"Ауыл толы есектен арық та болса ат жақсы" деген мақал қазақ халқының тұрмыс-тіршілігімен, ауыл өмірімен тығыз байланысты. Бұл мақалда есек пен аттың ерекшеліктері салыстырылады. Есектер еңбек құралы ретінде пайдаланылатынымен, аттың қадірі, оның мәртебесі, жылдамдығы мен қуаты өзгеше.

Мақалдың мағынасы: сапаның санына қарағанда жоғары екендігін көрсетеді. Яғни, қарапайым әрі қарабайыр нәрселердің көптігі (есек) керемет сапалы нәрсені (ат) алмастыра алмайды. Ауылда көп болғанымен, есектің сапасы мен құндылығы атпен теңдестірілмейді.

Сонымен қатар, бұл сөз тіркесі өмірде сапалы, жоғары бағаланатын нәрселердің саны көп, бірақ солардың ішінде табылуы қиындау деген ұғымды да жеткізеді. Яғни, "сан көп, сапа жоқ" дегенді меңзеп тұр.