Су туралы 148
Пайда да бір, аққан су да бір.
Paıda da bir, aqqan sý da bir.
Жемес жерде ет бар,
Ішпес жерде су бар. Jemes jerde et bar,
Ishpes jerde sý bar. Суға сиген - атасының сақалына сиген. Sýǵa sıgen - atasynyń saqalyna sıgen. Қайырсыз байдан қайнатқан су артық. Qaıyrsyz baıdan qaınatqan sý artyq. Тәуекелдің кемесі суға батпас. Táýekeldiń kemesi sýǵa batpas. Ат басына күн туса,
Ауыздығымен су ішер.
Ер басына күн туса,
Етігімен су кешер. At basyna kún týsa,
Aýyzdyǵymen sý isher.
Er basyna kún týsa,
Etigimen sý kesher. Су тасыса - жиегіне,
Ер тасыса - еліне. Sý tasysa - jıegine,
Er tasysa - eline. Шын жомартқа жолықсаң,
Су орнына бал берер.
Шын батырға жолықсаң,
Сен үшін жан берер. Shyn jomartqa jolyqsań,
Sý ornyna bal berer.
Shyn batyrǵa jolyqsań,
Sen úshin jan berer. Аққу құсқа оқ тисе,
Қанатын суға тигізбес.
Айтулы ерге оқ тисе,
Қиналғанын білдірмес. Aqqý qusqa oq tıse,
Qanatyn sýǵa tıgizbes.
Aıtýly erge oq tıse,
Qınalǵanyn bildirmes. Ауыздан бірде от, бірде су шығар,
Бірі жандырса, бірі сөндірер. Aýyzdan birde ot, birde sý shyǵar,
Biri jandyrsa, biri sóndirer. Оқыған қара суға қарсы жүзер. Oqyǵan qara sýǵa qarsy júzer. Сүмбіледе су суыр,
Таразыда таң суыр. Súmbilede sý sýyr,
Tarazyda tań sýyr. Ұстамен дос болсаң,
Керегіңді соқтырып аларсың.
Қайықшымен дос болсаң,
Қайығыңды суға саларсың.
Ұрымен дос болсаң,
Қораға шабарсың. Ustamen dos bolsań,
Keregińdi soqtyryp alarsyń.
Qaıyqshymen dos bolsań,
Qaıyǵyńdy sýǵa salarsyń.
Urymen dos bolsań,
Qoraǵa shabarsyń. Екі кеменің құйрығын ұстаған суға кетеді. Eki kemeniń quıryǵyn ustaǵan sýǵa ketedi. Бата - бастан, су - аяқтан. Bata - bastan, sý - aıaqtan. Ел ағыны мен су ағыны тең. El aǵyny men sý aǵyny teń. Су жүрген жер - береке,
Ел жүрген жер - мереке. Sý júrgen jer - bereke,
El júrgen jer - mereke. Ел от алған жерге су төкпе. El ot alǵan jerge sý tókpe. Суға кеткен тал қармайды. Sýǵa ketken tal qarmaıdy. Кемедегі хан болды,
Біз нөкер болдық.
Тағдыр солай болды,
Біз су төгер болдық. Kemedegi han boldy,
Biz nóker boldyq.
Taǵdyr solaı boldy,
Biz sý tóger boldyq. Көп көмектескен күрмекпен су ішеді. Kóp kómektesken kúrmekpen sý ishedi. Жауызға айтқан жылы сөз,
Суға жазған сертпен тең. Jaýyzǵa aıtqan jyly sóz,
Sýǵa jazǵan sertpen teń. От пен су - тілсіз жау. Ot pen sý - tilsiz jaý. Отын - олжа, су - нұрлық. Otyn - olja, sý - nurlyq. Отанын сүйген отқа жанбайды, суға батпайды. Otanyn súıgen otqa janbaıdy, sýǵa batpaıdy. Су перісі - сұлтан. Sý perisi - sultan. Бектің бұлағынан су ішпе. Bektiń bulaǵynan sý ishpe. Су ағады сағадан,
Жол болады ағадан. Sý aǵady saǵadan,
Jol bolady aǵadan. Су сүзілмейді, сүйек үзілмейді. Sý súzilmeıdi, súıek úzilmeıdi. Халық сүймес,
Сүйгені суға батпас, отқа күймес. Halyq súımes,
Súıgeni sýǵa batpas, otqa kúımes. Халқын ойламаған хан семіз,
Дүние оған су-теңіз. Halqyn oılamaǵan han semiz,
Dúnıe oǵan sý-teńiz. Салынды суға кетеді,
Сағым қуған түбіне жетеді. Salyndy sýǵa ketedi,
Saǵym qýǵan túbine jetedi. Қайықшымен жақын болсаң,
Дауыл күні қайығын суға саларсың. Qaıyqshymen jaqyn bolsań,
Daýyl kúni qaıyǵyn sýǵa salarsyń. Жақсы мұраптың соңынан су ереді,
Жаман мұраптың соңынан шу ереді. Jaqsy muraptyń sońynan sý eredi,
Jaman muraptyń sońynan shý eredi. Талап - адамнан , дем - су - Алладан . Talap - adamnan , dem - sý - Alladan . Тұзды көп сақтама, су болады.
Қызды көп сақтама, күң болады. Tuzdy kóp saqtama, sý bolady.
