıaǵynan,
Qoıshynyń taıaǵynan. Ұрыспас ұл болмайды,
Керіспес келін болмайды. Uryspas ul bolmaıdy,
Kerispes kelin bolmaıdy. Отбасы ала болса,
Кереге басы сайын пәле бар. Otbasy ala bolsa,
Kerege basy saıyn pále bar. Ата-анадан жар жақын,
Туысқаннан мал жақын. Ata-anadan jar jaqyn,
Týysqannan mal jaqyn. Қатыны жоқ үй жетім. Qatyny joq úı jetim. Әйелі жоқ үй - суы жоқ диірмен. Áıeli joq úı - sýy joq dıirmen. Жақсы қатын алғанның тойы өз үйінде. Jaqsy qatyn alǵannyń toıy óz úıinde. Әркімнің мінген аты - өзіне тұлпар,
Әркімнің сүйген жары - өзіне сұңқар. Árkimniń mingen aty - ózine tulpar,
Árkimniń súıgen jary - ózine suńqar. Өз жарыңды жаттай күт,
Жат көрсін де, түңілсін.
Бір-біріңді қадір тұт,
Жұрт үлгі алсын, үңілсін. Óz jaryńdy jattaı kút,
Jat kórsin de, túńilsin.
Bir-birińdi qadir tut,
Jurt úlgi alsyn, úńilsin. Жаман үйден қосым артық,
Сынық ошақтан мосым артық. Jaman úıden qosym artyq,
Synyq oshaqtan mosym artyq. Сұлу алған жолдасынан айырылады. Sulý alǵan joldasynan aıyrylady. Атың жаман болса,
Арманың кетеді.
Алғаның жаман болса,
Мейманың кетеді. Atyń jaman bolsa,
Armanyń ketedi.
Alǵanyń jaman bolsa,
Meımanyń ketedi. Жақсы болса алғаның,
Үйіңнен кісі кетпейді;
Жаман болса алғаның,
Шын досың да шеттейді. Jaqsy bolsa alǵanyń,
Úıińnen kisi ketpeıdi;
Jaman bolsa alǵanyń,
Shyn dosyń da shetteıdi. Қатының жақсы болса, жұмақ үйіңде,
Қатының жаман болса, тозақ үйіңде. Qatynyń jaqsy bolsa, jumaq úıińde,
Qatynyń jaman bolsa, tozaq úıińde. Алқызыл гүл - жердің сәулеті,
Асыл жар - ердің дәулеті. Alqyzyl gúl - jerdiń sáýleti,
Asyl jar - erdiń dáýleti. Жаман еркектің басын
Жақсы қатын хан қылады.
Жақсы еркектің басын
Жаман қатын даң қылады. Jaman erkektiń basyn
Jaqsy qatyn han qylady.
Jaqsy erkektiń basyn
Jaman qatyn dań qylady. Үзіксіз - үй болмас. Úziksiz - úı bolmas. Үлкен үйге не керек,
Кіші үйге де сол керек. Úlken úıge ne kerek,
Kishi úıge de sol kerek. Үлкен шаңырақтың жанында отау үй көрікті. Úlken shańyraqtyń janynda otaý úı kórikti. Ер - елдің иесі, әйел - үйдің иесі. Er - eldiń ıesi, áıel - úıdiń ıesi. Ерлі-зайыптының ашуы
Екі ен жаулық кепкенше. Erli-zaıyptynyń ashýy
Eki en jaýlyq kepkenshe. Өз зайыбыңа дұшпанның көзімен қара. Óz zaıybyńa dushpannyń kózimen qara. Еркек - үйдің иманы,
Әйел - үйдің жиғаны. Erkek - úıdiń ımany,
Áıel - úıdiń jıǵany. Бай күйігі етекте,
Бала күйігі жүректе. Baı kúıigi etekte,
Bala kúıigi júrekte. Сұлу әйелдің күйеуі қарауыл. Sulý áıeldiń kúıeýi qaraýyl. Көрікті әйелдің күйеуі көзсіз. Kórikti áıeldiń kúıeýi kózsiz. Ерлі-зайыптының
төсегі бір болғанмен,
Көретін түсі басқа.
Ішетін қазаны бір болғанмен,
қарны бөлек.
Түтіні бір болғанмен,
түйсігі бөлек. Erli-zaıyptynyń
tósegi bir bolǵanmen,
Kóretin túsi basqa.
Ishetin qazany bir bolǵanmen,
qarny bólek.
Tútini bir bolǵanmen,
túısigi bólek. Келінге өкпе тисе, көңілі көкке жетеді. Kelinge ókpe tıse, kóńili kókke jetedi. Төркін десе, қыз төзбейді,
Тұз десе, түйе төзбейді. Tórkin dese, qyz tózbeıdi,
Tuz dese, túıe tózbeıdi. Тұз десе, түйеде тағат жоқ,
Төркін десе, қызда тағат жоқ. Tuz dese, túıede taǵat joq,
Tórkin dese, qyzda taǵat joq. Түнде жүрген күндіз қуанар,
Жасында үйленген қартайғанда қуанар. Túnde júrgen kúndiz qýanar,
Jasynda úılengen qartaıǵanda qýanar. Жақсы әйел өміріңді ұзартады,
Жаман әйел үстіңе тұз артады. Jaqsy áıel ómirińdi uzartady,
Jaman áıel ústińe tuz artady. Азансыз молда болса да,
Қазансыз қатын болмайды. Azansyz molda bolsa da,
Qazansyz qatyn bolmaıdy. Екі жасты қосқанның сауабы бар,
Екі жасты айырғанның обалы бар. Eki jasty qosqannyń saýaby bar,
Eki jasty aıyrǵannyń obaly bar. Арамнан алған түйеден
Адалдан алған ешкі артық,
Жаманнан алған сұлудан,
Жаман да болса, текті артық. Aramnan alǵan túıeden
Adaldan alǵan eshki artyq,
Jamannan alǵan sulýdan,
Jaman da bolsa, tekti artyq. Бармайын десем, әулие қоймайды,
