Пәле , Дау туралы 97
Пәледен машайық қашады.
Páleden mashaıyq qashady.
Пәленің алды - қар, арты - дауыл.
Páleniń aldy - qar, arty - daýyl.
Пәле қуған пәлеге жолығады,
Жала қуған жалаға жолығады. Pále qýǵan pálege jolyǵady,
Jala qýǵan jalaǵa jolyǵady. Ермек қуған пәлеге жолығады,
Еңбек қуған қазынаға жолығады. Ermek qýǵan pálege jolyǵady,
Eńbek qýǵan qazynaǵa jolyǵady. Сөз қуған пәлеге жолығады,
Шаруа қуған олжаға жолығады. Sóz qýǵan pálege jolyǵady,
Sharýa qýǵan oljaǵa jolyǵady. Пәле қайда деме, аяқ астында. Pále qaıda deme, aıaq astynda. Пәлелі жерді баспа, бассаң саспа. Páleli jerdi baspa, bassań saspa. Пәлелі жерге бармағыңды тықпа. Páleli jerge barmaǵyńdy tyqpa. Үндеместе пәле бар, отбасында шала бар. Úndemeste pále bar, otbasynda shala bar. Үндемеген үйдей пәледен құтылады. Úndemegen úıdeı páleden qutylady. Дау - айтыс, барымта - қайтыс. Daý - aıtys, barymta - qaıtys. Бір дау бір дауды қуады. Bir daý bir daýdy qýady. Айтысқан соң дау емес пе,
Алысқан соң жау емес пе? Aıtysqan soń daý emes pe,
Alysqan soń jaý emes pe? Жер дауы мен жесір дауы бітпейді. Jer daýy men jesir daýy bitpeıdi. Дауға барсаң, бірің бар,
Жауға барсаң, бәрің бар. Daýǵa barsań, biriń bar,
Jaýǵa barsań, báriń bar. Дау арылмас, алтын шірімес. Daý arylmas, altyn shirimes. Дау қырық жылда бітсе де,
Қыршын біттім дер. Daý qyryq jylda bitse de,
Qyrshyn bittim der. Дауың жоқ болса, кепіл бол. Daýyń joq bolsa, kepil bol. Бір дауда екі күнә жоқ,
Бір істе екі жаза жоқ. Bir daýda eki kúná joq,
Bir iste eki jaza joq. Бір қазаға екі жаза жоқ. Bir qazaǵa eki jaza joq. Қарау - нәпсінің құны. Qaraý - nápsiniń quny. Жаманның көңілін ауласаң да,
дауын даулама. Jamannyń kóńilin aýlasań da,
daýyn daýlama. Тілеп алған бөгелек,
Өзіңе де сол керек. Tilep alǵan bógelek,
Ózińe de sol kerek. Тамыр түбі - дау,
Құрдас түбі - жау. Tamyr túbi - daý,
Qurdas túbi - jaý. Ит құтырса, иесін қабар,
Дау құтырса, биін табар. It qutyrsa, ıesin qabar,
Daý qutyrsa, bıin tabar. Барымта қайтыс болмай,
Дау айтыс болмайды. Barymta qaıtys bolmaı,
Daý aıtys bolmaıdy. Ала жібін алмасам,
Даудың менде несі бар?
Ел шетіне қонбасам,
Жаудың менде несі бар? Ala jibin almasam,
Daýdyń mende nesi bar?
