"Жүйрікті кекіл қағысынан байқайды" деген мақал қазақтың ұлттық мәдениетінен, салт-дәстүрінен туындаған. Бұл мақалда "жүйрік" - жылдам, шапшаң, ал "кекіл" - тұлпарлардың немесе жылқылардың ішінде аталатын бір ерекшелік.

Мақалдың мағынасы - белгілі бір нәрсенің, адамның немесе қасиеттің сапасын оның сыртқы белгілері арқылы аңғаратынымызды білдіреді. Яғни, шапшаң және епті, яғни "жүйрік" дегендерді солардың амалынан, істерінен немесе әрекеттерінен сезуге болады деп айтуға болады.

Бұл мақал, сонымен қатар, шынайы талантты, қабілетті белгілерінің көрінуі мен қоғамда танылуы үшін уақыттың немесе жағдайдың қажеттілігі туралы да ой салады. Яғни, алыстан көзге түскен нәрсе - оның мәні мен маңыздылығын да білдіреді.