Барайын десем, қатыным қойнына алмайды. Barmaıyn desem, áýlıe qoımaıdy,
Baraıyn desem, qatynym qoınyna almaıdy. Бота тайлағымен, ауыл аймағымен. Bota taılaǵymen, aýyl aımaǵymen. Аға өлсе, жеңге мұра,
Ат өлсе, сауыры мұра. Aǵa ólse, jeńge mura,
At ólse, saýyry mura. Әмеңгердің де әмірі бар. Ámeńgerdiń de ámiri bar. Жазғы күннің саясы -
сапырулы қымыз, салқын үй. Jazǵy kúnniń saıasy -
sapyrýly qymyz, salqyn úı. Атың жаман болса, сатып құтыларсың,
Әйелің жаман болса, қайтып құтыларсың. Atyń jaman bolsa, satyp qutylarsyń,
Áıeliń jaman bolsa, qaıtyp qutylarsyń. Бос сөз тындағанша,
Енем баласының қойнына барып жатпаймын ба?! Bos sóz tyndaǵansha,
Enem balasynyń qoınyna baryp jatpaımyn ba?! Ай мінбей атыңды мақтама,
Жыл тұрмай қатыныңды мақтама. Aı minbeı atyńdy maqtama,
Jyl turmaı qatynyńdy maqtama. Байға келін болғанша,
кедейге қыз бол. Baıǵa kelin bolǵansha,
kedeıge qyz bol. Тыныш ұйықтағанның төсегі жайлы. Tynysh uıyqtaǵannyń tósegi jaıly. Бір қатын сылаумен қатын,
Бір қатын қынаумен қатын,
Бір қатын сынаумен қатын. Bir qatyn sylaýmen qatyn,
Bir qatyn qynaýmen qatyn,
Bir qatyn synaýmen qatyn. Екі қатын алғанның құлағы тынбас,
Есекке мінгеннің аяғы тынбас. Eki qatyn alǵannyń qulaǵy tynbas,
Esekke mingenniń aıaǵy tynbas. Екі сиырың болса, айран болар,
Екі қатының болса, үйің ойран болар. Eki sıyryń bolsa, aıran bolar,
Eki qatynyń bolsa, úıiń oıran bolar. Екі қатын алыпсың,
Бір пәлеге қалыпсың. Eki qatyn alypsyń,
Bir pálege qalypsyń. Жаман қатын алғанның жауы үйінде,
Екі қатын алғанның дауы үйінде. Jaman qatyn alǵannyń jaýy úıinde,
Eki qatyn alǵannyń daýy úıinde. Екі қатынның үйінде дау,
Бір қатынның үйінде жау. Eki qatynnyń úıinde daý,
Bir qatynnyń úıinde jaý. Сыланайын десем, байдан қорқам,
Сыланбайын десем, тоқалдан қорқам. Sylanaıyn desem, baıdan qorqam,
Sylanbaıyn desem, toqaldan qorqam. Қатыны өлген мен байы өлген қосылса,
Күндіз екеу, түнде төртеу. Qatyny ólgen men baıy ólgen qosylsa,
Kúndiz ekeý, túnde tórteý. Есінеу-есінеу бір екен,
Есіл де менің қатыным. Esineý-esineý bir eken,
Esil de meniń qatynym. Атың жақсы болса,
Бүл дүниенің пырағы,
Қатының жақсы болса,
Бұл дүниенің шырағы. Atyń jaqsy bolsa,
Búl dúnıeniń pyraǵy,
Qatynyń jaqsy bolsa,
Bul dúnıeniń shyraǵy. Жақсы келін құрдасыңдай болар,
Жақсы ұлың сырласыңдай болар. Jaqsy kelin qurdasyńdaı bolar,
Jaqsy ulyń syrlasyńdaı bolar. Көнектен шошынған бие оңбас,
Төсектен шошынған ер оңбас. Kónekten shoshynǵan bıe ońbas,
Tósekten shoshynǵan er ońbas. Қатын алсаң қаңлыдан ал,
Қаңлы бар жерде кәде бар. Qatyn alsań qańlydan al,
Qańly bar jerde káde bar. Ең әуелі орын тап,
Одан кейін келін тап. Eń áýeli oryn tap,
Odan keıin kelin tap. Келін - келсап, бала - балшық. Kelin - kelsap, bala - balshyq. Отты жастығың өтпей отау тік. Otty jastyǵyń ótpeı otaý tik. Әкесінің ақшасына үйленген
Әйелінің қадірін білмейді. Ákesiniń aqshasyna úılengen
Áıeliniń qadirin bilmeıdi. Ұл жақсысы құрметті,
Келін жақсысы келбетті. Ul jaqsysy qurmetti,
Kelin jaqsysy kelbetti. Ақылды үйленгенше,
Ақымақ ұл сүйеді. Aqyldy úılengenshe,
Aqymaq ul súıedi. Отбасы - ошақ қасы. Otbasy - oshaq qasy. Тату үйде тақсырет болмас, Tatý úıde taqsyret bolmas, Үйден тату шығып, бату қайтты. Úıden tatý shyǵyp, batý qaıtty. Әр құжыраның өз шырағы бар. Ár qujyranyń óz shyraǵy bar. Ақылсыз би болмас,
Сәулесіз үй болмас. Aqylsyz bı bolmas,
Sáýlesiz úı bolmas. Жар төсегі - алтын тақ. Jar tósegi - altyn taq. Ұрыншақ болса ұлың кер,
Керіскек болса келінің кер. Urynshaq bolsa ulyń ker,
Keriskek bolsa keliniń ker. Даладағы дауылдан
Үйдегі дауыл дүлей. Daladaǵy daýyldan
Úıdegi daýyl dúleı. Келінің жаман болса, ұлыңнан көр,
Күйеуің жаман болса, қызыңнан көр. Keliniń jaman bolsa, ulyńnan kór,
Kúıeýiń jaman bolsa, qyzyńnan kór. Күн түспеген үйге күшнәш түстенер. Kún túspegen úıge kúshnásh tústener.