El shetine qonbasam,
Jaýdyń mende nesi bar? Көштің байсал тапқаны,
Көкорайға қонғаны,
Даудың байсал тапқаны,
Төрешіге барғаны. Kóshtiń baısal tapqany,
Kókoraıǵa qonǵany,
Daýdyń baısal tapqany,
Tóreshige barǵany. Барымта алған мал емес,
Қуып алған құн емес. Barymta alǵan mal emes,
Qýyp alǵan qun emes. Оқтаулы мылтық бір күн тұрса, өзі атылады. Oqtaýly myltyq bir kún tursa, ózi atylady. Айыбы бар адам кеңестен қалмайды. Aıyby bar adam keńesten qalmaıdy. Әр тірлікке төнер бір зауал бар. Ár tirlikke tóner bir zaýal bar. Қаралығы күйедей,
Қараулығы түйедей. Qaralyǵy kúıedeı,
Qaraýlyǵy túıedeı. Бірдің кесірі мыңға,
Мыңның кесірі түменге тиеді. Birdiń kesiri myńǵa,
Myńnyń kesiri túmenge tıedi. Қылыш түбі - ұрыс. Qylysh túbi - urys. Ұрыс бар жерде ырыс жоқ. Urys bar jerde yrys joq. Кезеген аяқ боқ басар. Kezegen aıaq boq basar. Куәлі істі куә табар,
Куәсіз істі күмән табар,
Одан болмаса, иман табар. Kýáli isti kýá tabar,
Kýásiz isti kúmán tabar,
Odan bolmasa, ıman tabar. Көрген жоқ болса, естіген куә. Kórgen joq bolsa, estigen kýá. Айғақтың тазасы күнәні мойынға салар. Aıǵaqtyń tazasy kúnáni moıynǵa salar. Тәубеден соң күнә жоқ. Táýbeden soń kúná joq. Пәленің басы бурылдан. Páleniń basy býryldan. Туған мен туған табысады,
Тумағанға пәле жабысады. Týǵan men týǵan tabysady,
Týmaǵanǵa pále jabysady. Жанын аямаған жау алады,
Малын аямаған дау алады. Janyn aıamaǵan jaý alady,
Malyn aıamaǵan daý alady. Дау төрт бұрышты,
Қамшы екі бұрышты. Daý tórt buryshty,
Qamshy eki buryshty. Зекетсіздің малы арам,
Тілсіздің дауы арам. Zeketsizdiń maly aram,
Tilsizdiń daýy aram. Мерт келмей жұтқа,
Қазы келмей дауға барма. Mert kelmeı jutqa,
Qazy kelmeı daýǵa barma. Дауды шешен бітірмейді, шебер бітіреді. Daýdy sheshen bitirmeıdi, sheber bitiredi. Басы дауда, малы айдауда. Basy daýda, maly aıdaýda. Күнге қарағанның көзі қарығар. Kúnge qaraǵannyń kózi qaryǵar. Жазасын тартпайтын жамандық болмайды. Jazasyn tartpaıtyn jamandyq bolmaıdy. Ұрыс ырыс қашырар. Urys yrys qashyrar. Көргенді күштеген жеңер. Kórgendi kúshtegen jeńer. Қырсық қырық ағайынды. Qyrsyq qyryq aǵaıyndy. Сауға сұраймын деп дауға қалыпты. Saýǵa suraımyn dep daýǵa qalypty. Екі мақұл дауласса,
Сөздері асқар ала таудай болар. Eki maqul daýlassa,
Sózderi asqar ala taýdaı bolar. Жамандық қылсаң пәле күт,
Бәріне де зауал бар. Jamandyq qylsań pále kút,
Bárine de zaýal bar. Азаптан қашсаң, дозаққа ұшырарсың. Azaptan qashsań, dozaqqa ushyrarsyń. Өз айғағы өзінде. Óz aıǵaǵy ózinde. Бір нақақты күйдіргеннен,
Он қылмыстыны ағартқан артық. Bir naqaqty kúıdirgennen,
On qylmystyny aǵartqan artyq. Ерден елтірі даулап алсаң да олжа. Erden eltiri daýlap alsań da olja. Сезікті секіреді. Sezikti sekiredi. Жортушының басы жолда қалады. Jortýshynyń basy jolda qalady. Кірмеске кіріспе, басың қалар ішінде. Kirmeske kirispe, basyń qalar ishinde. Жаба берсе жаланы,
Жаладан жұғын қалады. Jaba berse jalany,
Jaladan juǵyn qalady. Қысасқа - қан, оқысқа - жан. Qysasqa - qan, oqysqa - jan. Жазыққа - жаза, айыпқа - әнжі. Jazyqqa - jaza, aıypqa - ánji. Айран ішкен құтылады,
Шелек жалаған тұтылады. Aıran ishken qutylady,
Shelek jalaǵan tutylady. Кісіге қарсы ұстаған қара пышақтың ұшы
қарыс ұзарады. Kisige qarsy ustaǵan qara pyshaqtyń ushy
qarys uzarady. Ашу үстінде ант жүрмейді. Ashý ústinde ant júrmeıdi. Ант ішкеннің үйіне барма,
айрандай жұғады. Ant ishkenniń úıine barma,
aırandaı juǵady. Ант бұзған оңбайды,
Салт бұзған сорлайды. Ant buzǵan ońbaıdy,