Qyzdy kóp saqtama, kúń bolady. Кәрілікте -
ой - у, өмір - су, үміт - бу. Kárilikte -
oı - ý, ómir - sý, úmit - bý. Су ағар да, тас қалар,
Кәрі өтер де, жас қалар. Sý aǵar da, tas qalar,
Kári óter de, jas qalar. Ер қолында мал тұрмайды,
Елек ішінде су тұрмайды. Er qolynda mal turmaıdy,
Elek ishinde sý turmaıdy. Су жетпейін демейді,
Жар жеткізбейді.
Ер жетпейін демейді,
Мал жеткізбейді. Sý jetpeıin demeıdi,
Jar jetkizbeıdi.
Er jetpeıin demeıdi,
Mal jetkizbeıdi. Қарны ашқанға қара нан май татыр,
Шөлдегенге қара су бал татыр. Qarny ashqanǵa qara nan maı tatyr,
Shóldegenge qara sý bal tatyr. Су ішкен құдығыңа түкірме. Sý ishken qudyǵyńa túkirme. Етігіңді шешпей суға түспе. Etigińdi sheshpeı sýǵa túspe. Өзі сөнейін деп тұрған отқа су бүрікпе. Ózi sóneıin dep turǵan otqa sý búrikpe. Біреуге ор қазба,
Қазсаң терең қаз,
Өзің түсуіңе жақсы. Bireýge or qazba,
Qazsań tereń qaz,
Óziń túsýińe jaqsy. Су келтірер бір кісі,
Егін егер мың кісі. Sý keltirer bir kisi,
Egin eger myń kisi. Су - ырыстың көзі,
Еңбек - кірістің көзі. Sý - yrystyń kózi,
Eńbek - kiristiń kózi. Жер жастанып, су сүйеніп жүрген. Jer jastanyp, sý súıenip júrgen. Арық қазған су ішер,
Араздасқан у ішер. Aryq qazǵan sý isher,
Arazdasqan ý isher. Жылай-жылай арық қазған,
Күле-күле су ішер. Jylaı-jylaı aryq qazǵan,
Kúle-kúle sý isher. Бір кісі қазған құдықтан мың кісі су ішеді. Bir kisi qazǵan qudyqtan myń kisi sý ishedi. Құдықтан су ішкен,
Қазғанға рахмет айтады. Qudyqtan sý ishken,
Qazǵanǵa rahmet aıtady. Кетпенім сай, шотым сай,
Қазсам суға жетемін.
Атаным сай, атым сай,
Көшсем нуға жетемін. Ketpenim saı, shotym saı,
Qazsam sýǵa jetemin.
Atanym saı, atym saı,
Kóshsem nýǵa jetemin. Ерінбеген елекпен су ішеді. Erinbegen elekpen sý ishedi. Ердің ісі - келісу,
Ездің ісі - керісу. Erdiń isi - kelisý,
Ezdiń isi - kerisý. Сөз атасы - құлақ,
Су атасы - бұлақ,
Жол атасы - тұяқ. Sóz atasy - qulaq,
Sý atasy - bulaq,
Jol atasy - tuıaq. Тау мен тасты су бұзады,
Адамзатты сөз бұзады. Taý men tasty sý buzady,
Adamzatty sóz buzady. Су төркіні - әуіз,
Сөз төркіні - ауыз. Sý tórkini - áýiz,
Sóz tórkini - aýyz. Қатты қаңтар болмай,
Су-теңіз тоңбайды,
Қатын шайпау болмай,
Ер жалғыз үй қонбайды. Qatty qańtar bolmaı,
Sý-teńiz tońbaıdy,
Qatyn shaıpaý bolmaı,
Er jalǵyz úı qonbaıdy. Жақсы қатын жүн қарыз алады
Жаман қатын су қарыз алады. Jaqsy qatyn jún qaryz alady
Jaman qatyn sý qaryz alady. Еркек көп болса, отын жоқ,
Әйел көп болса, су жоқ. Erkek kóp bolsa, otyn joq,
Áıel kóp bolsa, sý joq. Еркек көп жер отынға жарымайды,
Әйел көп жер суға жарымайды. Erkek kóp jer otynǵa jarymaıdy,
Áıel kóp jer sýǵa jarymaıdy. Сиыр су тастамайды,
Қатын үй тастамайды. Sıyr sý tastamaıdy,
Qatyn úı tastamaıdy. Қайғысыз қара суға семіреді. Qaıǵysyz qara sýǵa semiredi. Қайғысызға қара су да ас. Qaıǵysyzǵa qara sý da as. Біреу суға жете алмадым деп «аһ» ұрады,
Біреу судан өте алмадым деп «аһ» ұрады. Bireý sýǵa jete almadym dep «aһ» urady,
Bireý sýdan óte almadym dep «aһ» urady. Сіркесі су көтермейді. Sirkesi sý kótermeıdi. Өлмеген құл алтын аяқпен су ішер. Ólmegen qul altyn aıaqpen sý isher. Көкті бу көтереді,
Жерді су көтереді,
Жүйрікті ау көтереді.
Жүкті нар көтереді,
Өлімді бар көтереді. Kókti bý kóteredi,
Jerdi sý kóteredi,
Júırikti aý kóteredi.
Júkti nar kóteredi,
Ólimdi bar kóteredi. Жақсылық суға батпас,
Бір шығар, тегін жатпас. Jaqsylyq sýǵa batpas,
Bir shyǵar, tegin jatpas. Жаман адамға мал бітсе,
Кетпестей көреді.