Еркек - түздің көркі. Áıel - úıdiń kórki,
Erkek - túzdiń kórki. Асыл әйел - әрі еркек, әрі қатын. Asyl áıel - ári erkek, ári qatyn. Еркек - бас, әйел - мойын. Erkek - bas, áıel - moıyn. Әйелді гүлмен жасқауға да болмайды. Áıeldi gúlmen jasqaýǵa da bolmaıdy. Еркек түз сақтайды,
Әйел үй сақтайды. Erkek túz saqtaıdy,
Áıel úı saqtaıdy. Жақсы әйел - теңі жоқ жолдас,
Түбі жоқ сырлас. Jaqsy áıel - teńi joq joldas,
Túbi joq syrlas. Инабатты болса - әйел,
Өнегелі болса бала көрікті. Inabatty bolsa - áıel,
Ónegeli bolsa bala kórikti. Жақсы әйел - ырыс,
Жаман әйел - ұрыс. Jaqsy áıel - yrys,
Jaman áıel - urys. Үйді қырық еркек толтыра алмайды,
Бір әйел толтырады. Úıdi qyryq erkek toltyra almaıdy,
Bir áıel toltyrady. Ердің асылы күшінен білінеді,
Әйелдін, асылы ісінен білінеді. Erdiń asyly kúshinen bilinedi,
Áıeldin, asyly isinen bilinedi. Жақсы қатын жаман еркекті адам етеді. Jaqsy qatyn jaman erkekti adam etedi. Қызға бергісіз қатын бар. Qyzǵa bergisiz qatyn bar. Әйелді бастан, баланы жастан. Áıeldi bastan, balany jastan. Еркекке жүрек керек,
Әйелге тірек керек. Erkekke júrek kerek,
Áıelge tirek kerek. Ақылды әйел күйеуінің ойнап айтқанын
Ойлап талдайды. Aqyldy áıel kúıeýiniń oınap aıtqanyn
Oılap taldaıdy. Ерге жаққан қатын елге де жағады. Erge jaqqan qatyn elge de jaǵady. Қапияда қатын ақыл табады. Qapııada qatyn aqyl tabady. Көріп білген көріктіден
Көрмей білген текті артық. Kórip bilgen kóriktiden
Kórmeı bilgen tekti artyq. Жақсы қатын жарының жақсылығын асырар, Жамандығын жасырар. Jaqsy qatyn jarynyń jaqsylyǵyn asyrar, Jamandyǵyn jasyrar. Сиырдың сүті болсын,
Әйелдің асы болсын. Sıyrdyń súti bolsyn,
Áıeldiń asy bolsyn. Қатын ерге қарайды,
Ер жерге қарайды. Qatyn erge qaraıdy,
Er jerge qaraıdy. Бақпасаң, мал кетеді,
Күтпесең, қатын кетеді. Baqpasań, mal ketedi,
Kútpeseń, qatyn ketedi. Әйелінен ұялған баласыз өтеді. Áıelinen uıalǵan balasyz ótedi. Түлен түртпесе,
Түнде келін төсектен тұрмайды. Túlen túrtpese,
Túnde kelin tósekten turmaıdy. Ұлсыз қатын шүмекке тоймас. Ulsyz qatyn shúmekke toımas. Қатын көп болса
Шөмішті ит жалайды. Qatyn kóp bolsa
Shómishti ıt jalaıdy. Қатын мұндай көп болмас,
Қарта мұндай боқ болмас. Qatyn mundaı kóp bolmas,
Qarta mundaı boq bolmas. Қылымсыған қатын қызыл көйлек киеді. Qylymsyǵan qatyn qyzyl kóılek kıedi. Әйелдің ақылын жесірінде байқа,
Баланың ақылын жетімінде байқа. Áıeldiń aqylyn jesirinde baıqa,
Balanyń aqylyn jetiminde baıqa. Қатты қаңтар болмай,
Су-теңіз тоңбайды,
Қатын шайпау болмай,
Ер жалғыз үй қонбайды. Qatty qańtar bolmaı,
Sý-teńiz tońbaıdy,
Qatyn shaıpaý bolmaı,
Er jalǵyz úı qonbaıdy. Көшпей, қонбай қараша қатынын жоғалтты. Kóshpeı, qonbaı qarasha qatynyn joǵaltty. Күйеуіне өкпелеген қатын
Қайнағасына сәлем бермейді. Kúıeýine ókpelegen qatyn
Qaınaǵasyna sálem bermeıdi. Жақсы қатын жүн қарыз алады
Жаман қатын су қарыз алады. Jaqsy qatyn jún qaryz alady
Jaman qatyn sý qaryz alady. Салақ қатынның үйінен
Сабақты ине табылмас. Salaq qatynnyń úıinen
Sabaqty ıne tabylmas. Алты қатын асқа барса,
Әрқайсысы өз мұңын айтар. Alty qatyn asqa barsa,
Árqaısysy óz muńyn aıtar. Отқа барған қатынның
Отыз ауыз сөзі бар. Otqa barǵan qatynnyń
Otyz aýyz sózi bar. Айлас қатын мұңдас. Aılas qatyn muńdas. Жаман қатын қыз табар. Jaman qatyn qyz tabar. Қашқан жауға қатын ер. Qashqan jaýǵa qatyn er. Екі қатынның баласы екі рулы ел. Eki qatynnyń balasy eki rýly el. Бір қатынның қырсығы
Қырың есекке жүк болған. Bir qatynnyń qyrsyǵy
Qyryń esekke júk bolǵan. Жаман қатын төсегінен белгілі,
Жаман жігіт есебінен белгілі. Jaman qatyn tóseginen belgili,
Jaman jigit esebinen belgili. Тоғыз қатынның толғағы бір келеді. Toǵyz qatynnyń tolǵaǵy bir keledi. Ерлеріне қатын қас,
аңыр түбін ойламас. Erlerine qatyn qas,
ańyr túbin oılamas. Ері жоқ әйел - ескегі жоқ қайық,
Әйелі жоқ еркек - ауыздығы жоқ ат. Eri joq áıel - eskegi joq qaıyq,
Áıeli joq erkek - aýyzdyǵy joq at. Бақа жарығы сумен,
Қатын жарығы ерімен. Baqa jaryǵy sýmen,
Qatyn jaryǵy erimen. Байтал жүйрік, пайда жоқ,
Қатын шешен, парқы жоқ. Baıtal júırik, paıda joq,
Qatyn sheshen, parqy joq. Кемпірі бардың кәпірі бар. Kempiri bardyń kápiri bar. Жаман ерден жайдағым жақсы,
Жаман қатыннан бойдағым жақсы. Jaman erden jaıdaǵym jaqsy,
Jaman qatynnan boıdaǵym jaqsy. Олақ қатын ұл туса,