Salt buzǵan sorlaıdy. Сау басына сақина тілеп. Saý basyna saqına tilep. Өз қорлығыңнан жат қорлығы жаман. Óz qorlyǵyńnan jat qorlyǵy jaman. Ұзында өшім, қысқада кегім жоқ. Uzynda óshim, qysqada kegim joq. Кісіде ақың кетсе де, хақың кетпесін. Kiside aqyń ketse de, haqyń ketpesin. Мен саған жауырынмын ба? Men saǵan jaýyrynmyn ba? Пышақ жаны - қайрақ. Pyshaq jany - qaıraq. Алты бақан, ала ауыз. Alty baqan, ala aýyz. Аш пәледен қаш пәле. Ash páleden qash pále. Нау жүрген жерде дау жүреді. Naý júrgen jerde daý júredi. Науды аяма, дауды ая. Naýdy aıama, daýdy aıa. Даукес түсінде дау көреді. Daýkes túsinde daý kóredi. Алдынан дау,
Артынан сөз кетпеген. Aldynan daý,
Artynan sóz ketpegen. Ырыс баққан дау бақпас. Yrys baqqan daý baqpas. Барымтаны бай алады,
Пәлесіне жарлы қалады. Barymtany baı alady,
Pálesine jarly qalady. Жүз теңгелік тақияның
Мың теңгелік дауы бар. Júz teńgelik taqııanyń
Myń teńgelik daýy bar. Төбелеске бергісіз ұрыс бар. Tóbeleske bergisiz urys bar. Бір қатын алдым,
Бір пәлеге қалдым. Bir qatyn aldym,
Bir pálege qaldym. Жауға барсаң, кесерді ал,
Дауға барсаң, шешерді ал. Jaýǵa barsań, keserdi al,
Daýǵa barsań, shesherdi al. Ұрыншақтың дауы көп. Urynshaqtyń daýy kóp. Пәле түбі - жұт. Pále túbi - jut. Бір күндік ұрыстың,
Қырық күндік кесірі бар. Bir kúndik urystyń,
Qyryq kúndik kesiri bar. Екі әйелі бардың дауы үйінде. Eki áıeli bardyń daýy úıinde. Бұқтырып қойған көженің,
Қоюы мен суы бар.
Шалғайдағы ауылдың,
Ойыны мен дауы бар. Buqtyryp qoıǵan kójeniń,
Qoıýy men sýy bar.
Shalǵaıdaǵy aýyldyń,
Oıyny men daýy bar. Ердің құнын:
жастың жайсаңы даулайды,
не көрінің шайтаны даулайды. Erdiń qunyn:
jastyń jaısańy daýlaıdy,
ne kóriniń shaıtany daýlaıdy. Дау арашасыз болмас. Daý arashasyz bolmas.
Жала қуған жалаға жолығады. Pále qýǵan pálege jolyǵady,
Jala qýǵan jalaǵa jolyǵady. Ермек қуған пәлеге жолығады,
Еңбек қуған қазынаға жолығады. Ermek qýǵan pálege jolyǵady,
Eńbek qýǵan qazynaǵa jolyǵady. Сөз қуған пәлеге жолығады,
Шаруа қуған олжаға жолығады. Sóz qýǵan pálege jolyǵady,
Sharýa qýǵan oljaǵa jolyǵady. Пәле қайда деме, аяқ астында. Pále qaıda deme, aıaq astynda. Пәлелі жерді баспа, бассаң саспа. Páleli jerdi baspa, bassań saspa. Пәлелі жерге бармағыңды тықпа. Páleli jerge barmaǵyńdy tyqpa. Үндеместе пәле бар, отбасында шала бар. Úndemeste pále bar, otbasynda shala bar. Үндемеген үйдей пәледен құтылады. Úndemegen úıdeı páleden qutylady. Дау - айтыс, барымта - қайтыс. Daý - aıtys, barymta - qaıtys. Бір дау бір дауды қуады. Bir daý bir daýdy qýady. Айтысқан соң дау емес пе,
Алысқан соң жау емес пе? Aıtysqan soń daý emes pe,
Alysqan soń jaý emes pe? Жер дауы мен жесір дауы бітпейді. Jer daýy men jesir daýy bitpeıdi. Дауға барсаң, бірің бар,
Жауға барсаң, бәрің бар. Daýǵa barsań, biriń bar,
Jaýǵa barsań, báriń bar. Дау арылмас, алтын шірімес. Daý arylmas, altyn shirimes. Дау қырық жылда бітсе де,
Қыршын біттім дер. Daý qyryq jylda bitse de,
Qyrshyn bittim der. Дауың жоқ болса, кепіл бол. Daýyń joq bolsa, kepil bol. Бір дауда екі күнә жоқ,
Бір істе екі жаза жоқ. Bir daýda eki kúná joq,
Bir iste eki jaza joq. Бір қазаға екі жаза жоқ. Bir qazaǵa eki jaza joq. Қарау - нәпсінің құны. Qaraý - nápsiniń quny. Жаманның көңілін ауласаң да,
дауын даулама. Jamannyń kóńilin aýlasań da,
daýyn daýlama. Тілеп алған бөгелек,
Өзіңе де сол керек. Tilep alǵan bógelek,
Ózińe de sol kerek. Тамыр түбі - дау,
Құрдас түбі - жау. Tamyr túbi - daý,
Qurdas túbi - jaý. Ит құтырса, иесін қабар,
Дау құтырса, биін табар. It qutyrsa, ıesin qabar,
Daý qutyrsa, bıin tabar. Барымта қайтыс болмай,
Дау айтыс болмайды. Barymta qaıtys bolmaı,
Daý aıtys bolmaıdy. Ала жібін алмасам,
Даудың менде несі бар?