Үсті су болса,
Кеппестей көреді. Jaman adamǵa mal bitse,
Ketpesteı kóredi.
Ústi sý bolsa,
Keppesteı kóredi. Жаман сайға су түссе,
Өткел бермес кешуге.
Жаман адамға іс түссе,
Жаныңды сұрар шешуге. Jaman saıǵa sý tússe,
Ótkel bermes keshýge.
Jaman adamǵa is tússe,
Janyńdy surar sheshýge. Жаманға ақыл айтсаң, алдайды дер,
Жаман атпен су кешсе, жалдайды дер. Jamanǵa aqyl aıtsań, aldaıdy der,
Jaman atpen sý keshse, jaldaıdy der. Тақыр жерге су төксең, тайғақ болар,
Жаманға сырыңды айтсаң, айғақ болар. Taqyr jerge sý tókseń, taıǵaq bolar,
Jamanǵa syryńdy aıtsań, aıǵaq bolar. Тұңғиық қара суға
Түйе бойлап шыға алмас.
Кім атадан жаман туса,
Сөзі оның пұл болмас. Tuńǵıyq qara sýǵa
Túıe boılap shyǵa almas.
Kim atadan jaman týsa,
Sózi onyń pul bolmas. Су тиген өрттей сөнді. Sý tıgen órtteı sóndi. Ақымақ жауынды күні суға түсер. Aqymaq jaýyndy kúni sýǵa túser. Ақымақ артын ойламас,
Аласа суға бойламас. Aqymaq artyn oılamas,
Alasa sýǵa boılamas. Шығысы жаман қамысты,
Су ішінен өрт шалар.
Пейілі жаман адамды,
Түйе үстінен ит қабар. Shyǵysy jaman qamysty,
Sý ishinen órt shalar.
Peıili jaman adamdy,
Túıe ústinen ıt qabar. Су бермегенге сүт бер,
Ақ ниетіңді білсін. Sý bermegenge sút ber,
Aq nıetińdi bilsin. Көңілден көңіл су ішеді. Kóńilden kóńil sý ishedi. Көңілі су сепкендей. Kóńili sý sepkendeı. Ағын су жолын табады,
Ақ адам оңын табады. Aǵyn sý jolyn tabady,
Aq adam ońyn tabady. Қасыңда қара көп болса,
Нөкер емей, немене?
Шөлдегенде ішкен су
Шекер емей, немене?
Ат жалынан тапқан мал,
Бекер емей, немене? Qasyńda qara kóp bolsa,
Nóker emeı, nemene?
Shóldegende ishken sý
Sheker emeı, nemene?
At jalynan tapqan mal,
Beker emeı, nemene? Сыйлап берген су тәтті. Syılap bergen sý tátti. Сыйлап берген су
Сатып алған балдан тәтті. Syılap bergen sý
Satyp alǵan baldan tátti. Сыйлап берсе, су да іш. Syılap berse, sý da ish. Сиырға су көрсетпе,
Жаманға сый көрсетпе. Sıyrǵa sý kórsetpe,
Jamanǵa syı kórsetpe. Құстың қонар жерін су білер,
Мал қонысын ну білер. Qustyń qonar jerin sý biler,
Mal qonysyn ný biler. Батпағы бар көлдерден
Су ішетін сай артық.
Қамшылатқан шабаннан
Өзі жүрер тай артық. Batpaǵy bar kólderden
Sý ishetin saı artyq.
Qamshylatqan shabannan
Ózi júrer taı artyq. Су айналып жазығын табар,
Ат айналып қазығын табар. Sý aınalyp jazyǵyn tabar,
At aınalyp qazyǵyn tabar. Құлындаған байталдан,
Құдықтағы су артылмайды. Qulyndaǵan baıtaldan,
Qudyqtaǵy sý artylmaıdy. Сиыр су ішкенде бұзау мұз жалайды. Sıyr sý ishkende buzaý muz jalaıdy. Сиыр судан жериді, су сиырдан жериді. Sıyr sýdan jerıdi, sý sıyrdan jerıdi. Қудың аяғына су жұқпас. Qýdyń aıaǵyna sý juqpas. Су тоқтаса тоқтар, сұм тоқтамас. Sý toqtasa toqtar, sum toqtamas. Қуды қу табады, шұқанақты су табады. Qýdy qý tabady, shuqanaqty sý tabady. Оттан алып, суға салады. Ottan alyp, sýǵa salady. Сынаманың сұлу сөзі,
Су түбіне кетірер.
Қыздырманың қызыл тілі,
Сүйгеніңнен кетірер. Synamanyń sulý sózi,
Sý túbine ketirer.