Не шүмегі жоқ, не түбегі жоқ. Olaq qatyn ul týsa,
Ne shúmegi joq, ne túbegi joq. Жақсы әйел - үй дәулеті,
Жақсы шапан - той сәулеті. Jaqsy áıel - úı dáýleti,
Jaqsy shapan - toı sáýleti. Жақсы әйел - жарты иманың. Jaqsy áıel - jarty ımanyń. Жақсы әйел - зейнет,
Жаман әйел - бейнет. Jaqsy áıel - zeınet,
Jaman áıel - beınet. Ерін баққан әйел елін де бағады. Erin baqqan áıel elin de baǵady. Болдыратын да, толтыратын да қатын. Boldyratyn da, toltyratyn da qatyn. Батырды екі долы қатынның бірі туады,
Би мен көсемді әйелдің ілуде біреуі туады. Batyrdy eki doly qatynnyń biri týady,
Bı men kósemdi áıeldiń ilýde bireýi týady. Ұятсыз әйел тұзсыз ас секілді. Uıatsyz áıel tuzsyz as sekildi. Елек сұрап барып ерге шығады. Elek surap baryp erge shyǵady. Жақсы - бір қатыннан туады,
Жаман - әр қатыннан туады. Jaqsy - bir qatynnan týady,
Jaman - ár qatynnan týady. Әйелдің абыройы - дақ түспеген ары. Áıeldiń abyroıy - daq túspegen ary. Ері өліп ерге тисе - елдің жорасы,
Ері тұрып ерге тисе - беттің қарасы. Eri ólip erge tıse - eldiń jorasy,
Eri turyp erge tıse - bettiń qarasy. Бірінші әйел - шекер,
Екінші әйел - бекер. Birinshi áıel - sheker,
Ekinshi áıel - beker. Мал бәйбішенікі, бай тоқалдікі. Mal báıbisheniki, baı toqaldiki. Күндестің күлі де күндес . Kúndestiń kúli de kúndes . Күндестің көрген күні құрысын. Kúndestiń kórgen kúni qurysyn. Еркекқұмар әйел ерге жарымас. Erkekqumar áıel erge jarymas. Абысын ағарып алдымда жүрмесін,
Қарайып артымда қалмасын. Abysyn aǵaryp aldymda júrmesin,
Qaraıyp artymda qalmasyn. Әйелдің қары,
Еркектің қоры күлегеш. Áıeldiń qary,
Erkektiń qory kúlegesh. Жаман қатын өлсе, төсек жаңғырады,
Жақсы қатын өлсе, бас қаңғырады. Jaman qatyn ólse, tósek jańǵyrady,
Jaqsy qatyn ólse, bas qańǵyrady. Еркек көп болса, отын жоқ,
Әйел көп болса, су жоқ. Erkek kóp bolsa, otyn joq,
Áıel kóp bolsa, sý joq. Еркек көп жер отынға жарымайды,
Әйел көп жер суға жарымайды. Erkek kóp jer otynǵa jarymaıdy,
Áıel kóp jer sýǵa jarymaıdy. Балдыз балдан тәтті. Baldyz baldan tátti. Балдыз - жарты қатын,
Қайынбике - бүтін қатын. Baldyz - jarty qatyn,
Qaıynbıke - bútin qatyn. Әйелі азған елдің ертеңі жоқ. Áıeli azǵan eldiń erteńi joq. Заман бұзыларда әуелі әйел бұзылады. Zaman buzylarda áýeli áıel buzylady. Әйел ашуланса, екі көзіне әлі келеді. Áıel ashýlansa, eki kózine áli keledi. Екі әйелдің басы қосылса,
Үшінші әйелдің соры. Eki áıeldiń basy qosylsa,
Úshinshi áıeldiń sory. Жақсы қатын белгісі - былғары қылар теріні. Jaqsy qatyn belgisi - bylǵary qylar terini. Әйел ақылсыз ,бақа көріксіз . Áıel aqylsyz ,baqa kóriksiz . Әйелдің күші жоқ, айласы көп. Áıeldiń kúshi joq, aılasy kóp. Олақ қатын оймақшыл,
Салақ қатын сауықшыл. Olaq qatyn oımaqshyl,
Salaq qatyn saýyqshyl. Долы қатын - жылауық,
Сұғанаң қатын - сұрауық. Doly qatyn - jylaýyq,
Suǵanań qatyn - suraýyq. Іші тар қатын ұл тумас. Ishi tar qatyn ul týmas. Қой толғағыңды берме,
Оң толғағыңды бер. Qoı tolǵaǵyńdy berme,
Oń tolǵaǵyńdy ber. Біз де қатын болармыз,
Қапқа тары салармыз. Biz de qatyn bolarmyz,
Qapqa tary salarmyz. Біздің алақанымызға да қарға тышар. Bizdiń alaqanymyzǵa da qarǵa tyshar. Алтын басты әйелден
Бақыр басты еркек артық. Altyn basty áıelden
Baqyr basty erkek artyq. Әйелдің шашы ұзын, ақылы қысқа. Áıeldiń shashy uzyn, aqyly qysqa. Қатын бастаған көш оңбас. Qatyn bastaǵan kósh ońbas. Көш басшысы - бәйбіше. Kósh basshysy - báıbishe. Бәйбіше - Құдай бұйрығы,
Тоқал - иттің құйрығы. Báıbishe - Qudaı buıryǵy,
Toqal - ıttiń quıryǵy. Бәйбішеге малын берер,
Тоқалға жанын берер. Báıbishege malyn berer,
Toqalǵa janyn berer. Кіші қатын - кісі қатыны. Kishi qatyn - kisi qatyny. Тоқалдың күні де күндес,
Күлі де күндес. Toqaldyń kúni de kúndes,
Kúli de kúndes. Күндес күнде өш. Kúndes kúnde ósh. Күндес қатын - керіс,
Мұңдас қатын - өріс. Kúndes qatyn - keris,
Muńdas qatyn - óris. Күндес қатын күнде ауру,
Қала берді түнде ауру. Kúndes qatyn kúnde aýrý,
Qala berdi túnde aýrý. Күндесті болғанша, күнің басқа болсын. Kúndesti bolǵansha, kúniń basqa bolsyn. Күндесті болсаң бол, ойнасты болма. Kúndesti bolsań bol, oınasty bolma. Ебелектен отын болмас,
Ойнастан қатын болмас. Ebelekten otyn bolmas,
Oınastan qatyn bolmas. Жаман бие тайымен ойнайды,