Ел шетіне қонбасам,
Жаудың менде несі бар? Ala jibin almasam,
Daýdyń mende nesi bar?
El shetine qonbasam,
Jaýdyń mende nesi bar? Көштің байсал тапқаны,
Көкорайға қонғаны,
Даудың байсал тапқаны,
Төрешіге барғаны. Kóshtiń baısal tapqany,
Kókoraıǵa qonǵany,
Daýdyń baısal tapqany,
Tóreshige barǵany. Барымта алған мал емес,
Қуып алған құн емес. Barymta alǵan mal emes,
Qýyp alǵan qun emes. Оқтаулы мылтық бір күн тұрса, өзі атылады. Oqtaýly myltyq bir kún tursa, ózi atylady. Айыбы бар адам кеңестен қалмайды. Aıyby bar adam keńesten qalmaıdy. Әр тірлікке төнер бір зауал бар. Ár tirlikke tóner bir zaýal bar. Қаралығы күйедей,
Қараулығы түйедей. Qaralyǵy kúıedeı,
Qaraýlyǵy túıedeı. Бірдің кесірі мыңға,
Мыңның кесірі түменге тиеді. Birdiń kesiri myńǵa,
Myńnyń kesiri túmenge tıedi. Қылыш түбі - ұрыс. Qylysh túbi - urys. Ұрыс бар жерде ырыс жоқ. Urys bar jerde yrys joq. Кезеген аяқ боқ басар. Kezegen aıaq boq basar. Куәлі істі куә табар,
Куәсіз істі күмән табар,
Одан болмаса, иман табар. Kýáli isti kýá tabar,
Kýásiz isti kúmán tabar,
Odan bolmasa, ıman tabar. Көрген жоқ болса, естіген куә. Kórgen joq bolsa, estigen kýá. Айғақтың тазасы күнәні мойынға салар. Aıǵaqtyń tazasy kúnáni moıynǵa salar. Тәубеден соң күнә жоқ. Táýbeden soń kúná joq. Пәленің басы бурылдан. Páleniń basy býryldan. Туған мен туған табысады,
Тумағанға пәле жабысады. Týǵan men týǵan tabysady,
Týmaǵanǵa pále jabysady. Жанын аямаған жау алады,
Малын аямаған дау алады. Janyn aıamaǵan jaý alady,
Malyn aıamaǵan daý alady. Дау төрт бұрышты,
Қамшы екі бұрышты. Daý tórt buryshty,
Qamshy eki buryshty. Зекетсіздің малы арам,
Тілсіздің дауы арам. Zeketsizdiń maly aram,
Tilsizdiń daýy aram. Мерт келмей жұтқа,
Қазы келмей дауға барма. Mert kelmeı jutqa,
Qazy kelmeı daýǵa barma. Дауды шешен бітірмейді, шебер бітіреді. Daýdy sheshen bitirmeıdi, sheber bitiredi. Басы дауда, малы айдауда. Basy daýda, maly aıdaýda. Күнге қарағанның көзі қарығар. Kúnge qaraǵannyń kózi qaryǵar. Жазасын тартпайтын жамандық болмайды. Jazasyn tartpaıtyn jamandyq bolmaıdy. Ұрыс ырыс қашырар. Urys yrys qashyrar. Көргенді күштеген жеңер. Kórgendi kúshtegen jeńer. Қырсық қырық ағайынды. Qyrsyq qyryq aǵaıyndy. Сауға сұраймын деп дауға қалыпты. Saýǵa suraımyn dep daýǵa qalypty. Екі мақұл дауласса,
Сөздері асқар ала таудай болар. Eki maqul daýlassa,
Sózderi asqar ala taýdaı bolar. Жамандық қылсаң пәле күт,
Бәріне де зауал бар. Jamandyq qylsań pále kút,
Bárine de zaýal bar. Азаптан қашсаң, дозаққа ұшырарсың. Azaptan qashsań, dozaqqa ushyrarsyń. Өз айғағы өзінде. Óz aıǵaǵy ózinde. Бір нақақты күйдіргеннен,
Он қылмыстыны ағартқан артық. Bir naqaqty kúıdirgennen,