Qyzdyrmanyń qyzyl tili,
Súıgenińnen ketirer. Сараң да бір, сасық су да бір. Sarań da bir, sasyq sý da bir. Жайын айтса,
Жайықтан су ауыспайды. Jaıyn aıtsa,
Jaıyqtan sý aýyspaıdy. Жаңбыр жаумай су болған. Jańbyr jaýmaı sý bolǵan. Отқа оралып, суға сүрініп жүреді. Otqa oralyp, sýǵa súrinip júredi. Күріш арқасында күрмек су ішеді. Kúrish arqasynda kúrmek sý ishedi. Тізеден келер суға белден тәубе. Tizeden keler sýǵa belden táýbe. Су түбінде ақбалық,
Аузыма сал балық. Sý túbinde aqbalyq,
Aýzyma sal balyq. Балық басынан шіриді,
Су басынан бұзылады. Balyq basynan shirıdi,
Sý basynan buzylady. Балық жеген «су, су» дейді,
Көлік айдаған «шүу, шүу» дейді. Balyq jegen «sý, sý» deıdi,
Kólik aıdaǵan «shúý, shúý» deıdi. Аққу жүзсе су сұлу. Aqqý júzse sý sulý. Таудай толқын басса да,
Суға батпас қасқалдақ,
Қанша боран соқса да,
Қыран ұшар аспандап. Taýdaı tolqyn bassa da,
Sýǵa batpas qasqaldaq,
Qansha boran soqsa da,
Qyran ushar aspandap. Аққу құсқа оқ тисе,
Қашатын суға тигізбес.
Ақсүйекке оқ тисе,
Көршісіне білдірмес. Aqqý qusqa oq tıse,
Qashatyn sýǵa tıgizbes.
Aqsúıekke oq tıse,
Kórshisine bildirmes. Мақтаның анасы - жер,
Атасы - су. Maqtanyń anasy - jer,
Atasy - sý. Ағын су өлмейді,
Асқар тау өлмейді,
Ай мен Күн өлмейді,
Қара Жер өлмейді. Aǵyn sý ólmeıdi,
Asqar taý ólmeıdi,
Aı men Kún ólmeıdi,
Qara Jer ólmeıdi. Жер қазына,
Су - алтын,
Мал - байлық. Jer qazyna,
Sý - altyn,
Mal - baılyq. Жердің бақыты тайса,
Су сайға құлайды. Jerdiń baqyty taısa,
Sý saıǵa qulaıdy. Жер - қазына, су - гауһар. Jer - qazyna, sý - gaýһar. Ағаш тамырынан су ішер. Aǵash tamyrynan sý isher. Су патшасы - мұрап,
Түн патшасы - шырақ. Sý patshasy - murap,
Tún patshasy - shyraq. Сұмырай келсе су құрыр. Sumyraı kelse sý quryr. Ел ағыны мен су ағыны бір. El aǵyny men sý aǵyny bir. Алпыс күн тасыған су алты күнде қайтар. Alpys kún tasyǵan sý alty kúnde qaıtar. Шөлдегі шұқанақ суға толмас. Shóldegi shuqanaq sýǵa tolmas. Сағадағы су ішер, аяқтағы у ішер. Saǵadaǵy sý isher, aıaqtaǵy ý isher. Саяз су сарқырап ағады. Saıaz sý sarqyrap aǵady. Нұр - Ай сұлулығы,
Су - сай сұлулығы. Nur - Aı sulýlyǵy,
Sý - saı sulýlyǵy. Арнасыз жерден су ақпайды. Arnasyz jerden sý aqpaıdy. Сағым суға сусының қанбас. Saǵym sýǵa sýsynyń qanbas. Су қадірін шөл зардабын шеккен біледі. Sý qadirin shól zardabyn shekken biledi. Су ағады, тас қалады. Sý aǵady, tas qalady. Тау да шөгеді, су да солады. Taý da shógedi, sý da solady. Шөлдегенге сағым су болып көрінер. Shóldegenge saǵym sý bolyp kóriner. Шөлдеген адамға сағым - дария-су. Shóldegen adamǵa saǵym - darııa-sý. Су аяғы құрдым. Sý aıaǵy qurdym. Ағын су - тегін су. Aǵyn sý - tegin sý. Ағын су ақ татыр,
Ақ шабағы бал татыр. Aǵyn sý aq tatyr,
Aq shabaǵy bal tatyr. Су бір аққан жерінен мың ағар. Sý bir aqqan jerinen myń aǵar. Су анасы - бұлақ,
Сөз анасы - құлақ. Sý anasy - bulaq,
Sóz anasy - qulaq. Сұлу дегенге су да риза. Sulý degenge sý da rıza. Жер байдікі, су сайдікі. Jer baıdiki, sý saıdiki. Ағын су арнасын табады. Aǵyn sý arnasyn tabady. Шал болғанмен қария болмас,
Шалшық су жиналып дария болмас. Shal bolǵanmen qarııa bolmas,
Shalshyq sý jınalyp darııa bolmas. Су жұмсақ, тамшылап тасты теседі,
От жұмсақ, темірді балқытады. Sý jumsaq, tamshylap tasty tesedi,
Ot jumsaq, temirdi balqytady. Жатқан тастың астымен су ақпайды. Jatqan tastyń astymen sý aqpaıdy. Алыстан үрген ит қаппас,
Төбеге төменнен су ақпас. Alystan úrgen ıt qappas,
Tóbege tómennen sý aqpas. Су бергеннің сауабы бар,
Су төккеннің сұрауы бар. Sý bergenniń saýaby bar,
Sý tókkenniń suraýy bar. Қысқы шілдеде ну сақта,
Жазғы шілдеде су сақта. Qysqy shildede ný saqta,
Jazǵy shildede sý saqta. Ойламаған ми сасиды,
Ақпаған су сасиды. Oılamaǵan mı sasıdy,
Aqpaǵan sý sasıdy. Сасық суға ащы бұта бітеді,
Сасық суда бақа айғырлық етеді. Sasyq sýǵa aщy buta bitedi,
Sasyq sýda baqa aıǵyrlyq etedi.