Жаман қатын байымен ойнайды. Jaman bıe taıymen oınaıdy,
Jaman qatyn baıymen oınaıdy. Қатын алсаң, қарап ал,
Ат алсаң, мініп ал. Qatyn alsań, qarap al,
At alsań, minip al. Ыштан көйлек болмайды кигенменен,
Жаман қатын болмайды сүйгенменен. Yshtan kóılek bolmaıdy kıgenmenen,
Jaman qatyn bolmaıdy súıgenmenen. Байын билеген әйел ауылды билеймін деп
Шәрһәкім болады. Baıyn bılegen áıel aýyldy bıleımin dep
Shárһákim bolady. Байдың атын қатын шығарады,
Қатынның атын жетім шығарады. Baıdyń atyn qatyn shyǵarady,
Qatynnyń atyn jetim shyǵarady. Жаман қатын байына
Жалғыз атын сойғызар;
Жақсы қатын жолдасын
Жоқтан құрап тойғызар. Jaman qatyn baıyna
Jalǵyz atyn soıǵyzar;
Jaqsy qatyn joldasyn
Joqtan qurap toıǵyzar. Ұста қатынымен
Темір қызғанша ұрыса алады. Usta qatynymen
Temir qyzǵansha urysa alady. Бұлт шығып, жаңбыр жаумай елді алдайды,
Әйелдің айлакері ерді алдайды. Bult shyǵyp, jańbyr jaýmaı eldi aldaıdy,
Áıeldiń aılakeri erdi aldaıdy. Еркек дауысты қатында ұят болмас,
Әйел дауысты еркекте қуат болмас. Erkek daýysty qatynda uıat bolmas,
Áıel daýysty erkekte qýat bolmas. Байдың қатыны өлсе, төсегі жаңғырар,
Кедейдің қатыны өлсе, басы қаңғырар. Baıdyń qatyny ólse, tósegi jańǵyrar,
Kedeıdiń qatyny ólse, basy qańǵyrar. Қатын қалса, бай табар,
Бала қалса, мал табар. Qatyn qalsa, baı tabar,
Bala qalsa, mal tabar. Байсыз әйел үйде тұрмас,
Баусыз оймақ қолда тұрмас. Baısyz áıel úıde turmas,
Baýsyz oımaq qolda turmas. Қатын өлді - қамшының сабы сынды. Qatyn óldi - qamshynyń saby syndy. Қатын өлсе үйің кетеді,
Басыңнан күйің кетеді. Qatyn ólse úıiń ketedi,
Basyńnan kúıiń ketedi. Атың жебір болса - Құдайдың бергені,
Әйелің жебір болса - Құдайдың ұрғаны. Atyń jebir bolsa - Qudaıdyń bergeni,
Áıeliń jebir bolsa - Qudaıdyń urǵany. Тастарында қатын жаман,
Көшерінде жұрт жаман. Tastarynda qatyn jaman,
Kósherinde jurt jaman. Бұзылған қатын бұралқы итпен тең. Buzylǵan qatyn buralqy ıtpen teń. Жақсы аттың тісін ашып қарама,
киесі болады.
Қатыны жастың жұрт көзінше жасын сұрама,
әр нәрсенің жүйесі болады. Jaqsy attyń tisin ashyp qarama,
kıesi bolady.
Qatyny jastyń jurt kózinshe jasyn surama,
ár nárseniń júıesi bolady. Бала таппаған қатыннан
Лақтаған ешкі артық. Bala tappaǵan qatynnan
Laqtaǵan eshki artyq. Қатын - ала қаптың қатыны,
Ала қаптан ас кетсе ,
Әлдекімнің қатыны. Qatyn - ala qaptyń qatyny,
Ala qaptan as ketse ,
Áldekimniń qatyny. Ер айласы - бір,
Қатын айласы - мың. Er aılasy - bir,
Qatyn aılasy - myń. Тыртақай жігітке,
Жыртақай әйел кез болар. Tyrtaqaı jigitke,
Jyrtaqaı áıel kez bolar. Аймақ құты - ақсақал,
Ауыл құты - бәйбіше. Aımaq quty - aqsaqal,
Aýyl quty - báıbishe. Елді қорғайтын - ерлер,
Ерлерді тәрбиелейтін - әйелдер. Eldi qorǵaıtyn - erler,
Erlerdi tárbıeleıtin - áıelder. Жырақтан құтқарса - атың мұра,
Жалғыздықтан құтқарса - қатын мұра. Jyraqtan qutqarsa - atyń mura,
Jalǵyzdyqtan qutqarsa - qatyn mura. Сиыр су тастамайды,
Қатын үй тастамайды. Sıyr sý tastamaıdy,
Qatyn úı tastamaıdy. Әйелдің қаруы - ожау. Áıeldiń qarýy - ojaý. Ерден бағы жанбаған әйел ғаріп. Erden baǵy janbaǵan áıel ǵarip. Салақ әйелге - соқыр күйеу. Salaq áıelge - soqyr kúıeý. Кей сорлының қатыны
Күндіз ауру, түнде сау. Keı sorlynyń qatyny
Kúndiz aýrý, túnde saý. Балалы әйел - кескекті аю. Balaly áıel - keskekti aıý. Қатын ашуланса қазан қайнатар. Qatyn ashýlansa qazan qaınatar. Бодалақ жіпті бос қатын,
Алсаң етті қос қатын. Bodalaq jipti bos qatyn,
Alsań etti qos qatyn. Қатынның шайпау болғаны - болмағаны,
Келіннің шайпау болғаны - оңбағаны. Qatynnyń shaıpaý bolǵany - bolmaǵany,
Kelinniń shaıpaý bolǵany - ońbaǵany. Жақсы әйел - ері ұялар іс қылмайды. Jaqsy áıel - eri uıalar is qylmaıdy. Әйел асқақтаса, жылайды,
Еркек асқақтаса, құлайды. Áıel asqaqtasa, jylaıdy,
Erkek asqaqtasa, qulaıdy. Әйел ашуланса жеңіледі,
Еркелесе жеңеді. Áıel ashýlansa jeńiledi,
Erkelese jeńedi. Жетесіз әйел ер қадірін білмес. Jetesiz áıel er qadirin bilmes. Абада мал қалса, қатын қарар,
Ниеті бар болса, жанын салар. Abada mal qalsa, qatyn qarar,
Nıeti bar bolsa, janyn salar. Қатынның қарғысы жаман. Qatynnyń qarǵysy jaman. Жақсы әйел -
Жігіттің жақсы қылар жаманын,
Ұшқыр қылар шабанын.
Жаман әйел -
Жігіттің тайдырады табанын,
Тар қылады заманын. Jaqsy áıel -
Jigittiń jaqsy qylar jamanyn,
Ushqyr qylar shabanyn.
