Бұл мақал қазақ халқында аттар мен олардың мінез-құлықтарын сипаттайды. Әр тармағында аттың жағдайына байланысты оның реакциялары мен жүріс-тұрысындағы ерекшеліктері көрсетілген.

1. **"Арыған ат шұқанақ санайды"** - Салмақты аттың немесе шаршаған аттың әрі қарай жүре алмайтынын, яғни ол тек алдында не бар екенін, одан әрі қозғалу мүмкіндігін өз шамасына қарай бағалап, сақтықпен қадам басатынын білдіреді. Арыған ат бір нәрсеге мұқтаж екенін, қоршаған ортаға назар аудара бастағанын байқатады.

2. **"Ашыққан ат қолыңды жалайды"** - Аш болған, яғни тамаққа мұқтаж болған ат адамға жақындап, оны қажетсінуі тән. Мұнда аттың аштық себепті адамға жақын барып, ықыласты түрде қолын жалайтыны білдірілген. Бұл жағдайда, аттың қажеттілік үшін адамнан көмек сұрайтыны байқалады.

3. **"Жараған ат көзіңе қарайды"** - Жаралы, бірақ әлі де күш-қуаты бар аттың, оның ауруына қарамастан, сенің көзіңе қарап өз күйін, жағдайын білдіріп тұрғанын меңзейді. Бұл жерде аттың шынайы жағдайын түсіну үшін оның көзіндегі мән-жайды байқау керектігі айтылады.

Бұл мақалдың жалпы мағынасы – адамның немесе жануардың жағдайын олардың әрекеттері мен мінез-құлықтары арқылы түсіну қажеттігін білдіреді. Яғни, тұлғаның немесе тіршілік иесінің көңіл күйі мен қажеттіліктерін олардың сыртқы белгілері мен қылығына қарап бағалау маңызды.