Ішпес жерде су бар. Jemes jerde et bar,
Ishpes jerde sý bar. Суға сиген - атасының сақалына сиген. Sýǵa sıgen - atasynyń saqalyna sıgen. Қайырсыз байдан қайнатқан су артық. Qaıyrsyz baıdan qaınatqan sý artyq. Тәуекелдің кемесі суға батпас. Táýekeldiń kemesi sýǵa batpas. Ат басына күн туса,
Ауыздығымен су ішер.
Ер басына күн туса,
Етігімен су кешер. At basyna kún týsa,
Aýyzdyǵymen sý isher.
Er basyna kún týsa,
Etigimen sý kesher. Су тасыса - жиегіне,
Ер тасыса - еліне. Sý tasysa - jıegine,
Er tasysa - eline. Шын жомартқа жолықсаң,
Су орнына бал берер.
Шын батырға жолықсаң,
Сен үшін жан берер. Shyn jomartqa jolyqsań,
Sý ornyna bal berer.
Shyn batyrǵa jolyqsań,
Sen úshin jan berer. Аққу құсқа оқ тисе,
Қанатын суға тигізбес.
Айтулы ерге оқ тисе,
Қиналғанын білдірмес. Aqqý qusqa oq tıse,
Qanatyn sýǵa tıgizbes.
Aıtýly erge oq tıse,
Qınalǵanyn bildirmes. Ауыздан бірде от, бірде су шығар,
Бірі жандырса, бірі сөндірер. Aýyzdan birde ot, birde sý shyǵar,
Biri jandyrsa, biri sóndirer. Оқыған қара суға қарсы жүзер. Oqyǵan qara sýǵa qarsy júzer. Сүмбіледе су суыр,
Таразыда таң суыр. Súmbilede sý sýyr,
Tarazyda tań sýyr. Ұстамен дос болсаң,
Керегіңді соқтырып аларсың.
Қайықшымен дос болсаң,
Қайығыңды суға саларсың.
Ұрымен дос болсаң,
Қораға шабарсың. Ustamen dos bolsań,
Keregińdi soqtyryp alarsyń.
Qaıyqshymen dos bolsań,
Qaıyǵyńdy sýǵa salarsyń.
Urymen dos bolsań,
Qoraǵa shabarsyń. Екі кеменің құйрығын ұстаған суға кетеді. Eki kemeniń quıryǵyn ustaǵan sýǵa ketedi. Бата - бастан, су - аяқтан. Bata - bastan, sý - aıaqtan. Ел ағыны мен су ағыны тең. El aǵyny men sý aǵyny teń. Су жүрген жер - береке,
Ел жүрген жер - мереке. Sý júrgen jer - bereke,
El júrgen jer - mereke. Ел от алған жерге су төкпе. El ot alǵan jerge sý tókpe. Суға кеткен тал қармайды. Sýǵa ketken tal qarmaıdy. Кемедегі хан болды,
Біз нөкер болдық.
Тағдыр солай болды,
Біз су төгер болдық. Kemedegi han boldy,
Biz nóker boldyq.
Taǵdyr solaı boldy,
Biz sý tóger boldyq. Көп көмектескен күрмекпен су ішеді. Kóp kómektesken kúrmekpen sý ishedi. Жауызға айтқан жылы сөз,
Суға жазған сертпен тең. Jaýyzǵa aıtqan jyly sóz,
Sýǵa jazǵan sertpen teń. От пен су - тілсіз жау. Ot pen sý - tilsiz jaý. Отын - олжа, су - нұрлық. Otyn - olja, sý - nurlyq. Отанын сүйген отқа жанбайды, суға батпайды. Otanyn súıgen otqa janbaıdy, sýǵa batpaıdy. Су перісі - сұлтан. Sý perisi - sultan. Бектің бұлағынан су ішпе. Bektiń bulaǵynan sý ishpe. Су ағады сағадан,
Жол болады ағадан. Sý aǵady saǵadan,
Jol bolady aǵadan. Су сүзілмейді, сүйек үзілмейді. Sý súzilmeıdi, súıek úzilmeıdi. Халық сүймес,
Сүйгені суға батпас, отқа күймес. Halyq súımes,
Súıgeni sýǵa batpas, otqa kúımes. Халқын ойламаған хан семіз,
Дүние оған су-теңіз. Halqyn oılamaǵan han semiz,
Dúnıe oǵan sý-teńiz. Салынды суға кетеді,
Сағым қуған түбіне жетеді. Salyndy sýǵa ketedi,
Saǵym qýǵan túbine jetedi. Қайықшымен жақын болсаң,
Дауыл күні қайығын суға саларсың. Qaıyqshymen jaqyn bolsań,
Daýyl kúni qaıyǵyn sýǵa salarsyń. Жақсы мұраптың соңынан су ереді,
Жаман мұраптың соңынан шу ереді. Jaqsy muraptyń sońynan sý eredi,
Jaman muraptyń sońynan shý eredi. Талап - адамнан , дем - су - Алладан . Talap - adamnan , dem - sý - Alladan . Тұзды көп сақтама, су болады.
Қызды көп сақтама, күң болады. Tuzdy kóp saqtama, sý bolady.