Jaman áıel -
Jigittiń taıdyrady tabanyn,
Tar qylady zamanyn. Жаман қатын қыз болам деп қылымсиды,
Жаман қыс жаз болам деп жылымсиды. Jaman qatyn qyz bolam dep qylymsıdy,
Jaman qys jaz bolam dep jylymsıdy. Асау арудың арыны басылғанмен
Ұрыншақ ұрғашының ұры желігі басылмайды. Asaý arýdyń aryny basylǵanmen
Urynshaq urǵashynyń ury jeligi basylmaıdy. Әйелді теппе аяқпен,
Баланы ұрма таяқпен,
Әйелді тепсең, сағы сынады,
Баланы ұрсаң бағы сынады. Áıeldi teppe aıaqpen,
Balany urma taıaqpen,
Áıeldi tepseń, saǵy synady,
Balany ursań baǵy synady. Күндестік шырық бұзады . Kúndestik shyryq buzady . Бас екеу болмай , мал екеу болмайды . Bas ekeý bolmaı , mal ekeý bolmaıdy . От жақпаған үй сұрқай. Ot jaqpaǵan úı surqaı. Есік көргенді алма ,бесік көргенді ал . Esik kórgendi alma ,besik kórgendi al . Үйлену оңай , үй болу қиын . Úılený ońaı , úı bolý qıyn . Өзің сүйгенді алғанша ,
Өзіңді сүйгенді ал . Óziń súıgendi alǵansha ,
Ózińdi súıgendi al . Қатын алма, қайын ал. Qatyn alma, qaıyn al. Таза сабаның қымызын іш,
Мейірман ананың қызын ал. Taza sabanyń qymyzyn ish,
Meıirman ananyń qyzyn al. Таңдаған тазға жолығады,
Ақылы азға жолығады. Tańdaǵan tazǵa jolyǵady,
Aqyly azǵa jolyǵady. Үйірі басқаны ноқта қосады,
Атасы басқаны неке қосады. Úıiri basqany noqta qosady,
Atasy basqany neke qosady. Ұлың үйленсе - ырысың,
Қызың орын тапса - өрісің. Ulyń úılense - yrysyń,
Qyzyń oryn tapsa - órisiń. Жігіт жарымен жақсы. Jigit jarymen jaqsy. Ұлы жол үйдің табалдырығынан басталады. Uly jol úıdiń tabaldyryǵynan bastalady. Табалдырықтан биік тау жоқ. Tabaldyryqtan bıik taý joq. Қатын алсаң, отын ал,
Бір құшағын артық ал. Qatyn alsań, otyn al,
Bir qushaǵyn artyq al. Өз үйім - өлең төсегім. Óz úıim - óleń tósegim. Шіркін, менің өз үйім,
Кең сарайдай боз үйім. Shirkin, meniń óz úıim,
Keń saraıdaı boz úıim. Отау үй - оңаша бас. Otaý úı - ońasha bas. Үлкен үйдікі ортақ,
Отау үйдікі бұлтақ. Úlken úıdiki ortaq,
Otaý úıdiki bultaq. Атасыз үй - батасыз,
Анасыз үй - панасыз. Atasyz úı - batasyz,
Anasyz úı - panasyz. Үйі жоқтың күйі жоқ. Úıi joqtyń kúıi joq. Үйің жаман болса, күйің жаман. Úıiń jaman bolsa, kúıiń jaman. Тату үйдің тамағы да тәтті. Tatý úıdiń tamaǵy da tátti. Үйінде озған - түбінде озған. Úıinde ozǵan - túbinde ozǵan. Үйің үй-ақ екен,
Ішінде ойнайтын бала болса. Úıiń úı-aq eken,
Ishinde oınaıtyn bala bolsa. Үй болғанда көсеу де керек. Úı bolǵanda kóseý de kerek. Балалы үй - базар,
Баласыз үй - мазар. Balaly úı - bazar,
Balasyz úı - mazar. Жақсының үйі түссе, күйі түседі,
Жаманның үйі түссе, миы түседі. Jaqsynyń úıi tússe, kúıi túsedi,
Jamannyń úıi tússe, mıy túsedi. Ерлі-зайыпты - қос өгіз. Erli-zaıypty - qos ógiz. Ерлі-зайыптының ортасына есі кеткен отырар. Erli-zaıyptynyń ortasyna esi ketken otyrar. Ерлі-зайыпты тату болса, шырағы жанар,
Ерлі-зайыпты араз болса, өмірден көңілі қалар. Erli-zaıypty tatý bolsa, shyraǵy janar,
Erli-zaıypty araz bolsa, ómirden kóńili qalar. Ерлі-зайыпты:
Ұрысар да, керісер,
Керісер де, келісер. Erli-zaıypty:
Urysar da, keriser,
Keriser de, keliser. Екі жақсы қосылса,
Ай мен Күндей жарасар;
Екі жаман қосылса,
Ырылдасар, таласар. Eki jaqsy qosylsa,
Aı men Kúndeı jarasar;
Eki jaman qosylsa,
Yryldasar, talasar. Алмауыттан ат мінсең,
Жақын болар алысың.
Әдепті, арлы жар сүйсең,
Оңғарылар бар ісің. Almaýyttan at minseń,
Jaqyn bolar alysyń.
