Мақал "Түйесі жоғалмағанның бәрі есті" дегенде, адамдардың жағдайларын салыстырып отыр. Мұндағы "түйе" — мал, дәулет, байлық, еңбектің символы. "Түйесі жоғалмай" жүргендер — яғни, жағдайы жақсы, материалдық тұрғыдан қиыншылық көрмейтіндер, өздерін сенімді сезінеді, олардан ақыл-парасат біршама күтіледі.

Ал, "түйесі жоғалған" — кедейлік, қиындыққа тап болған адамдар. Олар түрлі қиындықтарды, стресстерді бастан кешіруі мүмкін, сондықтан олардың ақыл-ойы немесе көңіл-күйі салақ болуы ықтимал.

Сөйтіп, бұл мақал, негізінде, адамның жағдайы, материалдық байлығы мен білімінің байланыстылығы туралы ой тастайды. Адамның өмір сүру деңгейі, тыныштық жағдайы, рухани әлемі, оның саналы болуына, яғни «есті» болуына әсер етеді.