Qyzdy kóp saqtama, kúń bolady. Кәрілікте -
ой - у, өмір - су, үміт - бу. Kárilikte -
oı - ý, ómir - sý, úmit - bý. Су ағар да, тас қалар,
Кәрі өтер де, жас қалар. Sý aǵar da, tas qalar,
Kári óter de, jas qalar. Ер қолында мал тұрмайды,
Елек ішінде су тұрмайды. Er qolynda mal turmaıdy,
Elek ishinde sý turmaıdy. Су жетпейін демейді,
Жар жеткізбейді.
Ер жетпейін демейді,
Мал жеткізбейді. Sý jetpeıin demeıdi,
Jar jetkizbeıdi.
Er jetpeıin demeıdi,
Mal jetkizbeıdi. Қарны ашқанға қара нан май татыр,
Шөлдегенге қара су бал татыр. Qarny ashqanǵa qara nan maı tatyr,
Shóldegenge qara sý bal tatyr. Су ішкен құдығыңа түкірме. Sý ishken qudyǵyńa túkirme. Етігіңді шешпей суға түспе. Etigińdi sheshpeı sýǵa túspe. Өзі сөнейін деп тұрған отқа су бүрікпе. Ózi sóneıin dep turǵan otqa sý búrikpe. Біреуге ор қазба,
Қазсаң терең қаз,
Өзің түсуіңе жақсы. Bireýge or qazba,
Qazsań tereń qaz,
Óziń túsýińe jaqsy. Су келтірер бір кісі,
Егін егер мың кісі. Sý keltirer bir kisi,
Egin eger myń kisi. Су - ырыстың көзі,
Еңбек - кірістің көзі. Sý - yrystyń kózi,
Eńbek - kiristiń kózi. Жер жастанып, су сүйеніп жүрген. Jer jastanyp, sý súıenip júrgen. Арық қазған су ішер,
Араздасқан у ішер. Aryq qazǵan sý isher,
Arazdasqan ý isher. Жылай-жылай арық қазған,
Күле-күле су ішер. Jylaı-jylaı aryq qazǵan,
Kúle-kúle sý isher. Бір кісі қазған құдықтан мың кісі су ішеді. Bir kisi qazǵan qudyqtan myń kisi sý ishedi. Құдықтан су ішкен,
Қазғанға рахмет айтады. Qudyqtan sý ishken,
Qazǵanǵa rahmet aıtady. Кетпенім сай, шотым сай,
Қазсам суға жетемін.
Атаным сай, атым сай,
Көшсем нуға жетемін. Ketpenim saı, shotym saı,
Qazsam sýǵa jetemin.
Atanym saı, atym saı,
Kóshsem nýǵa jetemin. Ерінбеген елекпен су ішеді. Erinbegen elekpen sý ishedi. Ердің ісі - келісу,
Ездің ісі - керісу. Erdiń isi - kelisý,
Ezdiń isi - kerisý. Сөз атасы - құлақ,
Су атасы - бұлақ,
Жол атасы - тұяқ. Sóz atasy - qulaq,
Sý atasy - bulaq,
Jol atasy - tuıaq. Тау мен тасты су бұзады,
Адамзатты сөз бұзады. Taý men tasty sý buzady,
Adamzatty sóz buzady. Су төркіні - әуіз,
Сөз төркіні - ауыз. Sý tórkini - áýiz,
Sóz tórkini - aýyz. Қатты қаңтар болмай,
Су-теңіз тоңбайды,
Қатын шайпау болмай,
Ер жалғыз үй қонбайды. Qatty qańtar bolmaı,
Sý-teńiz tońbaıdy,
Qatyn shaıpaý bolmaı,
Er jalǵyz úı qonbaıdy. Жақсы қатын жүн қарыз алады
Жаман қатын су қарыз алады. Jaqsy qatyn jún qaryz alady
Jaman qatyn sý qaryz alady. Еркек көп болса, отын жоқ,
Әйел көп болса, су жоқ. Erkek kóp bolsa, otyn joq,
Áıel kóp bolsa, sý joq. Еркек көп жер отынға жарымайды,
Әйел көп жер суға жарымайды. Erkek kóp jer otynǵa jarymaıdy,
Áıel kóp jer sýǵa jarymaıdy. Сиыр су тастамайды,
Қатын үй тастамайды. Sıyr sý tastamaıdy,
Qatyn úı tastamaıdy. Қайғысыз қара суға семіреді. Qaıǵysyz qara sýǵa semiredi. Қайғысызға қара су да ас. Qaıǵysyzǵa qara sý da as. Біреу суға жете алмадым деп «аһ» ұрады,
Біреу судан өте алмадым деп «аһ» ұрады. Bireý sýǵa jete almadym dep «aһ» urady,
Bireý sýdan óte almadym dep «aһ» urady. Сіркесі су көтермейді. Sirkesi sý kótermeıdi. Өлмеген құл алтын аяқпен су ішер. Ólmegen qul altyn aıaqpen sý isher. Көкті бу көтереді,
Жерді су көтереді,
Жүйрікті ау көтереді.
Жүкті нар көтереді,
Өлімді бар көтереді. Kókti bý kóteredi,
Jerdi sý kóteredi,
Júırikti aý kóteredi.
Júkti nar kóteredi,
Ólimdi bar kóteredi. Жақсылық суға батпас,
Бір шығар, тегін жатпас. Jaqsylyq sýǵa batpas,
Bir shyǵar, tegin jatpas. Жаман адамға мал бітсе,
Кетпестей көреді.