Ádepti, arly jar súıseń,
Ońǵarylar bar isiń. Кісі жары кісіге жар болмас. Kisi jary kisige jar bolmas. Келін жаман емес,
Келген жері жаман. Kelin jaman emes,
Kelgen jeri jaman. Жақсы келін - келін,
Жаман келін - өлім. Jaqsy kelin - kelin,
Jaman kelin - ólim. Келіннің бетін кім ашса, сол ыстық. Kelinniń betin kim ashsa, sol ystyq. Жақсы келін - қызыңдай,
Жақсы күйеу - ұлыңдай. Jaqsy kelin - qyzyńdaı,
Jaqsy kúıeý - ulyńdaı. Келін қыз болмас,
Күйеу ұл болмас. Kelin qyz bolmas,
Kúıeý ul bolmas. Келін, келін, келін бақ,
Келмей жатып сөзін бақ. Kelin, kelin, kelin baq,
Kelmeı jatyp sózin baq. Келіні жақсы үйдің керегесі алтын. Kelini jaqsy úıdiń keregesi altyn. Келінді қайын ененің топырағынан жаратады Kelindi qaıyn eneniń topyraǵynan jaratady Қалыңсыз келген келін
Қырыстанғанын қоймайды. Qalyńsyz kelgen kelin
Qyrystanǵanyn qoımaıdy. Келін бой жасырады,
Дауысын таудан асырады. Kelin boı jasyrady,
Daýysyn taýdan asyrady. Келіннің сөзі кетпендей,
Баланың сөзі батпандай. Kelinniń sózi ketpendeı,
Balanyń sózi batpandaı. Баланың өзі туғандай,
Келіннің өзі келгендей. Balanyń ózi týǵandaı,
Kelinniń ózi kelgendeı. Төркіні жақынның төсегі жиылмас. Tórkini jaqynnyń tósegi jıylmas. Төркінге сенгеннің төбесі тесік. Tórkinge sengenniń tóbesi tesik. Еншісі басқаның ені бөлек. Enshisi basqanyń eni bólek. Отбасының сәні - сыйластық,
Достық сәні - қимастық. Otbasynyń sáni - syılastyq,
Dostyq sáni - qımastyq. Түндігі бүтін, түтіні түзу. Túndigi bútin, tútini túzý. Келіннің аяғынан,
Қойшының таяғынан. Kelinniń aıaǵynan,
Qoıshynyń taıaǵynan. Ұрыспас ұл болмайды,
Керіспес келін болмайды. Uryspas ul bolmaıdy,
Kerispes kelin bolmaıdy. Отбасы ала болса,
Кереге басы сайын пәле бар. Otbasy ala bolsa,
Kerege basy saıyn pále bar. Ата-анадан жар жақын,
Туысқаннан мал жақын. Ata-anadan jar jaqyn,
Týysqannan mal jaqyn. Қатыны жоқ үй жетім. Qatyny joq úı jetim. Әйелі жоқ үй - суы жоқ диірмен. Áıeli joq úı - sýy joq dıirmen. Жақсы қатын алғанның тойы өз үйінде. Jaqsy qatyn alǵannyń toıy óz úıinde. Әркімнің мінген аты - өзіне тұлпар,
Әркімнің сүйген жары - өзіне сұңқар. Árkimniń mingen aty - ózine tulpar,
Árkimniń súıgen jary - ózine suńqar. Өз жарыңды жаттай күт,
Жат көрсін де, түңілсін.
Бір-біріңді қадір тұт,
Жұрт үлгі алсын, үңілсін. Óz jaryńdy jattaı kút,
Jat kórsin de, túńilsin.
Bir-birińdi qadir tut,
Jurt úlgi alsyn, úńilsin. Жаман үйден қосым артық,
Сынық ошақтан мосым артық. Jaman úıden qosym artyq,
Synyq oshaqtan mosym artyq. Сұлу алған жолдасынан айырылады. Sulý alǵan joldasynan aıyrylady. Атың жаман болса,
Арманың кетеді.
Алғаның жаман болса,
Мейманың кетеді. Atyń jaman bolsa,
Armanyń ketedi.
Alǵanyń jaman bolsa,
Meımanyń ketedi. Жақсы болса алғаның,
Үйіңнен кісі кетпейді;
Жаман болса алғаның,
Шын досың да шеттейді. Jaqsy bolsa alǵanyń,
Úıińnen kisi ketpeıdi;
Jaman bolsa alǵanyń,
Shyn dosyń da shetteıdi. Қатының жақсы болса, жұмақ үйіңде,
Қатының жаман болса, тозақ үйіңде. Qatynyń jaqsy bolsa, jumaq úıińde,
Qatynyń jaman bolsa, tozaq úıińde. Алқызыл гүл - жердің сәулеті,
Асыл жар - ердің дәулеті. Alqyzyl gúl - jerdiń sáýleti,
Asyl jar - erdiń dáýleti. Жаман еркектің басын
Жақсы қатын хан қылады.
Жақсы еркектің басын
Жаман қатын даң қылады. Jaman erkektiń basyn
Jaqsy qatyn han qylady.
Jaqsy erkektiń basyn
Jaman qatyn dań qylady. Үзіксіз - үй болмас. Úziksiz - úı bolmas. Үлкен үйге не керек,
Кіші үйге де сол керек. Úlken úıge ne kerek,
Kishi úıge de sol kerek. Үлкен шаңырақтың жанында отау үй көрікті. Úlken shańyraqtyń janynda otaý úı kórikti. Ер - елдің иесі, әйел - үйдің иесі. Er - eldiń ıesi, áıel - úıdiń ıesi. Ерлі-зайыптының ашуы
Екі ен жаулық кепкенше. Erli-zaıyptynyń ashýy
Eki en jaýlyq kepkenshe. Өз зайыбыңа дұшпанның көзімен қара. Óz zaıybyńa dushpannyń kózimen qara. Еркек - үйдің иманы,
Әйел - үйдің жиғаны. Erkek - úıdiń ımany,
Áıel - úıdiń jıǵany. Бай күйігі етекте,
Бала күйігі жүректе. Baı kúıigi etekte,
Bala kúıigi júrekte. Сұлу әйелдің күйеуі қарауыл. Sulý áıeldiń kúıeýi qaraýyl. Көрікті әйелдің күйеуі көзсіз. Kórikti áıeldiń kúıeýi kózsiz. Ерлі-зайыптының
төсегі бір болғанмен,
Көретін түсі басқа.
Ішетін қазаны бір болғанмен,
қарны бөлек.
Түтіні бір болғанмен,
түйсігі бөлек. Erli-zaıyptynyń
tósegi bir bolǵanmen,
Kóretin túsi basqa.
Ishetin qazany bir bolǵanmen,
qarny bólek.