On qylmystyny aǵartqan artyq. Ерден елтірі даулап алсаң да олжа. Erden eltiri daýlap alsań da olja. Сезікті секіреді. Sezikti sekiredi. Жортушының басы жолда қалады. Jortýshynyń basy jolda qalady. Кірмеске кіріспе, басың қалар ішінде. Kirmeske kirispe, basyń qalar ishinde. Жаба берсе жаланы,
Жаладан жұғын қалады. Jaba berse jalany,
Jaladan juǵyn qalady. Қысасқа - қан, оқысқа - жан. Qysasqa - qan, oqysqa - jan. Жазыққа - жаза, айыпқа - әнжі. Jazyqqa - jaza, aıypqa - ánji. Айран ішкен құтылады,
Шелек жалаған тұтылады. Aıran ishken qutylady,
Shelek jalaǵan tutylady. Кісіге қарсы ұстаған қара пышақтың ұшы
қарыс ұзарады. Kisige qarsy ustaǵan qara pyshaqtyń ushy
qarys uzarady. Ашу үстінде ант жүрмейді. Ashý ústinde ant júrmeıdi. Ант ішкеннің үйіне барма,
айрандай жұғады. Ant ishkenniń úıine barma,
aırandaı juǵady. Ант бұзған оңбайды,
Салт бұзған сорлайды. Ant buzǵan ońbaıdy,
Salt buzǵan sorlaıdy. Сау басына сақина тілеп. Saý basyna saqına tilep. Өз қорлығыңнан жат қорлығы жаман. Óz qorlyǵyńnan jat qorlyǵy jaman. Ұзында өшім, қысқада кегім жоқ. Uzynda óshim, qysqada kegim joq. Кісіде ақың кетсе де, хақың кетпесін. Kiside aqyń ketse de, haqyń ketpesin. Мен саған жауырынмын ба? Men saǵan jaýyrynmyn ba? Пышақ жаны - қайрақ. Pyshaq jany - qaıraq. Алты бақан, ала ауыз. Alty baqan, ala aýyz. Аш пәледен қаш пәле. Ash páleden qash pále. Нау жүрген жерде дау жүреді. Naý júrgen jerde daý júredi. Науды аяма, дауды ая. Naýdy aıama, daýdy aıa. Даукес түсінде дау көреді. Daýkes túsinde daý kóredi. Алдынан дау,
Артынан сөз кетпеген. Aldynan daý,
Artynan sóz ketpegen. Ырыс баққан дау бақпас. Yrys baqqan daý baqpas. Барымтаны бай алады,
Пәлесіне жарлы қалады. Barymtany baı alady,
Pálesine jarly qalady. Жүз теңгелік тақияның
Мың теңгелік дауы бар. Júz teńgelik taqııanyń
Myń teńgelik daýy bar. Төбелеске бергісіз ұрыс бар. Tóbeleske bergisiz urys bar. Бір қатын алдым,
Бір пәлеге қалдым. Bir qatyn aldym,
Bir pálege qaldym. Жауға барсаң, кесерді ал,
Дауға барсаң, шешерді ал. Jaýǵa barsań, keserdi al,
Daýǵa barsań, shesherdi al. Ұрыншақтың дауы көп. Urynshaqtyń daýy kóp. Пәле түбі - жұт. Pále túbi - jut. Бір күндік ұрыстың,
Қырық күндік кесірі бар. Bir kúndik urystyń,
Qyryq kúndik kesiri bar. Екі әйелі бардың дауы үйінде. Eki áıeli bardyń daýy úıinde. Бұқтырып қойған көженің,
Қоюы мен суы бар.
Шалғайдағы ауылдың,
Ойыны мен дауы бар. Buqtyryp qoıǵan kójeniń,
Qoıýy men sýy bar.
Shalǵaıdaǵy aýyldyń,
Oıyny men daýy bar. Ердің құнын:
жастың жайсаңы даулайды,
не көрінің шайтаны даулайды. Erdiń qunyn:
jastyń jaısańy daýlaıdy,
ne kóriniń shaıtany daýlaıdy. Дау арашасыз болмас. Daý arashasyz bolmas.