Үсті су болса,
Кеппестей көреді. Jaman adamǵa mal bitse,
Ketpesteı kóredi.
Ústi sý bolsa,
Keppesteı kóredi. Жаман сайға су түссе,
Өткел бермес кешуге.
Жаман адамға іс түссе,
Жаныңды сұрар шешуге. Jaman saıǵa sý tússe,
Ótkel bermes keshýge.
Jaman adamǵa is tússe,
Janyńdy surar sheshýge. Жаманға ақыл айтсаң, алдайды дер,
Жаман атпен су кешсе, жалдайды дер. Jamanǵa aqyl aıtsań, aldaıdy der,
Jaman atpen sý keshse, jaldaıdy der. Тақыр жерге су төксең, тайғақ болар,
Жаманға сырыңды айтсаң, айғақ болар. Taqyr jerge sý tókseń, taıǵaq bolar,
Jamanǵa syryńdy aıtsań, aıǵaq bolar. Тұңғиық қара суға
Түйе бойлап шыға алмас.
Кім атадан жаман туса,
Сөзі оның пұл болмас. Tuńǵıyq qara sýǵa
Túıe boılap shyǵa almas.
Kim atadan jaman týsa,
Sózi onyń pul bolmas. Су тиген өрттей сөнді. Sý tıgen órtteı sóndi. Ақымақ жауынды күні суға түсер. Aqymaq jaýyndy kúni sýǵa túser. Ақымақ артын ойламас,
Аласа суға бойламас. Aqymaq artyn oılamas,
Alasa sýǵa boılamas. Шығысы жаман қамысты,
Су ішінен өрт шалар.
Пейілі жаман адамды,
Түйе үстінен ит қабар. Shyǵysy jaman qamysty,
Sý ishinen órt shalar.
Peıili jaman adamdy,
Túıe ústinen ıt qabar. Су бермегенге сүт бер,
Ақ ниетіңді білсін. Sý bermegenge sút ber,
Aq nıetińdi bilsin. Көңілден көңіл су ішеді. Kóńilden kóńil sý ishedi. Көңілі су сепкендей. Kóńili sý sepkendeı. Ағын су жолын табады,
Ақ адам оңын табады. Aǵyn sý jolyn tabady,
Aq adam ońyn tabady. Қасыңда қара көп болса,
Нөкер емей, немене?
Шөлдегенде ішкен су
Шекер емей, немене?
Ат жалынан тапқан мал,
Бекер емей, немене? Qasyńda qara kóp bolsa,
Nóker emeı, nemene?
Shóldegende ishken sý
Sheker emeı, nemene?
At jalynan tapqan mal,
Beker emeı, nemene? Сыйлап берген су тәтті. Syılap bergen sý tátti. Сыйлап берген су
Сатып алған балдан тәтті. Syılap bergen sý
Satyp alǵan baldan tátti. Сыйлап берсе, су да іш. Syılap berse, sý da ish. Сиырға су көрсетпе,
Жаманға сый көрсетпе. Sıyrǵa sý kórsetpe,
Jamanǵa syı kórsetpe. Құстың қонар жерін су білер,
Мал қонысын ну білер. Qustyń qonar jerin sý biler,
Mal qonysyn ný biler. Батпағы бар көлдерден
Су ішетін сай артық.
Қамшылатқан шабаннан
Өзі жүрер тай артық. Batpaǵy bar kólderden
Sý ishetin saı artyq.
Qamshylatqan shabannan
Ózi júrer taı artyq. Су айналып жазығын табар,
Ат айналып қазығын табар. Sý aınalyp jazyǵyn tabar,
At aınalyp qazyǵyn tabar. Құлындаған байталдан,
Құдықтағы су артылмайды. Qulyndaǵan baıtaldan,
Qudyqtaǵy sý artylmaıdy. Сиыр су ішкенде бұзау мұз жалайды. Sıyr sý ishkende buzaý muz jalaıdy. Сиыр судан жериді, су сиырдан жериді. Sıyr sýdan jerıdi, sý sıyrdan jerıdi. Қудың аяғына су жұқпас. Qýdyń aıaǵyna sý juqpas. Су тоқтаса тоқтар, сұм тоқтамас. Sý toqtasa toqtar, sum toqtamas. Қуды қу табады, шұқанақты су табады. Qýdy qý tabady, shuqanaqty sý tabady. Оттан алып, суға салады. Ottan alyp, sýǵa salady. Сынаманың сұлу сөзі,
Су түбіне кетірер.
Қыздырманың қызыл тілі,
Сүйгеніңнен кетірер. Synamanyń sulý sózi,
Sý túbine ketirer.