Tútini bir bolǵanmen,
túısigi bólek. Келінге өкпе тисе, көңілі көкке жетеді. Kelinge ókpe tıse, kóńili kókke jetedi. Төркін десе, қыз төзбейді,
Тұз десе, түйе төзбейді. Tórkin dese, qyz tózbeıdi,
Tuz dese, túıe tózbeıdi. Тұз десе, түйеде тағат жоқ,
Төркін десе, қызда тағат жоқ. Tuz dese, túıede taǵat joq,
Tórkin dese, qyzda taǵat joq. Түнде жүрген күндіз қуанар,
Жасында үйленген қартайғанда қуанар. Túnde júrgen kúndiz qýanar,
Jasynda úılengen qartaıǵanda qýanar. Жақсы әйел өміріңді ұзартады,
Жаман әйел үстіңе тұз артады. Jaqsy áıel ómirińdi uzartady,
Jaman áıel ústińe tuz artady. Азансыз молда болса да,
Қазансыз қатын болмайды. Azansyz molda bolsa da,
Qazansyz qatyn bolmaıdy. Екі жасты қосқанның сауабы бар,
Екі жасты айырғанның обалы бар. Eki jasty qosqannyń saýaby bar,
Eki jasty aıyrǵannyń obaly bar. Арамнан алған түйеден
Адалдан алған ешкі артық,
Жаманнан алған сұлудан,
Жаман да болса, текті артық. Aramnan alǵan túıeden
Adaldan alǵan eshki artyq,
Jamannan alǵan sulýdan,
Jaman da bolsa, tekti artyq. Бармайын десем, әулие қоймайды,
Барайын десем, қатыным қойнына алмайды. Barmaıyn desem, áýlıe qoımaıdy,
Baraıyn desem, qatynym qoınyna almaıdy. Бота тайлағымен, ауыл аймағымен. Bota taılaǵymen, aýyl aımaǵymen. Аға өлсе, жеңге мұра,
Ат өлсе, сауыры мұра. Aǵa ólse, jeńge mura,
At ólse, saýyry mura. Әмеңгердің де әмірі бар. Ámeńgerdiń de ámiri bar. Жазғы күннің саясы -
сапырулы қымыз, салқын үй. Jazǵy kúnniń saıasy -
sapyrýly qymyz, salqyn úı. Атың жаман болса, сатып құтыларсың,
Әйелің жаман болса, қайтып құтыларсың. Atyń jaman bolsa, satyp qutylarsyń,
Áıeliń jaman bolsa, qaıtyp qutylarsyń. Бос сөз тындағанша,
Енем баласының қойнына барып жатпаймын ба?! Bos sóz tyndaǵansha,
Enem balasynyń qoınyna baryp jatpaımyn ba?! Ай мінбей атыңды мақтама,
Жыл тұрмай қатыныңды мақтама. Aı minbeı atyńdy maqtama,
Jyl turmaı qatynyńdy maqtama. Байға келін болғанша,
кедейге қыз бол. Baıǵa kelin bolǵansha,
kedeıge qyz bol. Тыныш ұйықтағанның төсегі жайлы. Tynysh uıyqtaǵannyń tósegi jaıly. Бір қатын сылаумен қатын,
Бір қатын қынаумен қатын,
Бір қатын сынаумен қатын. Bir qatyn sylaýmen qatyn,
Bir qatyn qynaýmen qatyn,
Bir qatyn synaýmen qatyn. Екі қатын алғанның құлағы тынбас,
Есекке мінгеннің аяғы тынбас. Eki qatyn alǵannyń qulaǵy tynbas,
Esekke mingenniń aıaǵy tynbas. Екі сиырың болса, айран болар,
Екі қатының болса, үйің ойран болар. Eki sıyryń bolsa, aıran bolar,
Eki qatynyń bolsa, úıiń oıran bolar. Екі қатын алыпсың,
Бір пәлеге қалыпсың. Eki qatyn alypsyń,
Bir pálege qalypsyń. Жаман қатын алғанның жауы үйінде,
Екі қатын алғанның дауы үйінде. Jaman qatyn alǵannyń jaýy úıinde,
Eki qatyn alǵannyń daýy úıinde. Екі қатынның үйінде дау,
Бір қатынның үйінде жау. Eki qatynnyń úıinde daý,
Bir qatynnyń úıinde jaý. Сыланайын десем, байдан қорқам,
Сыланбайын десем, тоқалдан қорқам. Sylanaıyn desem, baıdan qorqam,
Sylanbaıyn desem, toqaldan qorqam. Қатыны өлген мен байы өлген қосылса,
Күндіз екеу, түнде төртеу. Qatyny ólgen men baıy ólgen qosylsa,
Kúndiz ekeý, túnde tórteý. Есінеу-есінеу бір екен,
Есіл де менің қатыным. Esineý-esineý bir eken,
Esil de meniń qatynym. Атың жақсы болса,
Бүл дүниенің пырағы,
Қатының жақсы болса,
Бұл дүниенің шырағы. Atyń jaqsy bolsa,
Búl dúnıeniń pyraǵy,
Qatynyń jaqsy bolsa,
Bul dúnıeniń shyraǵy. Жақсы келін құрдасыңдай болар,
Жақсы ұлың сырласыңдай болар. Jaqsy kelin qurdasyńdaı bolar,
Jaqsy ulyń syrlasyńdaı bolar. Көнектен шошынған бие оңбас,
Төсектен шошынған ер оңбас. Kónekten shoshynǵan bıe ońbas,
Tósekten shoshynǵan er ońbas. Қатын алсаң қаңлыдан ал,
Қаңлы бар жерде кәде бар. Qatyn alsań qańlydan al,
Qańly bar jerde káde bar. Ең әуелі орын тап,
Одан кейін келін тап. Eń áýeli oryn tap,
Odan keıin kelin tap. Келін - келсап, бала - балшық. Kelin - kelsap, bala - balshyq. Отты жастығың өтпей отау тік. Otty jastyǵyń ótpeı otaý tik. Әкесінің ақшасына үйленген
Әйелінің қадірін білмейді. Ákesiniń aqshasyna úılengen
Áıeliniń qadirin bilmeıdi. Ұл жақсысы құрметті,
Келін жақсысы келбетті. Ul jaqsysy qurmetti,
Kelin jaqsysy kelbetti. Ақылды үйленгенше,
Ақымақ ұл сүйеді. Aqyldy úılengenshe,
Aqymaq ul súıedi. Отбасы - ошақ қасы. Otbasy - oshaq qasy. Тату үйде тақсырет болмас, Tatý úıde taqsyret bolmas, Үйден тату шығып, бату қайтты. Úıden tatý shyǵyp, batý qaıtty. Әр құжыраның өз шырағы бар. Ár qujyranyń óz shyraǵy bar. Ақылсыз би болмас,
Сәулесіз үй болмас. Aqylsyz bı bolmas,
Sáýlesiz úı bolmas. Жар төсегі - алтын тақ. Jar tósegi - altyn taq. Ұрыншақ болса ұлың кер,
Керіскек болса келінің кер. Urynshaq bolsa ulyń ker,
Keriskek bolsa keliniń ker. Даладағы дауылдан
Үйдегі дауыл дүлей. Daladaǵy daýyldan
Úıdegi daýyl dúleı. Келінің жаман болса, ұлыңнан көр,
Күйеуің жаман болса, қызыңнан көр. Keliniń jaman bolsa, ulyńnan kór,
Kúıeýiń jaman bolsa, qyzyńnan kór. Күн түспеген үйге күшнәш түстенер. Kún túspegen úıge kúshnásh tústener.
