"Тырнақ астынан кір іздеген" деген мақал адамзаттың кейбір теріс немесе кінәлі іс-әрекеттерін, әсіресе, адамдар арасында жағымсыз өсек-аяң тудыратын, немесе ұсақ-түйектен мін табатын жандарды сипаттауға қолданылатын мәтел.

Бұл мақалдың мағынасы - адамдардың бір-бірінен немесе белгілі бір жағдайдан кішкентай немесе маңызы жоқ кемшіліктерді іздеу, не болмаса, біреудің қателігін тауып, оларды сынау. Яғни, бұл мақал "кішкентай кемшіліктерге айрықша назар аударған, немесе ұсақ-түйектен мәселе шығаратын" адамдарды сынға алу ретінде түсінуге болады.

Осындай адамдар, көбінесе, өмірде басты мәселелерді емес, ұсақ-түйектерге назар аударады, соның салдарынан қоғамда теріс атмосфера қалыптастыруы мүмкін. Бұл мақал адамды өзіне-өзі сөз беруге, тек шын мәнінде маңызды мәселелерге көңіл бөлуге шақырады.