Qyzdyrmanyń qyzyl tili,
Súıgenińnen ketirer. Сараң да бір, сасық су да бір. Sarań da bir, sasyq sý da bir. Жайын айтса,
Жайықтан су ауыспайды. Jaıyn aıtsa,
Jaıyqtan sý aýyspaıdy. Жаңбыр жаумай су болған. Jańbyr jaýmaı sý bolǵan. Отқа оралып, суға сүрініп жүреді. Otqa oralyp, sýǵa súrinip júredi. Күріш арқасында күрмек су ішеді. Kúrish arqasynda kúrmek sý ishedi. Тізеден келер суға белден тәубе. Tizeden keler sýǵa belden táýbe. Су түбінде ақбалық,
Аузыма сал балық. Sý túbinde aqbalyq,
Aýzyma sal balyq. Балық басынан шіриді,
Су басынан бұзылады. Balyq basynan shirıdi,
Sý basynan buzylady. Балық жеген «су, су» дейді,
Көлік айдаған «шүу, шүу» дейді. Balyq jegen «sý, sý» deıdi,
Kólik aıdaǵan «shúý, shúý» deıdi. Аққу жүзсе су сұлу. Aqqý júzse sý sulý. Таудай толқын басса да,
Суға батпас қасқалдақ,
Қанша боран соқса да,
Қыран ұшар аспандап. Taýdaı tolqyn bassa da,
Sýǵa batpas qasqaldaq,
Qansha boran soqsa da,
Qyran ushar aspandap. Аққу құсқа оқ тисе,
Қашатын суға тигізбес.
Ақсүйекке оқ тисе,
Көршісіне білдірмес. Aqqý qusqa oq tıse,
Qashatyn sýǵa tıgizbes.
Aqsúıekke oq tıse,
Kórshisine bildirmes. Мақтаның анасы - жер,
Атасы - су. Maqtanyń anasy - jer,
Atasy - sý. Ағын су өлмейді,
Асқар тау өлмейді,
Ай мен Күн өлмейді,
Қара Жер өлмейді. Aǵyn sý ólmeıdi,
Asqar taý ólmeıdi,
Aı men Kún ólmeıdi,
Qara Jer ólmeıdi. Жер қазына,
Су - алтын,
Мал - байлық. Jer qazyna,
Sý - altyn,
Mal - baılyq. Жердің бақыты тайса,
Су сайға құлайды. Jerdiń baqyty taısa,
Sý saıǵa qulaıdy. Жер - қазына, су - гауһар. Jer - qazyna, sý - gaýһar. Ағаш тамырынан су ішер. Aǵash tamyrynan sý isher. Су патшасы - мұрап,
Түн патшасы - шырақ. Sý patshasy - murap,
Tún patshasy - shyraq. Сұмырай келсе су құрыр. Sumyraı kelse sý quryr. Ел ағыны мен су ағыны бір. El aǵyny men sý aǵyny bir. Алпыс күн тасыған су алты күнде қайтар. Alpys kún tasyǵan sý alty kúnde qaıtar. Шөлдегі шұқанақ суға толмас. Shóldegi shuqanaq sýǵa tolmas. Сағадағы су ішер, аяқтағы у ішер. Saǵadaǵy sý isher, aıaqtaǵy ý isher. Саяз су сарқырап ағады. Saıaz sý sarqyrap aǵady. Нұр - Ай сұлулығы,
Су - сай сұлулығы. Nur - Aı sulýlyǵy,
Sý - saı sulýlyǵy. Арнасыз жерден су ақпайды. Arnasyz jerden sý aqpaıdy. Сағым суға сусының қанбас. Saǵym sýǵa sýsynyń qanbas. Су қадірін шөл зардабын шеккен біледі. Sý qadirin shól zardabyn shekken biledi. Су ағады, тас қалады. Sý aǵady, tas qalady. Тау да шөгеді, су да солады. Taý da shógedi, sý da solady. Шөлдегенге сағым су болып көрінер. Shóldegenge saǵym sý bolyp kóriner. Шөлдеген адамға сағым - дария-су. Shóldegen adamǵa saǵym - darııa-sý. Су аяғы құрдым. Sý aıaǵy qurdym. Ағын су - тегін су. Aǵyn sý - tegin sý. Ағын су ақ татыр,
Ақ шабағы бал татыр. Aǵyn sý aq tatyr,
Aq shabaǵy bal tatyr. Су бір аққан жерінен мың ағар. Sý bir aqqan jerinen myń aǵar. Су анасы - бұлақ,
Сөз анасы - құлақ. Sý anasy - bulaq,
Sóz anasy - qulaq. Сұлу дегенге су да риза. Sulý degenge sý da rıza. Жер байдікі, су сайдікі. Jer baıdiki, sý saıdiki. Ағын су арнасын табады. Aǵyn sý arnasyn tabady. Шал болғанмен қария болмас,
Шалшық су жиналып дария болмас. Shal bolǵanmen qarııa bolmas,
Shalshyq sý jınalyp darııa bolmas. Су жұмсақ, тамшылап тасты теседі,
От жұмсақ, темірді балқытады. Sý jumsaq, tamshylap tasty tesedi,
Ot jumsaq, temirdi balqytady. Жатқан тастың астымен су ақпайды. Jatqan tastyń astymen sý aqpaıdy. Алыстан үрген ит қаппас,
Төбеге төменнен су ақпас. Alystan úrgen ıt qappas,
Tóbege tómennen sý aqpas. Су бергеннің сауабы бар,
Су төккеннің сұрауы бар. Sý bergenniń saýaby bar,
Sý tókkenniń suraýy bar. Қысқы шілдеде ну сақта,
Жазғы шілдеде су сақта. Qysqy shildede ný saqta,
Jazǵy shildede sý saqta. Ойламаған ми сасиды,
Ақпаған су сасиды. Oılamaǵan mı sasıdy,
Aqpaǵan sý sasıdy. Сасық суға ащы бұта бітеді,
Сасық суда бақа айғырлық етеді. Sasyq sýǵa aщy buta bitedi,
Sasyq sýda baqa aıǵyrlyq etedi.
